RAND: Οι ΗΠΑ περιμένουν αντικαταστάτη ή θάνατο του Ερντογάν

Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του σημαντικού αμερικανικού Think Tank, RAND Corporation, για την Τουρκία, με τίτλο "Turkey's Nationalist Course", προσφέρεται για την εξαγωγή συμπερασμάτων.

Το σημαντικότερο από αυτά, είναι ότι η Τουρκία εξακολουθεί να αποτελεί το "φετίχ" των πυλώνων εξουσίας στην Ουάσιγκτον, οι οποίοι παρόλο που αντιλαμβάνονται πλέον του κινδύνους από τον ανεξέλεγκτο χαρακτήρα της τουρκικής πολιτικής υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, υπό την έννοια της παραβίασης κάθε ψυχροπολεμικής "κανονικότητας", επιλέγουν τη διαχείριση της κατάστασης, αναμένοντας καλύτερες ημέρες.

Στη μελέτη της RAND γίνεται σαφής αναφορά στο ενδεχόμενο εξελίξεων που θα αλλάξουν τα δεδομένα για τον Ερντογάν στο εσωτερικό τουρκικό πολιτικό σκηνικό με την ανάδυση νέων δυνάμεων. Πρόκειται για μια έμμεση αναφορά στις αντιδράσεις που μπορεί να προκληθούν στο εσωτερικό της Τουρκίας από τις επιλογές του Ερντογάν, αλλά και ενδεχομένως στα νέα κόμματα του πρώην υπουργού Εξωτερικών, Αχμέτ Νταβούτογλου, αλλά κυρίως αυτό του πρώην υπουργού Οικονομικών, Αλί Μπαμπατζάν, που χαίρει εκτίμησης στους κύκλους εξουσίας στην Ουάσιγκτον.

Όσον αφορά τις σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία, οι αναλυτές του RAND τονίζουν το ενδεχόμενο να προκύψουν σοβαρές εντάσεις, τις οποίες υπονοείται πως θα πρέπει να είναι έτοιμες ανά πάσα στιγμή να εκμεταλλευτούν οι ΗΠΑ. Όλα για την Τουρκία... Η δε αναφορά σε τουρκική επιθυμία να εξακολουθήσει να εξαρτάται από αμερικανικής προέλευσης εξοπλισμό, δείχνει να "φωτογραφίζει" το πιθανό μέλλον της συμμετοχής των Τούρκων στο πρόγραμμα του μαχητικού πέμπτης γενιάς F-35 Lightning II...

Εξαιρετικά διπλωματική, ασαφής και ευάλωτη σε "παρεξηγήσεις" είναι η αναφορά της μελέτης στην πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία σε σχέση με τους Κούρδους, τους οποίους αποκαλούν εταίρους, ενώ τους Τούρκους "συμμάχους". Ωστόσο, οι ΗΠΑ καλούνται να βρίσκονται σε ετοιμότητα και με εναλλακτικές επιλογές, ενώπιον του ενδεχομένου προσωρινού ή μονιμότερου αποκλεισμού της πρόσβασης των δυνάμεών τους στη βάση του Ιντσιρλίκ ή/και άλλες στρατιωτικές βάσεις.

Η μελέτη που καλύπτει την προσεχή δεκαετία για τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας, επισημαίνει τη σημασία της χώρας για την αμερικανική πολιτική στο σταυροδρόμι τριών γεωγραφικών περιοχών ενδιαφέροντος για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποκαλώντας την "κλειδί" της στρατηγικής για την περιοχή της Ευρασίας. Ωστόσο έχουν ανακύψει σοβαρές διαφωνίες με τις εκτιμήσεις των δυο χωρών για πολλά ζητήματα "να μην είναι όσο ευθυγραμμισμένες ήταν στο παρελθόν".

Τα βασικά ευρήματα της μελέτης της RAND

Η Τουρκία παραμένει μια πολωμένη χώρα. Υπό τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τα δημοκρατικά και πολιτικά δικαιώματα στην Τουρκία έχουν μειωθεί. Οι συνταγματικές και νομικές αλλαγές μετατρέπουν την διακυβέρνηση Ερντογάν από κοινοβουλευτικό σύστημα σε ένα αυταρχικό κράτος με ισχυρή εκτελεστική προεδρία.

