Το αίνιγμα του Zelensky στην Ουκρανία: Ένας διαφορετικού είδους λαϊκιστής

Του Andreas Umland

Μεγάλα τμήματα της ουκρανικής ελίτ, η διασπορά και οι τάσεις, καθώς και οι ξένοι φίλοι, τρομοκρατούνται από το πιθανό αποτέλεσμα του β΄ γύρου των προεδρικών εκλογών της χώρας, που είναι προγραμματισμένες για τις 21 Απριλίου. Αφού κέρδισε τον πρώτο γύρο με μεγάλη διαφορά, ο Volodymyr Zelensky -ένας ηθοποιός, ένας κωμικός και επιχειρηματίας-φαίνεται ότι θα είναι ο επόμενος πρόεδρος της Ουκρανίας. 

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Βεβαίως, ο υποψήφιος που βρίσκεται στη δεύτερη θέση, ο τωρινός πρόεδρος Petro Poroshenko, έχει ακόμη την ευκαιρία να ξεπεράσει τον Zelensky. Ωστόσο φαίνεται απίθανο ότι θα το κάνει.

Και αυτό όχι επειδή ο Zelensky έχει κερδίσει περισσότερο από το 30% των ψήφων -σχεδόν το διπλάσιο ποσοστό του Poroshenko- στον πρώτο γύρο, στις 31 Μαρτίου. Μέχρι στιγμής φαίνεται πιθανό πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι από εκείνους που ψήφισαν άλλους υποψηφίους -όπως την Yuliya Tymoshenko, τον Yuriy Boiko, και τον Oleksandr Vilkul- θα επιλέξουν τον Zelensky έναντι του Poroshenko στον δεύτερο γύρο. Εάν ο Zelensky γίνει ο έκτος μετά-σοβιετικός πρόεδρος της Ουκρανίας, αυτό δεν είναι απαραιτήτως καταστροφή για τη χώρα, όπως πολλοί είχαν προβλέψει.

Η άνοδος του Ζelensky
Μια προεδρία του Zelensky θα ήταν μια ιστορική εκτροπή. Το 2014 ο πρώην μποξέρ Vitaly KLitschko έγινε δήμαρχος του Κιέβου. Και άλλα άουτσάιντερ έχουν εκλεγεί στο κοινοβούλιο της Ουκρανίας και έχουν διοριστεί σε υπουργικές θέσεις στο παρελθόν. Αλλά ο Zelensky είναι ο μόνος πολιτικός αρχάριος που έχει έρθει τόσο κοντά στο να κατακτήσει το υψηλότερο αξίωμα της Ουκρανίας.

Η προφανής εξήγηση για αυτή την άνοδο βρίσκεται στην βαθιά αίσθηση απογοήτευσης των Ουκρανών για την κυβερνητική τάξη. Μετά από σχεδόν 30 χρόνια εκλογής στην προεδρία είτε σχετικά φιλο-Ρώσων είτε επισήμως φιλό-Δυτικών υποψηφίων από την οικονομική και πολιτική ελίτ, η Ουκρανία παραμένει ένα από τα πιο φτωχά κράτη στην Ευρώπη. Ασφαλώς, πολλά από τα πρόσφατα κοινωνικό-οικονομικά προβλήματα της χώρας, είναι αποτέλεσμα του αδίστακτου υβριδικού πολέμου της Ρωσίας εναντίον της, της προσάρτησης της Κριμαίας και της κατοχής μεγάλο μέρος του Ντονμπας. Ωστόσο, στην ουκρανική λαϊκή αντίληψη, η βραδεία ανάκαμψη της Ουκρανίας από τις καταστροφές στις οποίες έχει περιέλθει από το 2014, οφείλονται επίσης στις διάφορες αποτυχίες του Poroshenko και των συνεργατών του ως μεταρρυθμιστικοί και πολιτικές φυσιογνωμίες (λίγες γυναίκες κατέχουν σημαντικές κυβερνητικές θέσεις).

Πραγματικά, υπάρχουν διάφορες αιτίες γα τη θεμελιώδη απογοήτευση των Ουκρανών με τους ηγέτες τους, που έχουν ελάχιστη σχέση με την επιθετικότητα της Ρωσίας και την κατοχή της Ουκρανίας -ιδιαίτερα εκείνοι που σχετίζονται με τη συστημική διαφθορά. Σε αυτό πλαίσιο, ένας επιτυχημένος παρουσιαστής χωρίς εμφανείς δεσμούς με την παλαιά πολιτική τάξη, έχει μια εντυπωσιακή έλξη ως προεδρικός υποψήφιος.

Ένα διαφορετικό είδος λαϊκιστή
Η δημοτικότητα του Zelensky είναι κάπως διαφορετική από εκείνη των αμφιλεγόμενων δυτικών ηγετών, όπως του Αμερικανού προέδρου Donald Trump ή του Beppe Grillo, του συν-ιδρυτού του Κινήματος Πέντε Αστέρων στην Ιταλία. Δεδομένων των αρνητικών εμπειριών των Ουκρανών με τον Poroshenko και των αντίστοιχων προέδρων τα τελευταία 30 χρόνια, θα επιβεβαίωναν ένα δυσλειτουργικό status-quo εάν επανεξέλεγαν τον τωρινό πρόεδρο. Μία ψήφος για τον Zelensky δύσκολα θα αποτελούσε μια εγκατάλειψη των ηγετών με υψηλά πρότυπα αυτό-οργάνωσης, επαγγελματισμού ή ακόμη και κοινής ευπρέπειας.

