Με αφορμή τις διαδηλώσεις στις ΗΠΑ: Ο φετιχισμός του ατομικού ανθρώπου και τα μέτρα περιορισμού

Γράφει ο Κώστας Κολοκυθάς

Πολλά μπορούμε να γράψουμε και να πούμε για τα μέτρα της καραντίνας στον καιρό του κορωνοϊού. Για την ακρίβεια πάμπολλα. Και στα πλαίσια αυτής της κουβέντας είναι λογικό να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε, να τσακωθούμε και να τα ξαναβρούμε.

Ωστόσο μέσα από κάποιες αντιδράσεις τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ φάνηκε ξεκάθαρα κάτι που μέχρι ώρας το λέγαμε ορισμένοι και σε πολλούς κακοφαινόταν.

Πριν λίγες μέρες στις ΗΠΑ είδαμε ένοπλους ακροδεξιούς στην πολιτεία του Μίσιγκαν να απαιτούν άρση των μέτρων της καραντίνας, γιατί αυτά ακριβώς αντιβαίνουν και παραβιάζουν την «ατομική ελευθερία τους στο να δρουν και να μετακινούνται «δίχως περιορισμούς». Είδαμε επίσης πλακάτ Αμερικανών γεμάτα οργή να δηλώνουν πως: «Κοινωνική απομόνωση = Κομμουνισμός» την ίδια ώρα που οι νεκροί στις ΗΠΑ λόγω κορωνοϊού ξεπερνούσαν τις 4.500 την ημέρα.

Οι διαδηλώσεις σε πολιτείες των ΗΠΑ για τον τερματισμό των περιοριστικών μέτρων οργανώνονται συνήθως από υπερ-συντηρητικούς ψηφοφόρους, υπερασπιστές του δικαιώματος στην “ελεύθερη” οπλοκατοχή, υποστηρικτές του Tea Party. Συχνά έρχονται σε αντιπαράθεση με γιατρούς και νοσηλευτές που επιχειρούν να πείσουν τους λάτρεις της “ελευθερίας” του ατόμου, της μετακίνησης, της αγοράς, ότι πρέπει να υπάρχει και κοινωνική ευθύνη.

Μια μικρογραφία όλων των τεκταινόμενων στις ΗΠΑ την είχαμε ζήσει βέβαια νωρίτερα κι εδώ. Οι μύδροι του νεοναζί Λαγού, πρώην βουλευτή της ΧΑ, περί περιορισμού της ελευθερίας των Ελλήνων «με το πρόσχημα του κορωνοϊού» είχαν ως πρακτική απόληξη την προβοκατόρικη υποκίνηση εντάσεων μεταξύ μερίδων πιστών τις παραμονές του Πάσχα, αυτή τη φορά με το πρόσχημα της επίθεσης «ενάντια στην χριστιανική πίστη». Αντίστοιχα φαινόμενα παρουσιάστηκαν και σε άλλους κύκλους ακροδεξιών στην Ευρώπη.

Το ίδιο διάστημα ωστόσο αντίστοιχα επιχειρήματα υιοθετούσαν και χώροι που δεν εντάσσονται στην ελληνική ακροδεξιά αλλά λένε ότι βρίσκονται απέναντι της. Ποιος δεν άκουσε τις περισπούδαστες «αριστερές» τοποθετήσεις για το πρόσχημα του κορωνοϊού που μπήκε σφήνα στην περίπου «επαναστατική κίνηση των μαζών»;

Ποιος ξεχνά ότι όσοι εξ αριστερών τάχθηκαν υπέρ των μέτρων για να σωθεί πρωταρχικά ο λαός, χαρακτηρίστηκαν ειρωνικά ως «νεογκοτζαμάνηδες»;

Κι ήταν τέτοιος ο επαναστατικός συλλογισμός ορισμένων που έκαναν (κι ακόμη κάνουν) απεύθυνση για μαζικές κινητοποιήσεις την Πρωτομαγιά κόντρα στον «αυταρχισμό των μέτρων της καραντίνας».

Δίπλα σ’ αυτούς ακκίζονται και κάποιοι αναρχικοί που δεν αντέχουν άλλο τη «δικτατορία των επιστημόνων και των γιατρών». Βλέπετε τρικυμία μπορεί να υπάρχει και στο ποτήρι, πόσο μάλλον στο μυαλό…

Πέρα όμως από την κοινοτυπία μεταξύ των μεν και των δε στα επιχειρήματα και τις κατευθύνσεις απέναντι στη συγκυρία της καραντίνας, βρίσκεται κάτι πολύ βαθύτερο, που παρά τις ιδεολογικές διαβεβαιώσεις και τα επιμέρους μανιφέστα δείχνει να ενώνει κι όχι να χωρίζει.

