Θα σημάνουν τα μέτρα Σάντσεθ την αριστερή επανεκκίνηση στην Ισπανία;

 Γράφει ο Γιώργης-Βύρων Δάβος

Μια στο καρφί και μια στο πέταλο για τον Ισπανό πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ. Αφού εξασφάλισε μετά την εκπόρθηση της Ανδαλουσίας από τη δεξιά και τη δημοσκοπική της άνοδο, τη «συντηρητική» εικόνα του, προς τέρψιν του κεντρώου εκλογικού σώματος, με τα συμβάντα στο Μαρόκο και τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ, ήλθε η στιγμή να μεριμνήσει και για τους αριστερούς συγκυβερνώντες και τα αυτονομιστικά στηρίγματά του, που επί εβδομάδες «μουρμουρίζουν». Η ώρα ήλθε με την ανάγνωση του Καθεστώτος του Έθνους – τις προγραμματικές δηλώσεις ενόψει και του νέου προϋπολογισμού – κατά την οποία ο Σάντσεθ ανακοίνωσε σημαντικές κοινωνικές πρόνοιες ώστε να αναχαιτισθούν οι συνέπειες της κρίσης και ο καλπάζων πληθωρισμός.

Τα μέτρα, που αφορούν τόσο τον πληττόμενο πληθυσμό, όσο και τη φορολόγηση του υπερκέρδους σε εταιρείες ενέργειας και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, φαίνεται πως εξασφαλίζουν τουλάχιστον τη στήριξη στο Κοινοβούλιο, που θα είναι ιδιαίτερα αναγκαία όταν στα τέλη του καλοκαιριού θα καταθέσει η κυβέρνηση τον νέο προϋπολογισμό για το 2023, τον τελευταίο της θητείας της. Στην ομιλία του, ο Σάντσεθ έδειξε στοιχεία που πολλοί κατά καιρούς τον έχουν κατηγορήσει ότι δεν διαθέτει: αμεσότητα στον λόγο, ενσυναίσθηση προς το εκλογικό σώμα στο οποίο απευθύνεται, αποφασιστικότητα και πάθος στην ομιλία του, εκφραστικότητα.

Ανακοινώνοντας τα νέα μέτρα, ο Σάντσεθ διόλου είχε το αποστασιοποιημένο εκείνο ύφος ενός απλού εκφωνητή, αλλά έδειχνε πως πίστευε αυτά που έλεγε, ενώ διατράνωνε πως το κόστος του πληθωρισμού που έχει ξεπεράσει πλέον το 10,2% δεν πρέπει να το πληρώσουν οι αδύναμοι και η μεσαία τάξη. Και ανακοίνωσε τα εξής μέτρα, που αφορούν και αναμένεται να επηρεάσουν επί τα βελτίω άμεσα και μεσοπρόθεσμα τις ζωές των «κοινών» πολιτών:

Το πρώτο αφορά τη δωρεάν δημόσια συγκοινωνία για κοντινές και μεσαίες αποστάσεις στις μετακινήσεις. Βέβαια, αυτό το μέτρο αποκτά τον χαρακτήρα πρόκλησης για τις τοπικές περιφέρειες και κοινότητες, καθώς σε αυτές επαφίεται η τιμολογιακή πολιτική (εισιτήρια) και το κόστος των δημόσιων μετακινήσεων. Με δεδομένο πως οι δωρεάν μετακινήσεις θα ξεκινήσουν από τους δημόσιους σιδηροδρόμους και τα περιαστικά τρένα, οι τοπικές αρχές θα κληθούν να αποφασίσουν εν τέλει εάν θα εφαρμόσουν μία κοινή πολιτική για το μετρό ή τις άλλες συγκοινωνίες που ελέγχονται από αυτές.  