Πολλοί πατριώτες Ουκρανοί διανοούμενοι, αξιολογούν την στήριξη των συμπατριωτών τους για τον Zelensky ως ηλίθια, ακόμη και επικίνδυνη. Αλλά οι τελευταίοι πέντε πρόεδροι της χώρας τους, που όλοι τους έκαναν σταδιοδρομία μέσα στο παλαιό σύστημα, έχουν αποδειχθεί ότι είναι -για διάφορους λόγους- παντελώς ακατάλληλοι για τη θέση. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι εντελώς παράλογο για τους Ουκρανούς να δοκιμάσουν κάτι άλλο.

Αυτό το πλαίσιο δεν μειώνει τους κινδύνους που ενέχει το να εκλεγεί ένας πολιτικός αουτσάιντερ ως επικεφαλής της Ουκρανίας. Υπάρχουν ιδιαίτερα υψηλοί κίνδυνοι από τη σαφή έλλειψη διοικητικής εμπειρίας και μιας επαρκούς ομάδας βοηθών και συμβούλων του Zelensky. Σε περιόδους πολέμου, η Ουκρανία ίσως να μην έχει την πολυτέλεια του πολιτικού πειραματισμού και του κυβερνητικού διλήμματος. Παρόλα αυτά, στη διάρκεια της Πορτοκαλί Επανάστασης το 2004 και της επανάστασης του Euromaidan το 2013-2014, οι Ουκρανοί ακτιβιστές, πολιτικοί και διανοούμενοι, απέδειξαν ότι είναι εξαιρετικά καλοί στον αυτοσχεδιασμό. Αυτή η ποιότητα μπορεί να φανεί χρήσιμη τώρα.

Η στρατηγική σκέψη και ο μακροχρόνιος σχεδιασμός ίσως να μην είναι μεταξύ των ατού των ουκρανικών ελίτ. Αλλά στη διάρκεια πολιτικής μετάβασης, η ουκρανική κοινωνία έχει αποδειχθεί ικανή να κινητοποιηθεί και να εισβάλλει βαθιά στις πολιτικές υποθέσεις, με σχετικά ειρηνικούς, οργανωμένους και δημοκρατικούς τρόπους. Αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί από τις δύο θεαματικές εξεγέρσεις της χώρας τα τελευταία 15 χρόνια, οι οποίες περιόρισαν τη νέο-σοβιετική απομόνωση της ουκρανικής υψηλής πολιτικής.

Υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η άνοδος του Zelensky θα οδηγήσει σε περαιτέρω αλληλεπίδραση μεταξύ της ουκρανικής κοινωνίας και του πολιτικού συστήματος, ενισχύοντας τη σχέση μεταξύ των δύο. Η απουσία πολιτικών συνδέσεων θα καταστήσει πιο εύκολο για την αστική κοινωνία να επηρεάσει τη δημιουργία του υπουργικού του συμβουλίου και το σκεπτικό του γύρω από τη λήψη αποφάσεων. Μια τέτοια αλληλεπίδραση μεταξύ της προεδρικής διοίκησης και της αστικής κοινωνίας, θα μπορούσε να μετριάσει τους κινδύνους από την έλλειψη εμπειρίας του Zelensky.

Σε κάθε περίπτωση, το ουκρανικό σύστημα διακυβέρνησης αφήνει σημαντικό μέρος της εξουσίας στα χέρια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, της γραφειοκρατίας, και του γραφείου του πρωθυπουργού. Η ικανότητα του Poroshenko ως πολιτικός διαπραγματευτής εν μέρει αντισταθμίζει τον συνταγματικό διαχωρισμό των εξουσιών μεταξύ βουλής και προέδρου. Αλλά μετά από τις κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές της Ουκρανίας φέτος, η ισορροπία δυνάμεων πιθανώς θα αλλάξει υπέρ της κυβέρνησης.

Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει τον πρόεδρο στις συνταγματικά επιφορτισμένες ευθύνες του. Στο να καθορίζει την εξωτερική, αμυντική, δικαστική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Εκτός από το πτυχίο νομικής και κάποια γνώση της αγγλικής γλώσσας, ο Zelensky δεν είναι κατάλληλα προετοιμασμένος για αυτό τον ρόλο. Ωστόσο, μπορεί να διορίσει αρμόδιους υπουργούς και τεχνοκράτες με σχετική εκπαίδευση και εμπειρία σε αυτούς τους τομείς. Ιδανικά, θα είναι αρκετά μετριοπαθής για να ακούσει τη συμβουλή τους.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: 

https://www.ecfr.eu/article/commentary_zelensky_enigma_ukraine_election_president

Πηγή: Κάπιταλ