Όστρακα με σημειώσεις στα ελληνικά και παιδικές ζωγραφιές 2000 ετών

 

Γράφει η Όλγα Μαύρου

Στην Αίγυπτο ανακαλύφθηκαν αρχαία όστρακα (τεμάχια κεραμικών για γραφή), με σημειώσεις στα ελληνικά και με παιδικά σχέδια, ζωγραφιές, καθώς και σχολικές… τιμωρίες, που τρυφερά μας θυμίζουν ότι τα παιδιά είναι πάντα και παντού εξίσου αθώα και όμοια στον τρόπο που βλέπουν τον κόσμο των μεγάλων. Σε ένα από τα όστρακα η ζωγραφιά του μικρού Αιγύπτιου δείχνει ένα παιδί με δύο άλλες μορφές, ίσως τους γονείς, που κρατά κάτι σαν παιχνίδι.

Οι αρχαιολόγοι του Ιδρύματος Αρχαίων Μελετών στην Εγγύς Ανατολή του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τύμπινγκεν και του αιγυπτιακού Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, ανέσκαψαν μια τεράστια συλλογή με πάνω από 18.000 όστρακα στην αρχαία πόλη Άθλιβι της Άνω Αιγύπτου, κοντά στο σημερινό Sohag, στα κεντρικά της χώρας και τότε στις όχθες του Νείλου. Στα όστρακα είχαν γραφεί (χαραχτεί για την ακρίβεια) ονόματα, αγορές τροφίμων και  καθημερινών αντικειμένων και σημειώσεις από ένα σχολείο. Βρέθηκαν ακόμα και τμήματα επιστολών ή και κατάλογος για ρούχα… για πλύσιμο. Η Άθλιβις (Τριφείον για τους Έλληνες) ήταν γνωστή στους ντόπιους ως Χουτ Ρεπίτ ή “Ο Οίκος της Ρεπίτ”, που ήταν θεά τους και παρίστατο ως λέαινα. Εκεί έχουν ανασκαφεί ερείπια κτιρίων, ναών και νεκρόπολη.

Ένας από τους ερευνητές σχολιάζει ότι «στην αρχαιότητα τα όστρακα χρησιμοποιούνταν σε μεγάλες ποσότητες ως υλικό γραφής, όπως το σημερινό χαρτί, και έγραφαν επάνω τους με ένα καλάμι που περιείχε μελάνι. Τα όστρακα που βρήκαμε μας δίνουν πληροφορίες για την καθημερινή ζωή στην πόλη. Περίπου το 80% των σημειώσεων είναι γραμμένα στην δημοτική, την συνήθη διοικητική γραφή της Πτολεμαϊκής και ρωμαϊκής περιόδου, η οποία προέκυψε από την ιερατική γραφή μετά το 600 π.Χ. Τα περισσότερα είναι στα ελληνικά, αλλά βρήκαμε και μερικά με ιερογλυφικά, κοπτικά και αραβικά».

Όστρακα με σημειώσεις στα ελληνικά

Βρήκαν και όστρακα με σχέδια και φιγούρες ζώων και εντόμων. Ένα όστρακο είχε το σχέδιο σκορπιού και ένα άλλο είχε σχεδιασμένο χελιδόνι. Άλλα είχαν παραστάσεις θεοτήτων και άλλα είχαν γεωμετρικά σχέδια. Μια εικασία είναι ότι μπορεί να λειτουργούσε εκεί σχολείο και τα παιδιά να ζωγράφιζαν, αλλά και να μάθαιναν γραφή και γεωμετρία. Διδάσκονταν και πώς να τραβούν γραμμές και να μετρούν.

Οι ερευνητές γράφουν στην μελέτη τους ότι κάποια όστρακα έχουν καταλόγους με ονόματα και άλλα έχουν ποσότητες τροφίμων. Εκτιμούν ότι πολλά θραύσματα προέρχονται από ένα αρχαίο σχολείο. Υπάρχουν λίστες με τις ονομασίες των μηνών, αριθμοί, προβλήματα αριθμητικής, ασκήσεις γραμματικής και “αλφαβήτα με πουλιά”, όπου δηλαδή κάθε γράμμα αντιστοιχίζεται σε ένα πουλί που το όνομά του αρχίζει με αυτό το γράμμα.

Βρέθηκε και μία απόδειξη για πώληση ψωμιού στη δημοτική και φαίνεται πως τα καρβέλια χωρίζονταν σε πέντε ή και σε δέκα κομμάτια, ενώ αναγράφεται και το όνομα εκείνου που το αγοράζει. Όπως λένε οι Γερμανοί ερευνητές, μάλλον οι περισσότεροι αγοραστές ήταν γυναίκες. Βρέθηκαν επίσης όστρακα με επανάληψη φράσεων, που οι Γερμανοί πιστεύουν ότι ήταν ένα είδος τιμωρίας, δηλαδή “γράψε το είκοσι φορές”!

Το γερμανικό Πανεπιστήμιο ερευνά την Άθλιβι από το 2003 για να αποκαλυφθεί ο μεγάλος ναός που έχτισε ο Πτολεμαίος ΙΒ’, ο πατέρας της περίφημης Κλεοπάτρας. Αυτό το έργο έχει πλέον ολοκληρωθεί και ο ναός είναι πλέον ανοιχτός για τους επισκέπτες. Το ιερό χτίστηκε πριν από περίπου 2000 χρόνια για τη θεά-λέαινα Ρεπίτ και τον σύζυγό της Μιν και μετατράπηκε σε γυναικείο μοναστήρι μετά την απαγόρευση των παγανιστικών λατρειών το 380 μ.Χ.

Την άνοιξη του 2018 αποκαλύφθηκε άλλο ένα ιερό κάτω από το ναό του Πτολεμαίου, στα δυτικά του. Εκεί βρέθηκαν τελικά τα όστρακα, αγνώστου χρονολόγησης. Οι ανασκαφές σε εκείνο το σημείο συνεχίζονται, αλλά ο επικεφαλής Marcus Müller βρίσκεται αντιμέτωπος με όλο και πιο απαιτητικές εργασίες. Όσο βαθύτερα προχωρεί βρίσκει πολυώροφα κτίρια με σκάλες και θόλους. Η αξιολόγηση των οστράκων γίνεται από μια διεθνή ομάδα, κυρίως από τη Γαλλία και τη Γερμανία. Την συντονίζει η ειδική Sandra Lippert, επικεφαλής στο επιστημονικό κέντρο National de la Recherche Scientifique (CNRS) στο Παρίσι.

από slpress