Πόλεμος νεύρων Ιταλίας - Ε.Ε.

Γράφει ο Βασίλης Γαλούπης

Σοβαρές οι «παρενέργειες» από την κόντρα, που θα κρατήσει μήνες

Τον τελευταίο μήνα Ιταλία και Ε.Ε. προετοιμάζονται για μια περίοδο «ανίχνευσης προθέσεων» και «πόλεμου νεύρων», που ήδη έχει αρχίσει κι αναμένεται να διαρκέσει. Η μάχη θα δοθεί σε δύο μέτωπα, το μεταναστευτικό και τους ιταλικούς προϋπολογισμούς. Ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Ρώμη άρχισε ήδη να προκαλεί την καθιερωμένη τάξη στις Βρυξέλλες με διάφορους τρόπους.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Στις 27 Αυγούστου ο επικεφαλής του Κινήματος πέντε Αστέρων και υπουργός Εργασίας Λουίτζι Ντι Μάιο απείλησε ότι η Ιταλία θα παρακρατήσει τη συνεισφορά της στο ευρωπαϊκό μπάτζετ της επόμενης επταετίας αν δεν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις της στο μεταναστευτικό. Την αμέσως επόμενη ημέρα υπονόησε ότι ο προϋπολογισμός της χώρας του για το 2019 ίσως και να περιλαμβάνει έλλειμμα που θα υπερβαίνει το 3%, το όριο που θέτουν οι κανόνες της ευρωζώνης. Αυτό τράνταξε τις αγορές που ανέμεναν την παρουσίαση του προϋπολογισμού.

Ένα μήνα μετά, στις 27 Σεπτεμβρίου, ο κυβερνητικός συνασπισμός αποκάλυψε το προσχέδιο του πρώτου του προϋπολογισμού:

● Προτείνει ένα έλλειμμα στο 2,4% του ΑΕΠ για την επόμενη χρονιά.

● Δεν περιλαμβάνει καμία προσπάθεια να διορθωθεί η χαμηλή παραγωγικότητα, χωρίς την οποία ούτε το βιοτικό επίπεδο της χώρας ούτε η ικανότητά της για απομείωση του χρέους της μπορούν να βελτιωθούν.

● Σχεδιάζει να αναιρέσει τη νομοθεσία για το συνταξιοδοτικό.

● Περιλαμβάνει «καλούδια» και για τους δύο κυβερνητικούς εταίρους.

Ο Ντι Μάιο ελπίζει ότι η χρηματοδότηση για ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, η βασική του προεκλογική υπόσχεση, θα σταματήσει την πτώση του κόμματός του στις δημοσκοπήσεις. Η Λέγκα του Βορά, με επικεφαλής τον Ματέο Σαλβίνι, επιχειρεί να εισαγάγει τον σταθερό φόρο.

Το σχέδιο των δυο εταίρων έχει διάφορα προβλήματα. Κατ’ αρχάς το έλλειμμα είναι μικρότερο απ’ ό,τι υπονοούσαν. Παρά ταύτα η Ιταλία συνεχίζει να μην ακολουθεί τους δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωζώνης.

Το άμεσο τίμημα ήρθε αστραπιαία: Μέχρι τις 2 Οκτωβρίου η απόδοση του κρατικού ομολόγου έφτασε στο 3,4%, την υψηλότερη από το 2014, κάτι που ξεκάθαρα δεν άρεσε στις Βρυξέλλες. Αυτό, όμως, που είναι λιγότερο σαφές είναι το χρονικό διάστημα που θα διαρκέσει το μπρα ντε φερ μεταξύ Ρώμης και Βρυξελλών, αν τελικά θα επιλυθεί χωρίς να βλάψει το κοινό νόμισμα, αλλά και τι αποκαλύπτεται για τις δυναμικές εντός του κυβερνητικού συνασπισμού της Ιταλίας.

Γενναιοδωρία με... ρίσκα

Δύο ήταν οι βασικοί στόχοι του ιταλικού προϋπολογισμού. Να σπρώξει προς τα πάνω την αναιμική οικονομική ανάπτυξη και να πραγματοποιήσει τουλάχιστον κάποιες από τις δαπανηρές υποσχέσεις που έδωσαν τα δύο κόμματα στις εκλογές του Μαρτίου.

● Η ακροδεξιά Λέγκα του Βορρά υποσχέθηκε να μειώσει φόρους.

