Οδοιπορικό στη Γιουγκοσλαβία – Όταν οι “έξυπνες βόμβες” έπλητταν τη Σερβία

 Γράφει ο Χρήστος Καπούτσης

Κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στην Σερβία, από το παλαιότερου μου οδοιπορικό στη Γιουγκοσλαβία, έδωσα πολλές ραδιοφωνικές ανταποκρίσεις. Τις περισσότερες φορές, από τους τόπους της καταστροφής, όπως από τις γέφυρες του Δούναβη (ολονυχτίες συναυλίες περιμένοντας να βομβαρδίσουν τα νατοϊκά αεροσκάφη), από το βομβαρδισμένο ψυχιατρείο στο Βελιγράδι, από το βομβαρδισμένο και κατεστραμμένο υπουργείο Άμυνας της Γιουγκοσλαβίας, από τον δρόμο όπου μια βόμβα βρήκε ένα αγροτικό αυτοκίνητο(!), από την βομβαρδισμένη πόλη Νις, από τις συνοικίες της πρωτεύουσας στη Γιουγκοσλαβία και αλλού.

Ωστόσο, υπήρχαν τεράστιες δυσκολίες, διότι, τις περισσότερες ώρες της μέρας και σίγουρα τη νύχτα, τα κινητά τηλέφωνα δεν λειτουργούσαν. Κατέγραψα (ακριβώς) μία από αυτές που έδωσα από το Βελιγράδι. Είναι Παρασκευή, 14 Μαΐου και από το δωμάτιο 312 του ξενοδοχείου “Χάγιατ” του Βελιγραδίου, δίνω στο Δημοτικό ραδιοσταθμό “Αθήνα 9.84” την παρακάτω ανταπόκριση:

«Στη Γιουγκοσλαβία η κατάσταση επιδεινώνεται διαρκώς, αφού οι διπλωματικές πρωτοβουλίες δεν καταλήγουν σε άμεσα θετικό αποτέλεσμα. Το ΝΑΤΟ νωρίς σήμερα το πρωί εξαπέλυσε ένα σφοδρό κύμα αεροπορικών βομβαρδισμών, ίσως το μεγαλύτερο από την έναρξη των επιχειρήσεων εναντίον της Γιουγκοσλαβίας. Οι βόμβες του ΝΑΤΟ χτύπησαν την Πρίστινα, το Νις, το Νόβισαντ, συνοικίες του Βελιγραδίου, το Πάντσεβο, τη Ραγκοβίτσα, τη Γιαγκέντινα και την Μπατάνιτσα. Μετά από ανάπαυλα δύο ωρών τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ ξαναχτύπησαν την πρωτεύουσα του Κοσσυφοπεδίου, την Πρίστινα, μια γέφυρα στο Τσάτσακ, τη εθνική οδό Νις- Βελιγραδίου και το αεροδρόμιο της Μπατάνιτσα.

Σύμφωνα με όσα μεταδίδει η γιουγκοσλαβική τηλεόραση, οκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν και 23 τραυματίστηκαν σοβαρά. Κυρίες και κύριοι, τη στιγμή αυτή ακούγονται και πάλι οι σειρήνες του συναγερμού που καλούν τους κατοίκους του Βελιγραδίου να πάνε στα καταφύγια, αφού ένα νέο κύμα αεροπορικών βομβαρδισμών αναμένεται να ξεσπάσει σε λίγο. Αυτά για τώρα. Ελπίζουμε ότι στην επόμενη σύνδεσή μας θα έχουμε περισσότερες λεπτομέρειες για τη δράση του ΝΑΤΟ». (Απομαγνητοφωνημένο κείμενο από το κεντρικό δελτίο ειδήσεων ).

Γιουγκοσλαβία: Πως να μείνεις ψύχραιμος

Παρόμοιες ήταν, σε περιεχόμενο και ύφος, οι καθημερινές ανταποκρίσεις μου από το Βελιγράδι, από τη Νίς, από την Μπατάνιτσα. Τρέχαμε κυνηγώντας την είδηση, περιγράφοντας την καταστροφή τον ανθρώπινο πόνο. Ο πολεμικός ανταποκριτής παθιάζεται, ζει οριακές καταστάσεις, ξεπερνά τον εαυτό του και γνωρίζει, ότι είναι “παρών” τη στιγμή που γράφεται η Ιστορία. Και αυτή η επίγνωση συνεπάγεται και τεράστια ευθύνη.

