Η αθάνατη ηρωίδα που σώζει ακόμα καθημερινά την ανθρωπότητα

Ένα κομμάτι της έφτασε ακόμη και στο διάστημα

Πιθανότατα ακόμη και σήμερα η Ενριέτα Λακς συνεχίζει να σώζει την ανθρωπότητα με την ταυτόχρονη παρουσία της σε περισσότερα του ενός εργαστήρια.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Όχι, δεν πρόκειται για κάποια σούπερ ηρωίδα που ανάμεσα στις υπερδυνάμεις της είναι και εκείνη του να βρίσκεται σε πολλά μέρη την ίδια στιγμή. Η Λακς ήταν μια ταπεινή απόγονος σκλάβων, που αφού είχε μια δύσκολη ζωή ως αγρότισσα στον σκληρό για τους Αφροαμερικανούς νότο των ΗΠΑ, πέθανε από καρκίνο τραχήλου μήτρας το 1951.

Στην περίπτωσή της το ρήμα «πέθανε» δεν ανταποκρίνεται επακριβώς στην αλήθεια… Βλέπετε, ένα κομμάτι της Ενριέτα Λακς ζει ακόμα, σχεδόν 70 χρόνια μετά τον θάνατό της και συνεχίζει να προσφέρει στην επιστήμη.

Η Λακς γεννήθηκε στην Βιρτζίνια και –όπως οι πρόγονοί της- έτσι κι αυτή εργάστηκε στις φυτείες καπνών για τις οποίες φημίζεται η συγκεκριμένη περιοχή στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πριν καλά-καλά κλείσει τα 30 χρόνια της, είχε προλάβει να κάνει 5 παιδιά και να διαγνωστεί με καρκίνο στην μήτρα, που ήταν και η αιτία για να φύγει από αυτόν τον κόσμο.

Κατά την διάρκεια της περίθαλψής της στο νοσοκομείο «Τζον Χόπκινις» της Βαλτιμόρης ο γιατρός της παρατήρησε ότι τα κύτταρά της που είχαν αφαιρεθεί για την βιοψία παρουσίαζαν μια πρωτόγνωρη ανθεκτικότητα στις συνθήκες του εργαστηρίου. Μπορούσαν να διατηρηθούν σε δοκιμαστικό σωλήνα χωρίς αλλοιώσεις, πράγμα που σήμαινε πως ήταν δυνατό να αποθηκευτούν για μελλοντική χρήση.

Αυτό τελικά συνέβη, χωρίς οι συγγενείς της να λάβουν γνώση. Κάτι που σήμερα θεωρείται επιστημονικά ανήθικο, αλλά συνέβαινε πολύ συχνά τα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν και ήταν αρκετά συχνό το φαινόμενο άτομα (κυρίως προερχόμενα από μειονότητες) να υποβάλλονται σε πειράματα ή να χρησιμοποιούνται δίχως να το γνωρίζουν σε έρευνες.

Από εκείνα τα πρώτα δείγματα δημιουργήθηκε μια ολόκληρη κυτταρική σειρά, μια «γραμμή αίματος» που μετέφερε το DNA αυτής της γυναίκας σε δεκάδες εργαστήρια τα οποία ασχολούνταν με την μοριακή βιολογία, σε μια προσπάθεια να νικηθούν οι ασθένειες που για δεκαετίες ή ακόμη και αιώνες βασάνιζαν το ανθρώπινο είδος. Απέκτησαν, μάλιστα και το δικό τους όνομα. Ήταν τα κύτταρα HeLa, από τα αρχικά του ονοματεπωνύμου της, Henrietta Lacks.

Ο Τζορτζ Ότο Γκρέι, ο άνθρωπος που είχε στην κατοχή του τα κύτταρα, παρατήρησε ότι είχαν την ικανότητα να αναπαράγονται με μεγαλύτερη ταχύτητα από τα υπόλοιπα δείγματα, αλλά επίσης μπορούσαν να διατηρηθούν ζωντανά για μεγαλύτερο διάστημα, γεγονός που επέτρεπε την μελέτη τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Σύντομα δείγματα εστάλησαν και σε άλλα εργαστήρια και πριν περάσει πολύς καιρός η Ενριέτα βρισκόταν… παντού βοηθώντας στην καταπολέμηση ασθενειών, στην βιοατρική, στην γενετική, την χαρτογράφηση των γονιδίων, την θεραπεία του καρκίνου και -καθώς τα χρόνια προχωρούσαν, σε οποιοδήποτε δυσεπίλυτο για την επιστήμη νέο πρόβλημα, όπως για παράδειγμα, το AIDS.

Η… χάρη της έφτασε μέχρι και το διάστημα, όπου μεταφέρθηκαν δείγματα για μελέτη από τις πρώτες κιόλας αποστολές, ενώ κάθε φορά που σήμερα παίρνει ένα φάρμακο –ξεκινώντας από την γρίπη και φτάνοντας μέχρι την λευχαιμία ή τη νόσο του Πάρκινσον- οφείλει να γνωρίζει ότι ανακουφίζεται και λόγω των πειραμάτων στα κύτταρα της Λακς.

Τα στοιχεία αυτών των «μαγικών» γονιδίων έμειναν μυστικά μέχρι περίπου τα μέσα της δεκαετίας του ’70. Μόνο τότε ορισμένοι άρχισαν να αποκαλύπτουν την ταυτότητά τους και προσέγγισαν να μέλη της οικογένειάς της. Δεν το έκαναν για να τους τιμήσουν, αλλά προκειμένου να πάρουν νέο δείγμα από τα παιδιά της και να «ανανεώσουν» τα ταλαιπωρημένα από τις μελέτες δικά της κύτταρα. Οι συγγενείς της έμειναν με το στόμα ανοιχτό όταν έμαθαν την αλήθεια. Ζήτησαν το ελάχιστο. Αναγνώριση της συνεισφοράς αυτής της ταπεινής και «ασήμαντης» γυναίκας.

Προηγουμένως, βέβαια, δοκίμασαν να λάβουν και κάποια αποζημίωση για όσα είχαν συμβεί. Άλλωστε χάρη στην Λακς οι φαρμακοβιομηχανίες είχαν αποκτήσει αμύθητα ποσά χρησιμοποιώντας το δικό της βιολογικό υλικό. Η απόπειρά τους έπεσε στο κενό. Δεν κατόρθωσαν να αποζημιωθούν, αλλά τουλάχιστον πέτυχαν αυτή την ηθική δικαίωση. Ακόμη πιο σημαντικό ήταν το γεγονός ότι αυτή η ιστορία άνοιξε το μέγα ζήτημα της εν αγνοία εκμετάλλευσης ανθρώπων από ανθρώπους, έστω και για επιστημονικούς σκοπούς.Έπρεπε να μπουν φραγμοί και όρια, που θα έδιναν μια αίσθηση ασφάλειας στους πολίτες. Σήμερα, πάντως, δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν πως πρόκειται περισσότερο για μια ψευδαίσθηση προστασίας. Αν ρωτήσεις, 9 στους 10 θα σου απαντήσουν ότι κάπου σε κάποιο εργαστήριο, κάποιοι πειραματίζονται με δείγματα και γενετικό υλικό που παράνομα κατέχουν.Πηγή