Γιατί τα νησιά δεν απειλούν την Τουρκία – Η θαμμένη έκθεση Μαζαράκη

 Γράφει ο Βασίλης Κολλάρος

Οι ΗΠΑ φαίνεται –σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες– να απαιτούν μερική αποστρατιωτικοποίηση των ελληνικών νησιών του ανατολικού Αιγαίου, με απομάκρυνση των αμερικανικής κατασκευής ελληνικών πυραυλικών συστημάτων. Θα ήταν γελοίο Αμερικανοί και Τούρκοι να επικαλεστούν ως λόγο ότι φοβούνται μήπως οι Έλληνες κάνουν απόβαση στις μικρασιατικές ακτές.

Ανασύρουμε σήμερα τη θαμμένη έκθεση του 1922 του στρατηγού Αλέξανδρου Μαζαράκη σχετικά με την αποστρατιωτικοποίηση Λήμνου-Μυτιλήνης-Χίου-Σάμου-Ικαρίας. Υπό την σημερινές συνθήκες, η έκθεση Μαζαράκη, παρά το γεγονός ότι γράφτηκε έναν αιώνα πριν, διατηρεί τη σημασία της. Ο στρατηγός Μαζαράκης, εκτός του γεγονότος ότι ήταν στενός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου με σημαντικές τοποθετήσεις το χρονικό διάστημα 1918-1920, συμμετείχε, ως στρατιωτικός τεχνικός σύμβουλος, στην ελληνική αντιπροσωπεία που εκπροσώπησε τη χώρα στη Συνδιάσκεψη της Λωζάννης (1922-1923).

Πριν αναλύσουμε την έκθεση Μαζαράκη, επιβάλλεται να αναφέρουμε ότι η απώλεια των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου, απόρροια των νικηφόρων ναυμαχιών για το ελληνικό πολεμικό ναυτικό, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), είχε δημιουργήσει τεράστια ανησυχία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ανησυχία αυτή πήγαζε από το γεγονός ότι τα νησιά, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά στις απέναντι ακτές, μπορούσαν να αποτελέσουν για την Ελλάδα ορμητήριο για την απελευθέρωση των μικρασιατικών ακτών, οι οποίες κατοικούνταν από συμπαγές ελληνικό στοιχείο.

Οι Νεότουρκοι, χολωμένοι από τις εδαφικές απώλειες που υπέστη η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, έβλεπαν με καχυποψία την παρουσία του ακμάζοντος και ανθηρού ελληνικού στοιχείου κατά μήκος των μικρασιατικών ακτών. Πίστευαν ότι μπορούσε να λειτουργήσει ως "γέφυρα" για το πέρασμα του Ελληνικού Στρατού από τα νησιά στην απέναντι ακτή και για το λόγο αυτό εφήρμοσαν τη γνωστή πολιτική διωγμών σε βάρος των ομογενών μας.

Οι Νεότουρκοι, λοιπόν, αρνούνταν να αναγνωρίσουν το εδαφικό καθεστώς των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου, τα οποία θεωρούσαν προκεχωρημένες στρατιωτικές βάσεις για μια μελλοντική ελληνική απόβαση στη Μικρά Ασία. Ωστόσο, το ξέσπασμα του Α' Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918) δημιούργησε νέα (αρνητικά) δεδομένα για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αναμφίβολα, η παρουσία του ελληνικού στρατού, το χρονικό διάστημα 1919-1922, στη Μικρά Ασία επιβεβαίωσε τους προηγούμενους φόβους τους για το ζήτημα των νησιών.

Φτάνουμε, λοιπόν, στις διαπραγματεύσεις για την επικείμενη υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Εκεί, η τουρκική αντιπροσωπεία θέτει θέμα αποστρατιωτικοποίησης των νησιών Λήμνου, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας. Συγκροτείτε, λοιπόν, υποεπιτροπή για να εξετάσει τις τουρκικές αιτιάσεις. Από ελληνικής πλευράς συμμετείχε ο στρατηγός Αλέξανδρος Μαζαράκης, ο Μιχαήλ Θεοτοκάς και ο πρέσβης Βασίλειος Δενδραμής.

Αδύνατη η απόβαση

Η έκθεση Μαζαράκη, η οποία πιθανολογούμε ότι απευθυνόταν στον ίδιο τον Βενιζέλο, καλείται να απαντήσει στο κρίσιμο ερώτημα, αν η γειτνίαση των νησιών με την απέναντι μικρασιατική ακτή αποτελούσε κίνδυνο για την Τουρκία. Για τον Έλληνα αξιωματικό, από άποψη στρατιωτικών επιχειρήσεων, δηλαδή απόβασης σημαντικών δυνάμεων, «ασφαλώς όχι».

Εάν η Ελλάδα επιχειρούσε μια τέτοια απόβαση, δεν θα την συνέφερε να την «προπαρασκευάσει» στα νησιά «δια τον απλούστατον λόγον ότι τοιαύτη προπαρασκευή θα εγίνετο αμέσως αντιληπτή εις τους Τούρκους και θα ελαμβάνοντο υπό τούτων μέτρα αμύνης». Ο ίδιος θεωρούσε, πράγμα απολύτως λογικό, ότι μια τέτοια συγκέντρωση πλοίων και στρατευμάτων «επί ημέρας», θα έπρεπε να γίνει σε άλλους λιμένες της χώρας για λόγους ασφάλειας και μυστικότητας. Όπως ανέφερε ο Μαζαράκης, στις αποβατικές ενέργειες σημασία δεν έχει η συντόμευση του πλου, το δυσχερές και χρονοβόρο σημείο είναι "η επιβίβασις και η απόβασις", ενώ όσον αφορά το ζήτημα των "μικρών επιδρομών", ούτε αυτές ήταν εφικτές από τη στιγμή που δεν υπήρχαν χερσαία σύνορα.

Διαβάστε την συνέχεια στο slpress