● Το Κίνημα Πέντε Αστέρων, ιδεολογικώς «πολυμορφικό» και γενικώς «κατά του κατεστημένου», προσφέρει ένα εγγυημένο εισόδημα στους ανέργους και τους φτωχούς.

● Και τα δυο κόμματα υποστηρίζουν την αναίρεση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης ώστε μια μερίδα των Ιταλών να μπορούν ξανά να συνταξιοδοτούνται στα 62 αντί των 67.

Οι αντιπρόσωποι της κυβέρνησης της Ρώμης διαμαρτυρήθηκαν στις Βρυξέλλες ότι το προτεινόμενο έλλειμμα είναι σημαντικά κάτω από το ανώτατο «ταβάνι» της ευρωζώνης, το 3% του ΑΕΠ. Όμως, το θέμα είναι αν η Ιταλία μπορεί να ρισκάρει τέτοια γενναιοδωρία. Σχετικά με το μέγεθος της οικονομίας της, το δημόσιο χρέος της είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην ευρωζώνη, ύστερα από αυτό της Ελλάδας. Έπειτα από μεγάλες προσπάθειες μειώθηκε ελαφρώς πέρυσι. Αλλά ακόμα κι έτσι ανέρχεται στο 132% του ΑΕΠ.

Ο στόχος της ιταλικής κυβέρνησης είναι κατά 50% μεγαλύτερος απ’ όσο είχαν υπολογίσει οι ειδικοί επί των ελλειμμάτων ότι το κράτος μπορεί να λειτουργεί χωρίς να συσσωρεύσει ακόμη περισσότερο χρέος. Είναι, επίσης, τρεις φορές μεγαλύτερος απ’ ό,τι είχαν συμφωνήσει η προηγούμενη κυβέρνηση με τις Βρυξέλλες.

Επιπρόσθετα, όπως είπε ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός Τζιουζέπε Κόντε, το αρχικό σχέδιο ήταν να διατηρηθεί το έλλειμμα στο 2,4% για τρία χρόνια. Όμως, καθώς οι επενδυτές άρχισαν να αντιδρούν με πανικό, ο κυβερνητικός συνασπισμός τα έστριψε ανακοινώνοντας ότι το έλλειμμα θα ψαλιδιστεί κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες και το 2020 και το 2021. Ωστόσο, ο δείκτης στο χρηματιστήριο του Μιλάνο είχε ήδη χάσει 4,4% και η απόδοση στο δεκαετές κρατικό ομόλογο της Ιταλίας είχε σκαρφαλώσει στο ανώτατο επίπεδο της τελευταίας τετραετίας.

Η Κομισιόν άσκησε επιπλέον πίεση στην κυβέρνηση στη Ρώμη. Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ αναφέρθηκε στον κίνδυνο μιας κρίσης σαν της Ελλάδας και προειδοποίησε ότι, αν τυχόν δοθεί ειδική μεταχείριση στην Ιταλία, αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί η καταδίκη του ευρώ. Η αντίδραση του Σαλβίνι ήταν να υπονοήσει ότι ο Γιούνκερ είναι... μπεκρής.

Στην ατμόσφαιρα έχουν μαζευτεί σύννεφα πολέμου. Παραδόξως, όμως, λίγα πράγματα είναι γνωστά για τις προσθέσεις τις ιταλικής κυβέρνησης.

Λεπτομερείς προβλέψεις που αναμένονταν από την προηγούμενη εβδομάδα ακόμη δεν έχουν κατατεθεί. Ο ίδιος ο προϋπολογισμός δεν θα είναι έτοιμος πριν από τα μέσα του μήνα. Και οι Ιταλοί υπουργοί δίνουν αντικρουόμενα νούμερα για την αύξηση στην οικονομική ανάπτυξη που η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι θα έρθει μέσω του μεγαλύτερου ελλείμματος. Με δεδομένη αυτή την εικόνα ίσως χρειαστεί το υπόλοιπο της χρονιάς για να εγκριθεί ο προϋπολογισμός.

Τεντωμένο σχοινί

Και οι δύο κυβερνητικοί εταίροι ισορροπούν σε τεντωμένο σχοινί.

Το Κίνημα Πέντε Αστέρων μπήκε στον συνασπισμό ως ο μικρότερος εταίρος, παρ’ ότι είχε πάρει το ένα τρίτο της εθνικής ψήφου. Μέχρι τώρα ο ηγέτης του, ο Ντι Μάιο, ήταν αναγκασμένος να παίζει δεύτερο βιολί στον άλλο αναπληρωτή πρωθυπουργό, τον Σαλβίνι, αρχηγό της Λέγκας.