Ο Ερντογάν έχει "παίξει" με εθνικιστικές, θρησκευτικές και εθνοτικές εντάσεις για να προωθήσει την πολιτική του ατζέντα, αλλά πολλοί Τούρκοι διατηρούν βαθιές ανησυχίες για τη διάβρωση της δημοκρατίας, την οικονομική αβεβαιότητα και την αποτυχία επίτευξης μιας ειρηνικής διευθέτησης του προβλήματος με τους Κούρδους.

Η Τουρκία επιχειρεί να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με τους παραδοσιακούς συμμάχους και τους γείτονες της "ευρασιατικής" περιφέρειας. Η τουρκική πολιτική έναντι του Ιράν και του Ιράκ θα είναι συχνά σε αντίθεση με τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Οι διαφορετικές προτεραιότητες της Τουρκίας και των αραβικών κρατών, συν τα μεγάλα εμπόδια για τη βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας θα περιπλέξουν την πρόοδο των περιφερειακών πρωτοβουλιών των ΗΠΑ.

Η Ρωσία και η Τουρκία υποστηρίζουν ότι διατηρούν μια στρατηγική εταιρική σχέση και έχουν κάποια συγκλίνοντα συμφέροντα, αλλά τις σχέσεις τους ταλαιπωρούν σημαντικά σημεία τριβής, ενώ υπάρχει δυναμικό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συγκρούσεις. Η επιρροή της Τουρκίας στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία είναι πιθανό να παραμείνει περιορισμένη.

Το ΝΑΤΟ εξακολουθεί να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στην εθνική ασφάλεια της Τουρκίας, αλλά οι αμφιβολίες για τη δέσμευση της Συμμαχίας στην τουρκική ασφάλεια, αλλά και τη σημασία της Συμμαχίας στη σύγχρονη εποχή έχουν αυξηθεί. Εκτιμάται ότι η Τουρκία θα παραμείνει πρόθυμη να εργαστεί επιλεκτικά με συμμάχους, όταν αυτό υπαγορεύουν τα μεταβαλλόμενα εθνικά της συμφέροντα.

Οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν φτάσει σε χαμηλά επίπεδα. Η πρόοδος σε διάφορα μέτωπα (μετανάστευση, ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών της στην ΕΕ, αντιτρομοκρατία και το ζήτημα της Κύπρου, θα καθορίσει τη βιωσιμότητα της ενταξιακής διαδικασίας και εναλλακτικών προοπτικών των διμερών σχέσεων.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας θα παραμείνουν ασταθείς, αλλά μπορεί να αποφευχθεί κάποια μεγάλη ρήξη. Η Τουρκία και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να έχουν κάποια συμφέροντα συγκλίνοντα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η εξισορρόπηση της Ρωσίας και του Ιράν, η καταπολέμηση της τρομοκρατίας και η προώθηση της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.

Η Τουρκία εξακολουθεί να προσδίδει αξία στην αμυντική συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ένοπλες δυνάμεις της επιθυμούν να συνεργαστούν αποτελεσματικά με τους ομολόγους τους των ΗΠΑ και να παραμείνουν εξαρτημένοι από αμερικανικής προέλευσης στρατιωτικό εξοπλισμό.

Οι συστάσεις του RAND

Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να προστατεύσουν τις σχέσεις με την Τουρκία απέναντι στις μη επιθυμητές εξελίξεις που σημειώθηκαν τα τελευταία χρόνια. Χρειάζονται επίσης πρωτοβουλίες που θα μπορούσαν να διατηρήσουν τη συνεργασία για την επιδίωξη των κοινών συμφερόντων κατά την επόμενη δεκαετία και θα βοηθήσουν στην αποκατάσταση μιας αξιόπιστης στρατηγικής εταιρικής σχέσης, εάν αναδειχθεί [στην ηγεσία] μια δημοκρατική αντιπολίτευση, ώστε να αποκατασταθεί ο ρόλος της Τουρκίας ως πιο συνεργάσιμου συμμάχου σύμμαχος και αξιόπιστου περιφερειακού και παγκόσμιου εταίρου.