Προσπαθούσα να λέω με ακρίβεια ότι έβλεπα και να περιγράφω ότι βίωνα, τις περισσότερες φορές χωρίς συναισθηματισμούς, αν και αυτό από την εμπόλεμη ζώνη, είναι εξαιρετικά δύσκολο. Πώς να είσαι ψύχραιμος και αντικειμενικός όταν βλέπεις τους μαυρισμένους τοίχους του ψυχιατρείου να καπνίζουν και πάνω σε ένα κρεβάτι το καρβουνιασμένο πτώμα ενός αλυσοδεμένου αρρώστου;

Καθώς ο πόλεμος μακραίνει και τα τρόφιμα εξαντλούνται, στο Βελιγράδι οι ουρές μεγαλώνουν στα διάφορα ιδρύματα που μοιράζουν ανθρωπιστική βοήθεια, που φθάνει σχεδόν αποκλειστικά από την Ελλάδα. Κυρίως ηλικιωμένοι, πρόσωπα σκαμμένα από το χρόνο και την αγωνία για το μέλλον, όχι τόσο το δικό τους αλλά της χώρας τους, περιμένουν υπομονετικά για λίγα τρόφιμα, που θα τους εξασφαλίσουν μια ακόμα ημέρα επιβίωσης. Γνωρίζουν, ότι το μέλλον τους θα είναι πολύ χειρότερο από τον εφιάλτη που ζουν αυτές τις μέρες. Αλλά δεν λυγίζουν και στέκονται όρθιοι!

Όλοι κατά του ΝΑΤΟ

Με διερμηνέα μια όμορφη Σέρβα φοιτήτρια της Φιλοσοφικής στο Πανεπιστήμιο του Βελιγραδίου, που ήξερε σχετικά καλά Ελληνικά (αυτοδίδακτη!), μίλησα με αρκετούς από αυτούς. Οι περισσότεροι, θεωρούσαν ήρωα τον Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και δολοφόνους, τον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Τόνι Μπλερ και τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Σολάνα. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι που κατηγορούσαν τον Μιλόσεβιτς.

Οι περισσότεροι κάτοικοι του Βελιγραδίου, παρά τις δυσκολίες, συμμετέχουν στις συναυλίες, τραγουδούν, χορεύουν και περιγελούν την “ατυχία τους” να κατοικούν σε μια πανέμορφη χώρα, που αποτελεί όμως στόχο διεθνοπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων, που επιπλέον δεν ευτύχησε να έχει ικανές πολιτικές ηγεσίες. Γνωρίζουν ακόμη, ότι εθνικιστές ηγέτες (Σέρβοι, Αλβανοκοσοβάροι, Βόσνιοι, Κροάτες), “άνοιξαν” το δρόμο, για την στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ και τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας.

Αντίσταση με συναυλίες

Περιδιαβαίνοντας τις πλατείες και τους δρόμους του Βελιγραδίου, από τους ανθρώπους που συναντούσα “μάζευα” ανασφάλεια, οργή, πίκρα, αβεβαιότητα, αλλά και περηφάνια. Συχνά αναρωτιόμουν, πως μπορούν αυτοί οι άνθρωποι και χαμογελούν, όταν δεν γνωρίζουν αν θα φθάσουν σπίτι τους πριν τους βρει κάποια “έξυπνη” βόμβα του ΝΑΤΟ ή αν, όταν τελικά φθάσουν ασφαλείς, θα έχουν και κάτι για φαγητό; Τις μέρες του πολέμου, τίποτα δεν είναι δεδομένο, τίποτα απολύτως δεν είναι σίγουρο, εκτός από την στιγμή που ζεις και αναπνέεις.

Πάντως, καμιά αρχή, καμιά ιδεολογία, καμιά σκοπιμότητα δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη θυσία άμαχων πολιτών, ούτε φυσικά την καταστροφή της υποδομής μιας χώρας 10 εκατομμυρίων κατοίκων. Η στρατιωτική βία και μάλιστα, χωρίς νομιμοποιητική βάση, δεν μπορεί και δεν πρέπει να αποτελεί το μέσο για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμα και όταν αποδεδειγμένα θίγονται βάναυσα.

Το ΝΑΤΟ αναμφίβολα, έχει υποστεί δεινή ηθική ήττα λόγω των αθώων θυμάτων και των υλικών ζημιών, που προκάλεσε με τους παράνομους βομβαρδισμούς του εναντίον της Γιουγκοσλαβίας. Τους συγκεκριμένους βομβαρδισμούς επικαλούνται σήμερα οι Ρώσοι για να “δικαιολογήσουν” τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Στο Βελιγράδι, τις μέρες που ήμουν και εγώ εκεί, έμεναν περισσότεροι από 20 Έλληνες δημοσιογράφοι απεσταλμένοι διαφόρων ΜΜΕ και κάλυπταν τα πολεμικά γεγονότα, με δημοσιογραφική επάρκεια, με γενναιότητα και σοβαρότητα. Τόπος συνάντησης το γραφείο Τύπου της ελληνικής πρεσβείας, το κέντρο Τύπου του Γιουγκοσλαβικού Στρατού, αλλά και το λόμπυ των ξενοδοχείων “Χάγιατ” και “Ιντερκοντινένταλ”. Φυσικά, ο πόλεμος πόλεμος, αλλά γίνονταν και κάτι φοβερές πλάκες … (Μάιος του 1999. Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου “Όπως τα είδα, τα έγραψα, τα είπα” (1997-2002).).

από slpress