Κατόπιν, ο Σάντσεθ ανακοίνωσε τους δύο σημαντικούς άξονες των μέτρων ενάντια στον πληθωρισμό: πρώτα τον φόρο σε εταιρείες ενέργειας που έχουν τιμολογήσει έσοδα άνω του 1 δισεκ. ευρώ ετησίως και που το τελευταίο διάστημα τα κέρδη τους έχουν πολλαπλασιασθεί ένεκα της αύξησης των τιμών. Στη συνέχεια ανακοίνωσε τη φορολόγηση σε εκείνες τις χρηματοοικονομικές οντότητες με έσοδα επίσης άνω του 1 δισεκ. ευρώ ετησίως. Είναι οι τράπεζες, φυσικά, που επωφελούνται και πρόκειται να εισπράξουν περισσότερα πλέον από τις αυξήσεις στα επιτόκια. Αμέσως μετά την ανακοίνωση του πρωθυπουργού, οι μετοχές των τραπεζών στο Χρηματιστήριο κατέγραψαν πτώση 4,95%, συνολικά 5,3 δισεκ. ευρώ. Σημαντικό κρίνεται και το επόμενο μέτρο που ανακοίνωσε ο Σάντσεθ  και αφορά την ενίσχυση των υποτροφιών (συν 100 ευρώ) για σπουδές για περίπου ένα εκατομμύριο φοιτητές άνω των 16 ετών . Έπειτα από την κωμικοτραγωδία αναφορικά με τις «υποτροφίες για τους πλούσιους» που ενέκρινε η Περιφερειάρχης της Μαδρίτης Ισάβελ Αγιούσο, αυξάνοντας το όριο και για τις οικογένειες με έσοδα άνω των 100.000 («καθώς και αυτές περνούνε άσχημα», όπως δήλωσε), το μέτρο έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο πρόβλημα για τους σπουδαστές και μαθητές που προέρχονται από τα μέσα νοικοκυριά και μάλιστα κάποιοι σπουδάζουν μακριά από τη γενέτειρά τους.

Εξίσου βαρύνουσας σημασίας είναι και το μέτρο που αφορά την αποδέσμευση εκτάσεων για την κατασκευή κτιρίων για τη δημόσια στέγαση στη Μαδρίτη. Καθώς η πολιτική της Αγιούσο για τη δημόσια και λαϊκή κατοικία είναι ανεπαρκής και εμβαλωματική απέναντι στη μεγάλη ζήτηση και με δεδομένο ότι η δεξιά έχει αντιδράσει στη κοινωνική διατίμηση των ενοικίων στην πρωτεύουσα, το μέτρο αναμένεται πως θα ανακουφίσει μακροπρόθεσμα πολλές οικογένειες που στενάζουν από την εκτόξευση των μισθωτηρίων στις ελλείπουσες κατοικίες.

Τα μέτρα που ανακοίνωσε ο Σάντσεθ με τον εντυπωσιακό αντίκτυπό τους αναβαθμίζουν σε μεγάλο βαθμό τη δημόσια εικόνα του, αλλά συνάμα επανασυσφίγγουν και τις σχέσεις του με τους συγκυβερνώντες Podemos και τα αυτονομιστικά κόμματα που στηρίζουν την κυβέρνηση μειοψηφίας. Με εξαίρεση τους Βάσκους του PNV, που εξέφρασαν τον σκεπτικισμό τους για «τα κενά» στην ομιλία του Σάντσεθ και τις ευρύτερες «οικονομικές συνέπειες» που μπορεί να έχουν αυτά τα μέτρα, τα υπόλοιπα αυτονομιστικά κόμματα – οι Καταλανοί του ERC, το αριστερό βασκικό EH Bildu, οι Γαλικιανοί του BNG, το Compromís της Βαλένθιας και το αριστερό Más País – όλοι εξέφρασαν την ικανοποίησή τους και μόνο παρότρυναν τον Σάντσεθ να τολμήσει και τη φορολογική μεταρρύθμιση στον νέο προϋπολογισμό. Μία μεταρρύθμιση που θα περιλαμβάνει αύξηση στη φορολόγηση της μεγάλης περιουσίας και των (υπερ)κερδοφόρων επιχειρήσεων και μία πιο δίκαια καταβολή φόρων από τις μεσαίες και πιο αδύναμες τάξεις στην κοινωνία. 