Ο Σαλβίνι χρησιμοποίησε τον άλλο του ρόλο, αυτόν του υπουργού Εσωτερικών, για να τηρήσει μια σκληρή στάση στο μεταναστευτικό, κάτι που σχεδόν διπλασίασε τα ποσοστά του κόμματός του από τις εκλογές σε περίπου 32% στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Μάλιστα. μαζί με τον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας ανακοίνωσαν στις αρχές Σεπτεμβρίου ότι σκοπεύουν να δημιουργήσουν ένα πανευρωπαϊκό αντιμεταναστευτικό μέτωπο ενόψει των ευρωεκλογών το 2019.

Αντίθετα. το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Ντι Μάιο έχει χάσει πάνω από τέσσερις μονάδες και βρίσκεται στο 29%. Ο Ντι Μάιο προσπαθεί να βγει μπροστά εξασφαλίζοντας, μέσω του προϋπολογισμού, περισσότερες δαπάνες για τους υποστηρικτές του. σε μια προσπάθεια να αντισταθμίσει τη δημοσκοπική άνοδο του Σαλβίνι, συγκυβερνήτη αλλά και αντιπάλου.

Τον προηγούμενο μήνα ο Ντι Μάιο κατάφερε τελικά να βάλει τον εαυτό του στην κεντρική σκηνή απειλώντας ότι θα μπλοκάρει οποιονδήποτε προϋπολογισμό με έλλειμμα μικρότερο του 2,4%. Όταν ο υπ. Οικονομικών Τζιοβάνι Τρία ενέδωσε διστακτικά, ο Ντι Μάιο εμφανίστηκε στο μπαλκόνι του πρωθυπουργικού γραφείου υψώνοντας θριαμβευτικά τις γροθιές του στον αέρα.

Μόνο που, αν οι αγορές συνεχίσουν να στρέφονται κατά της Ιταλίας, οι θριαμβολογίες του Ντι Μάιο θα είναι σύντομες. Θα χρειαστεί μεν χρόνος μέχρι η αύξηση της απόδοσης των κρατικών ομολόγων να ανεβάσει το κόστος δανεισμού της κυβέρνησης, όμως πιο άμεσες θα είναι άλλες συνέπειες.

Στα τέλη Οκτωβρίου δύο οίκοι αξιολόγησης, η Moody’s και η Standard & Poor’s, αναμένεται να ανανεώσουν τις αξιολογήσεις τους για τα ιταλικά ομόλογα. Οποιαδήποτε τυχόν υποβάθμιση θα μπορούσε να αυξήσει το κόστος δανεισμού της κυβέρνησης απορροφώντας χρήμα που σχεδίαζε να ξοδέψει σε κοινωνικές παροχές.

Οι ιταλικές τράπεζες κρατούν 370 δισ. ευρώ κρατικών ομολόγων, δηλαδή το 10% των περιουσιακών τους στοιχείων. Τυχόν νέες αναταράξεις στα ομόλογα θα αδυνάτιζε τους ισολογισμούς τους. Στο μεταξύ η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι έτοιμη να μειώσει το πρόγραμμά της για αγορά κρατικών ομολόγων, κάτι που επίσης θα οδηγήσει σε αύξηση των αποδόσεων.

«Μαλακή» ή «σκληρή» Κομισιόν;

Το Eurasia Group εκτιμά ότι και η Κομισιόν πρέπει να κινηθεί προσεκτικά. Αν είναι πολύ «μαλακή» με την Ιταλία, υπάρχει το ρίσκο να θεωρηθεί αδύναμη από τα κράτη - μέλη.

Αν υιοθετήσει μια υπερβολικά αυστηρή γραμμή, θα μπορούσε να ενδυναμώσει περαιτέρω τον ευρωσκεπτικισμό ενόψει των ευρωεκλογών τον επόμενο Μάιο. Πολλοί Ιταλοί αναμένουν να ωφεληθούν απ’ όσα σχεδιάζει να μοιράσει το Κίνημα Πέντε Αστέρων ή τις φοροελαφρύνσεις της Λέγκας και αδιαμφισβήτητα θα κατηγορήσουν τις Βρυξέλλες αν δεν πραγματοποιηθούν.

