Τα ελληνικά rock συγκροτήματα εν μέσω χούντας

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 η rock ήταν ένα αυθεντικό επαναστατικό κίνημα στα χέρια των νεαρών μουσικών που διαδήλωναν υπέρ των βασικών ανθρώπινων ελευθεριών με την πρώτη ευκαιρία. Τότε υπήρχαν ο πόλεμος στο Βιετνάμ, η σεξουαλική επανάσταση, το περίφημο mind expansion των ψυχοτρόπων ουσιών, τα εξηλεκτρισμένα blues, η ανακάλυψη νέων ήχων και η ποίηση, είτε προερχόταν από τους μηδενιστές Fugs, είτε από την αλτρουίστρια Joan Baez, τον αριστερό Bob Dylan, τον ανατρεπτικό Jim Morrison κ.α.

 

Τι γινόταν όμως στη μικρή Ελλάδα, τότε που η rock με τη βοήθεια της αμερικανιάς (τάδε έφη Διονύσης Σαββόπουλος στο φακό του ντοκιμαντέρ ''Ζωντανοί στο Κύτταρο - Σκηνές Ροκ'') απλώθηκε παντού και συγκροτήματα ξεπετάγονταν σαν μανιτάρια;

 

Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα rock ελληνικά συγκροτήματα αφανίστηκαν μέσα στο σαρωτικό πολιτικό τραγούδι της Μεταπολίτευσης!

Στην Ελλάδα μεσουρανούσε η χούντα, άρα το έδαφος ήταν πρόσφορο για τους μουσικούς γιεγιέδες που εξελίχθηκαν στους διαβόητους χίπηδες με μια μικρή χρονική καθυστέρηση, η αλήθεια είναι. Οι μεγάλοι συνθέτες (Θεοδωράκης, Χατζιδάκις κλπ.) ή βρίσκονταν αυτοεξόριστοι στο εξωτερικό ή συνέχισαν να κάνουν εδώ τη δουλειά τους, προσπαθώντας το πολύ - πολύ να ξεπεράσουν τα προβλήματα με τις επιτροπές λογοκρισίας.

 

Ο Νίκος Μαστοράκης φρόντιζε να διαδίδει τη διεθνή pop - rock σκηνή και στην Ελλάδα, μέσω των πρώτων μουσικών εντύπων και των τηλεοπτικών εκπομπών του. Εκθείαζε τους Beatles, τους Rolling Stones κλπ., αλλά φυσικά ούτε λόγος για τους beat ποιητές σαν τον Allen Ginsberg και τον William S. Burroughs. Όπως και για το τρίωρο ντοκιμαντέρ του Φεστιβάλ του Woodstock, του οποίου η πρώτη αθηναϊκή προβολή σημαδεύτηκε από επεισόδια.

Πάμε τώρα να δούμε μερικά από τα πιο επαναστατικά δείγματα ελληνικής pop - rock τραγουδοποιίας των 70s - επαναστατικής κυρίως σε ότι αφορούσε τον στίχο και όχι τη μουσική.

Πρωτεργάτης υπήρξε ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο πρώτος που μπόλιασε τα τραγούδια του με μία ποιητική αλληγορική διάθεση. Από το θρυλικό ντεμπούτο του, το ''Φορτηγό'', μέχρι και το ''Βρώμικο ψωμί'' (αναφέρομαι στους δίσκους του που βγήκαν λίγο πριν και καθ'όλη τη διάρκεια της χούντας), ο προικισμένος αυτός δημιουργός ταίριαξε τον Brassens με τον Bob Dylan και τη βαλκανική μουσική παράδοση με τον Frank Zappa. Τι να πρωτοξεχωρίσεις; Το ''Βιετνάμ Γιε - γιε'', τη ''Δημοσθένους λέξις'', το ''Κιλελέρ'' ή το ''Ολαρία - Ολαρά'';

Αισθητικοί συγγενείς του Σαββόπουλου υπήρξαν η Μαρίζα Κωχ, τα Ανάκαρα και ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας που διάλεξαν να εκφραστούν μέσα από τον εξηλεκτρισμό του, παρεξηγημένου λόγω χούντας, δημοτικού τραγουδιού. Έτσι, στο - κατά Θανάση Γκαϊφύλλια - ''Αραμπάς περνά'', ροκάρει η ηλεκτρική κιθάρα του Γιάννη Σπάθα, ενώ στο - κατά Μαρίζα Κωχ - ''Τσαπ δηλαδή'' η ελληνική ψυχεδέλεια βρίσκει την αρτιότερη εκπρόσωπο της!

Στον ''Μαυραγορίτη'' του ντουέτου Λήδα - Σπύρος, πάλι, που το κλαμπ ''Κύτταρο'' κόντευε να πέσει από τα χειροκροτήματα κάθε βράδυ, παρενέβη η Ασφάλεια, μα δεν κατάφερε και πολλά πράγματα.

Το τραγούδι με την παραίνεση του Σαββόπουλου, που είχε σαπόρτ τους Λήδα - Σπύρος, όχι μόνο δεν αφαιρέθηκε από το πρόγραμμα τους, αλλά επαναλαμβανόταν συνέχεια!