Κυρίως όμως, η αριστερή «περφόρμανς» του Σάντσεθ άμβλυνε τις εντάσεις ανάμεσα στους Σοσιαλιστές και τους Podemos που είχαν λάβει σχεδόν συγκρουσιακό χαρακτήρα μετά τα γεγονότα στη Μελίγια και τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ (άλλωστε στη συζήτηση για το Καθεστώς και ο εκπρόσωπος του ERC, βγάζοντας από την τσέπη του μερικές σφαίρες, επέμεινε στον θάνατο των 37 ανθρώπων και καυτηρίασε τη σιωπή της κυβέρνησης) και τον mainstream χαρακτήρα που επέδειξε σε αυτά ο πρωθυπουργός. Πλέον, η ικανοποίηση της επικεφαλής του αριστερού κόμματος Γιολάνδα Ντίαθ είναι δεσομένη αφού είδε ότι ο Σάντσεθ εισάκουσε την έκκλησή της «οι ανακοινώσεις να έχουν οικονομικό και όχι ιδεολογικό χαρακτήρα» και είδε πως έκανε στροφή προς τα αριστερά. Τα νέα μέτρα σηματοδοτούν μία επαναθέρμανση των σχέσεων ανάμεσα στους δύο εταίρους στην κυβέρνηση και προλειαίνουν το έδαφος για σύμπραξη στον προϋπολογισμό. Βέβαια, πραγματικό αγκάθι στη σύνταξη του κειμένου του συνεχίζει να αποτελεί η βούληση του Σάντσεθ να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες στο πλαίσιο του νέου Συμφώνου του ΝΑΤΟ – που προβλέπει και την «προστασία» των ισπανικών συνόρων από την «απειλή» του μεταναστευτικού. Εν μέρει, οι νέες προοδευτικού ύφους ανακοινώσεις του Σάντσεθ ενδεχομένως να αποτελούν ένα κοινωνικό αντίβαρο στη μιλιταριστική στροφή του, που αποβλέπει στην προσέλκυση πιο συντηρητικών και κεντρώων ψηφοφόρων προς το PSOE, ενόψει και του δημοσκοπικού καλπασμού του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ), μετά την εκπόρθηση του πάλαι ποτέ σοσιαλιστικού φέουδου στην Ανδαλουσία.

Ακριβώς αυτά τα μέτρα εξάλλου, μοιάζουν να έχουν πλαγιοκοπήσει το Λαϊκό Κόμμα, στερώντας του τα οικονομικά επιχειρήματα για να επιτεθεί στην κυβέρνηση. Στη συζήτηση για το Καθεστώς του Έθνους το ΡΡ επεχείρησε να αντεπιτεθεί αναλιχνίζοντας το θέμα και την «κληρονομιά» της ΕΤΑ, μοιάζοντας να βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου, ταυτίζοντας τα προβλήματα όλου του ισπανικού έθνους με την ιστορία της ΕΤΑ. Αντιτάσσοντας στα μέτρα ενάντια στη λαίλαπα της ακρίβειας τα ακόμη αδικαίωτα αιτήματα των οικογενειών των θυμάτων της (ενταφιασμένης πλέον) αυτονομιστικής τρομοκρατίας, το ΡΡ έμοιαζε να πελαγοδρομεί στο περιθώριο μίας συζήτησης που το ξεπερνούσε. 

Η ανάγνωση των μέτρων στο Καθεστώς του Έθνους σηματοδότησε μία επανασύνδεση του Σάντσεθ με τους συνοδοιπόρους και τα στηρίγματά του και αφόπλισε το ΡΡ. Απομένει να δείξει ο Σοσιαλιστής ηγέτης εάν θα επιμείνει στην προοδευτική του στροφή έως το τέλος και αν τα μέτρα, σε συνδυασμό με τον νέο προϋπολογισμό, θα κατορθώσουν να πείσουν πως η αριστερή λύση μπορεί να αντιμετωπίσει τα αδιέξοδα και να τροχοπεδήσει τη μέχρι προ ολίγου διαφαινόμενη άνοδο της δεξιάς, ενόψει και της κρίσιμης πρόβας των δημοτικών εκλογών του ερχομένου έτους, που θα δώσουν και το χρώμα στην επακόλουθη αναμέτρηση για τη Βουλή και την κυβέρνηση. 

από kosmodromio