Διπλωματικά αντίποινα από τη Μόσχα στην Ελλάδα – Τι κρύβεται πίσω από το πρωτόκολλο

 Γράφει ο Αλέξανδρος Τάρκας

Σκληρό πρόσωπο δείχνει η Μόσχα στην Αθήνα, με διαφοροποίηση τακτικής στην Ανατολική Μεσόγειο και σε θέματα άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος, όπως (και) δημόσια αποκαλύφθηκε με την εν ψυχρώ άρνηση συμμετοχής του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στους εορτασμούς για τη 200ή επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821.

Ο αιφνιδιασμός, κυρίως του Μεγάρου Μαξίμου και δευτερευόντως του υπουργείου Εξωτερικών, ήταν απόλυτος μετά τη δήλωση απόρριψης της πρόσκλησης από τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πέσκοφ, την περασμένη Παρασκευή. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι κατηγορηματική δέσμευση περί παρουσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είχε αναληφθεί ποτέ.

Η Μόσχα απλώς κινήθηκε σταδιακά από την αρχική διατύπωση, περί μελέτης του προγράμματος του Ρώσου προέδρου, προς τη θερμότερη φρασεολογία για επιθυμία του να παρευρεθεί στην ελληνική πρωτεύουσα. Διπλωματικά, η –πραγματική ή παραπλανητική– έκφραση επιθυμίας δεν ισοδυναμεί με υπόσχεση, αλλά φαίνεται ότι αξιολογήθηκε, αβάσιμα, ως τέτοια από το επιτελείο του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη. Όπως περίπου ο ΣΥΡΙΖΑ ανέμενε το 2015 ότι θα εισπράξει προκαταβολικά δισεκατομμύρια από έναν μελλοντικό ρωσικό αγωγό.

Παράλληλα, σε επίπεδο ενδοκυβερνητικής επίρριψης ευθυνών, κακώς κατηγορήθηκε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος ότι πυροδότησε την αντίδραση Πέσκοφ. Αντίθετα με τις φήμες, δεν αιφνιδίασε τη Μόσχα με συνέντευξή του και την αναφορά σε προσκλήσεις προς τον Βλαντιμίρ Πούτιν, τον Γάλλο πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν και τον Βρετανό πρίγκιπα Κάρολο. Υπεύθυνοι ήταν άλλοι.

Το πραγματικό πρόβλημα

Οι λανθασμένοι χειρισμοί, ως προς τους συμβολισμούς και το πρωτόκολλο, άρχισαν τον Σεπτέμβριο πέρυσι, όταν η πρόσκληση εστάλη από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, αντί –του ορθού– από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας προς τον Ρώσο ομόλογό της. Ακολούθησε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, υπογραμμίζοντας σε Ρώσους αξιωματούχους τη βαρύτητα του προσωπικού ενδιαφέροντος του Κυριάκου Μητσοτάκη. Λέγεται πως ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης δεν έλαβε απάντηση και πως ούτε ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ υποσχέθηκε οτιδήποτε στον πρωθυπουργό στις συνομιλίες τους στην Αθήνα, στα τέλη Οκτωβρίου.

Ωστόσο, το πραγματικό πρόβλημα Ελλάδας-Ρωσίας δεν εντοπίζεται ασφαλώς στο πρωτόκολλο, αλλά στις εξελίξεις με επίκεντρο την Τουρκία. Αρχικά, η κυβέρνηση πανηγύρισε για τη δήλωση Λαβρόφ ότι «σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε συμβαλλόμενο κράτος έχει δικαίωμα να καθορίζει το εύρος των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια».

Στο τρίμηνο όμως που μεσολάβησε από τότε, αποδείχθηκε ότι εξίσου μεγάλη σημασία είχε το υποβαθμισμένο δεύτερο μέρος της δήλωσης Λαβρόφ, ότι η άσκηση του δικαιώματος πρέπει να γίνει «υπολογίζοντας τις προβλέψεις της ελάχιστης κοινής λογικής και τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες». Με λίγα λόγια, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών υπαινίχθηκε ότι το Αιγαίο ενδεχομένως αποτελεί ειδική περίπτωση, όπως προκλητικά ισχυρίζεται η Τουρκία από τη δεκαετία του 1970.

Δυστυχώς για τα ελληνικά συμφέροντα, παρά τις διαφορετικές προτεραιότητες Άγκυρας και Μόσχας σε πλήθος άλλων θεμάτων, η ρωσική κυνική διπλωματία δεν διακινδυνεύει τη συνεργασία της με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που κλονίζει συθέμελα το ΝΑΤΟ, προς χάρη της Αθήνας.

Ρωσικά παράπονα

Ανησυχητικοί είναι οι οιωνοί και για νέα προσέγγιση της Μόσχας στο Κυπριακό. Μολονότι δεν υπάρχει κίνδυνος ριζικής μεταβολής της παραδοσιακής (υπέρ της Λευκωσίας) στάσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, τους τελευταίους μήνες η Μόσχα δεν δείχνει τον παλαιότερο ενθουσιασμό στήριξης των κυπριακών αιτημάτων. Η ψυχρότητα αποτελεί αντίβαρο στην αναβάθμιση της αμυντικής συνεργασίας ΗΠΑ-Κύπρου και στο αμερικανικό αίτημα άσκησης ελέγχου σε εταιρείες και τραπεζικές συναλλαγές ρωσικών συμφερόντων στη Μεγαλόνησο.

Παρόμοια στάση τηρεί η Ρωσία και έναντι της διεύρυνσης της αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ, η οποία πάντως είναι αυτονόητη μεταξύ μελών του ΝΑΤΟ. Ο υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάντρ Γκρουσκό, που επισκέφθηκε προ εβδομάδος την Αθήνα, δήλωσε ότι «πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο το έδαφος της φίλης για εμάς χώρας να παρασέρνεται στο γεωπολιτικό παιχνίδι ανάσχεσης της Ρωσίας».

Ο Αλεξάντρ Γκρουσκό επικρίνει τις διαβουλεύσεις για την υπογραφή νέας Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA) με παραχώρηση πολλαπλάσιων διευκολύνσεων προς τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ στο ελληνικό έδαφος. Η δημόσια κριτική του Ρώσου υφυπουργού επιβεβαιώνει την έκφραση δυσαρέσκειας του Σεργκέι Λαβρόφ προς τον πρωθυπουργό για τις συνομιλίες επί αμυντικών θεμάτων με τον τότε υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Σημειώνεται, επίσης, ότι η Μόσχα είναι δυσαρεστημένη με την ελληνική άρνηση σχολιασμού της πρότασης Λαβρόφ για συνεργασία στα εμβόλια κατά του Covid-19. Οι επόμενες εβδομάδες θα δείξουν την τελική εξέλιξη, καθώς το Βερολίνο (με το οποίο ευθυγραμμίζεται συχνά η κυβέρνηση Μητσοτάκη) δεν αποκλείει πλέον συνεργασία της ΕΕ με τη Μόσχα στην παραγωγή του ρωσικού εμβολίου.

από slpress