Ουσιαστική επανάσταση εν μέσω χούντας έκανε και ο Δημήτρης Πουλικάκος με το τότε συγκρότημα του, τον εξαιρετικό Εξαδάχτυλο. Αλητεύοντας μεταξύ Λονδίνου και Ματάλων, ορίτζιναλ χίπης και μποέμ τύπος της εποχής, ο Πουλικάκος με την παρέα του κυκλοφόρησαν το κομμάτι ''Τα παιδιά είναι εντάξει'', κατά το ''The Kids are alright'' των Who, και αντιμετώπισαν χοντρό πρόβλημα με τη λογοκρισία. Δείγματα της αμιγώς πολιτικής τραγουδοποιίας του Πουλικάκου θα φανερώνονταν λίγα χρόνια αργότερα, στη Μεταπολίτευση, με την έκδοση του ''Μεταφοραί-εκδρομαί ο Μήτσος''.

Στο τραγούδι ''Ο κόσμος τους'', οι Δάμων & Φιντίας (Παύλος Σιδηρόπουλος - Παντελής Δεληγιαννίδης) εξαντλούν την επαναστατικότητα τους στα καταπιεσμένα εν Ελλάδι χίπικα ιδεώδη. Ακόμη δεν είχε σκάσει το εξαρχειώτικο κίνημα αμφισβήτησης από τα τέλη του 1970 μέχρι ολόκληρη σχεδόν την επόμενη δεκαετία.

Οι Poll τραγουδούν ''Άνθρωπε αγάπα, τη φωτιά σταμάτα'' εν έτει 1972, ίσως ο πλέον χίπικος ύμνος για τους Έλληνες, ή ''Γιατί έχει μακριά μαλλιά'', όμως δεν τους χαλάει να εμφανίζονται στις εκπομπές του Μαστοράκη. Απ' τις οποίες εκπομπές - να το ξεκαθαρίσουμε - πέρασαν οι πάντες: Κωχ, Σιδηρόπουλος, Γλέζου, Socrates drank the conium σε ανταπόκριση συναυλίας τους με speaker τον Ντάνο Λυγίζο κλπ. Ήταν τότε που σύμφωνα με μαρτυρία του παλαίμαχου ηθοποιού Μανώλη Δεστούνη, η Κατερίνα Γώγου είχε δώσει στίχους της στους Poll προς μελοποίηση. 

 

Θυμάμαι τον συχωρεμένο κιθαρίστα Δήμη Παπαχρήστου, μέλος στον Εξαδάχτυλο του Πουλικάκου και στους Ακρίτας του Λογαρίδη, να μου λέει πως δεν έβλεπε εκείνα τα χρόνια καμία πολιτικοποίηση στη μουσική. Τον Γιώργο Τρανταλίδη, επίσης, ντράμερ των Socrates και συνθέτη, πως το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να βρίσκονται και να κάνουν πρόβες, ενθουσιασμένοι με την τέχνη της rock μουσικής. Και υπάρχει και η μαρτυρία του μουσικού παραγωγού Ιλάν για το ότι αισθάνονταν κάπου ενοχές, διότι ενώ έξω γίνονταν διαδηλώσεις και έβραζε ο κόσμος, εκείνοι αναγκάζονταν να παίζουν rock μουσική σε κάποιο σχολικό χορό, λόγου χάριν.

 

Νιάτα, λοιπόν, ή μήπως άγνοια, πλην μερικών εξαιρέσεων; Δεν είναι τυχαίο που τα περισσότερα rock ελληνικά συγκροτήματα αφανίστηκαν μέσα στο σαρωτικό πολιτικό τραγούδι της Μεταπολίτευσης! Ο Σαββόπουλος έγινε αυτός που όλοι γνωρίζουμε και σήμερα τοποθετείται δίπλα στον Θεοδωράκη και τον Χατζιδάκι. Η Κωχ και ο Γκαϊφύλλιας στράφηκαν στο αμιγώς έντεχνο τραγούδι. Οι Socrates συνόδευσαν τη Φαραντούρη σε συναυλίες της και συνεργάστηκαν σε ηχογραφήσεις με τον Χατζιδάκι. Οι Poll και οι Πελόμα Μποκιού διαλύθηκαν νωρίς και τα εξέχοντα μέλη τους, από τον Τουρνά και τον Ρόμπερτ Ουίλλιαμς μέχρι τον Βλάσση Μπονάτσο απορροφήθηκαν από τη βιομηχανία του θεάματος των επόμενων χρόνων. Εξαιρείται ο Σταύρος Λογαρίδης που το ομότιτλο άλμπουμ του από τα 1978 είναι ένα αριστούργημα του εγχώριου προοδευτικού rock.

 

Αν και το rock βέβαια είναι ''ψυχή'' και στάση ζωής, λίγοι είναι αυτοί που παρέμειναν rock, κυρίως αναφορικά με τον ήχο τους. Διότι, εν μέσω χούντας, είδαμε πως ακόμη λιγότεροι ήταν αυτοί που επιχείρησαν να κάνουν ένα είδος αντίστασης κατά της χούντας. Πώς μου τό'χε πει η Δέσποινα Γλέζου; ''Η δική μας επανάσταση ήταν βελούδινη, καμία σχέση με τον Μάη του ΄68, βρήκαμε απλά μια χαραμάδα που άφησαν ο Χατζιδάκις και ο Θεοδωράκης και ξετρυπώσαμε''...

από lifo