Το 2014 η Κομισιόν ζήτησε και πήρε αναθεωρήσεις για τις σχεδιαζόμενες δαπάνες του Ματέο Ρέντσι. Και τώρα, στην περίπτωση του λαϊκιστικού συνασπισμού, θα ζητήσει να γίνουν αλλαγές. Σύμφωνα με το Eurasia Group η Κομισιόν ίσως να είναι προετοιμασμένη ακόμη και να βάλει βέτο στον προϋπολογισμό της Ιταλίας αν δεν γίνουν αρκετές αλλαγές. Κάτι τέτοιο θα ήταν πρωτοφανές και θα μπορούσε τελικώς να οδηγήσει σε κυρώσεις.

Προειδοποιήσεις κι επιθέσεις

Στις 5 Οκτωβρίου η Κομισιόν έστειλε προειδοποιητική επιστολή στη Ρώμη εκφράζοντας σοβαρές ενστάσεις για το προσχέδιο του προϋπολογισμού της Ιταλίας. Στην επιστολή ο αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις και ο επίτροπος Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί αναφέρουν πως οι στόχοι για το έλλειμμα την τριετία 2019 έως 2021 αποτελούν πηγή «σοβαρών ανησυχιών» και υποδεικνύουν «σοβαρή παρέκκλιση» από τις συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για δημοσιονομική σταθερότητα.

Οι δύο κοινοτικοί αξιωματούχοι υπενθυμίζουν πως η Ιταλία οφείλει να μειώσει το έλλειμμά της κατά 0,6 μονάδες του ΑΕΠ το επόμενο έτος, αλλά αντ’ αυτού το προσχέδιο φαίνεται πως αυξάνει το κενό κατά 0,8 μονάδες.

Την Κυριακή ο Ντι Μάιο δήλωσε ότι τα ΜΜΕ έχουν συνωμοτήσει με τις Βρυξέλλες με στόχο να πέσει ο κυβερνητικός συνασπισμός στην Ιταλία: «Το ευρωπαϊκό σύστημα και εκείνο των μέσων ενημέρωσης αποφάσισαν ότι αυτή η κυβέρνηση πρέπει να πέσει το γρηγορότερο δυνατό. Όσο περισσότερο φέρονται με αυτό τον τρόπο, όμως, τόσο μας κάνουν πιο συμπαγείς».

Το πρωί της ίδιας μέρας ο Σαλβίνι απείλησε ότι η Ιταλία θα κλείσει αεροδρόμια και λιμάνια για να μην δεχθεί μετανάστες, με αφορμή την πρώτη πτήση τσάρτερ με μετανάστες που επιστρέφουν στην Ιταλία στο πλαίσιο της Συμφωνίας του Δουβλίνου.

«Αν κάποιος, στο Βερολίνο ή στις Βρυξέλλες, σκέφτεται να κατεβάσει στην Ιταλία δεκάδες μετανάστες με πτήσεις τσάρτερ, να γνωρίζει ότι δεν υπάρχει και δεν θα υπάρχει διαθέσιμο αεροδρόμιο. Κλείνουμε τα αεροδρόμια και τα λιμάνια... Δεν έχουμε υπογράψει καμιά συμφωνία» δήλωσε.

Βέβαια, παρά τους υψηλούς τόνους του, αυτές οι πτήσεις επιστροφής έχουν προγραμματιστεί ύστερα από συμφωνία Ιταλίας - Γερμανίας. Όμως, ο Σαλβίνι επιμένει να διατηρήσει ανοιχτό και το μέτωπο του μεταναστευτικού με την Ευρωπαϊκή Ένωση, τακτική που εκτινάσσει τη δημοφιλία του στις δημοκοπήσεις.

Την περασμένη Παρασκευή ο Κλαούντιο Μπόργκι, στενός συνεργάτης του Ματέο Σαλβίνι, απείλησε: «Αν προσπαθήσετε να μας κάνετε Ελλάδα, ρισκάρετε παγκόσμια οικονομική καταστροφή».

Ο Λουίτζι Ντι Μάιο είπε σε συνέντευξη στην «Corriere della Sera» την Κυριακή: «Γνωρίζαμε ότι τα δημοσιονομικά μέτρα μας δεν θα άρεσαν. Αλλά σε έξι μήνες αυτή η Ευρώπη θα έχει τελειώσει». Το έως τώρα ψυχροπολεμικό κλίμα μεταξύ Ιταλίας - Ε.Ε. θερμαίνεται επικίνδυνα...

Πηγή