Κι εκεί ακριβώς οι περισσότεροι από τους παραπάνω, παρά τα διαφορετικά τους χαρακτηριστικά, δεν τέμνονται αλλά συγκλίνουν. Γιατί το σημείο εκκίνησης είναι κοινό.

Κι εδώ ας γίνουμε λίγο πιο συγκεκριμένοι.

Ο φετιχισμός του ατομικού δικαιώματος, της ατομικής ελευθερίας να κάνουμε ό,τι γουστάρουμε και εν γένει η φιλοσοφία του ατομικού ανθρώπου που νοιώθει ότι είναι ελεύθερος όσο “αυτοπροσδιορίζεται” και δεν βλέπει παραπέρα από τη μυτούλα του, είναι το κοινό σημείο μεταξύ μεταμοντέρνων “επαναστατών” όσο και του βαθέως πυρήνα των ακροδεξιών.

Με άλλα λόγια η νοοτροπία του “κάνω ό,τι γουστάρω γιατί είναι ατομικό μου δικαίωμα”, είτε φοράει ακροδεξιά είτε «αριστερή-αναρχική» προβιά είναι ένα και το αυτό πράγμα και συνιστά την πεμπτουσία της αστικής ιδεολογίας, που πάνω στην ιερότητα του ατομικού δικαιώματος εκμεταλλεύεται και σκοτώνει το συλλογικό δικαίωμα και τη συλλογική ύπαρξη που λέγεται “ανθρώπων κοινωνία”.

Παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις στο αφήγημα εναντίον της καραντίνας και της επιστημονικής κοινότητας (χτύπημα στο κίνημα ή χτύπημα στην πίστη), τα ελατήρια μοιάζουν να είναι παρόμοια αν όχι ολόιδια. Και τα ελατήρια αυτά είναι η ραχοκοκαλιά της αστικής ιδεολογίας, του ατομικού ανθρώπου και του ατομίστικου «εγώ» που αδυνατεί να αντιληφθεί το συλλογικό «εμείς». Είναι ο homo homini lupus, ο άνθρωπος που είναι λύκος για τον άλλον άνθρωπο, και όχι συνάνθρωπος, μέλος της ίδιας κοινότητας, συνυπεύθυνος και αλληλεξαρτώμενος.

Σημασία δεν έχει τι δηλώνεις πως είσαι αλλά τι δηλώνει έμπρακτα η στάση σου σε καταστάσεις έκτακτες και περίπου οριακές, ακριβώς όπως σήμερα. Κάποτε ο Λένιν είχε γράψει ότι στις σύγχρονες κοινωνίες υπάρχουν δυο ιδεολογίες, η αστική (ατομιστική) και η προλεταριακή (συλλογική) και ότι όσο η μία υποχωρεί τόσο η άλλη ενισχύεται.

Εφόσον λοιπόν η επαναστατική συνείδηση δεν (πρέπει να) είναι η τυπολατρία της ιδεολογίας αλλά κυρίως η αλληλοσύνδεση συνείδησης και πράξης στον ορίζοντα του συλλογικού και της κοινωνικής προόδου, καλό είναι κάποιοι να ξανασκεφτούν τα λεγόμενα και τα γραφόμενα τους γιατί παρά τις διαβεβαιώσεις τους, φαίνεται ότι πρακτικά δεν διαφοροποιούνται από την ακροδεξιά και τον αστικό εγωκεντρισμό στην πράξη.

Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε ας σκεφτούμε κι εκείνο. Αν στη μεριά της κοινωνίας των πολλών βρίσκει χώρο η κόπρος της άλλης μεριάς – δηλαδή του αστισμού, τότε καλό είναι να χαραχτούν γραμμές και να ξεβρωμίσουμε από εκείνο που δεν πρέπει να είμαστε τόσο για λόγους αρχής όσο και για λόγους ανάγκης. Τα στρατόπεδα της κοινωνίας ενίοτε ξεχωρίζουν από τα συνθήματα τους αλλά πάντοτε διακρίνονται καλύτερα από την πρακτική τους (και τα ελατήρια της) στη συγκυρία των κρίσιμων στιγμών.

Ακριβώς όπως σήμερα.

από antapocrisis