Αμπντουλάχ Μποζκούρτ (εξόριστος Τούρκος δημοσιογράφος): «Ο Ερντογάν θα φτάσει μέχρι τα άκρα»

της Ειρήνης Χριστοδουλάκη 
«Στόχος του είναι να παραμείνει πάση θυσία στην εξουσία» λέει στο «Π» ο εξόριστος Τούρκος δημοσιογράφος


Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Τις συνεχιζόμενες διώξεις των δημοσιογράφων, την αντίδραση των Τούρκων πολιτών, αλλά και τη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έναντι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν σχολιάζει στο «Ποντίκι» ο διακεκριμένος Τούρκος δημοσιογράφος Αμπντουλαχ Μποζκούρτ, επικεφαλής του Κέντρου για την Ελευθερία της Στοκχόλμης. Μέχρι τον Μάρτιο του 2016 ήταν διευθυντής της εφημερίδας «Zaman», την οποία έκλεισε η τουρκική κυβέρνηση. Ζει εξόριστος στη Σουηδία. Στο «Π» μίλησε στις 20 Μαρτίου.

 

Ο Μποζκούρτ σημειώνει πως η κατάσταση στην Τουρκία θα χειροτερεύσει «καθ’ ότι ο Ερντογάν θα φτάσει μέχρι τα άκρα» για να παραμείνει στην εξουσία και υπογραμμίζει πως το μόνο «όπλο» το οποίο έχει η Ε.Ε. έναντι της πολιτικής του Τούρκου Προέδρου είναι η οικονομία. Τέλος, για το καυτό ζήτημα της κράτησης των δύο Ελλήνων στρατιωτών σχολιάζει την πάγια στρατηγική «ομηρείας» που ακολουθεί η Τουρκία και υπογραμμίζει πως, κατά την άποψή του, τα ανταλλάγματα που θέλει ο Ερντογάν για τους δύο Έλληνες στρατιώτες δεν σχετίζονται με τους Τούρκους στρατιωτικούς που ζητούν άσυλο στη χώρα μας. 

 

Συνέντευξη στην Ειρήνη Χριστοδουλάκη 

 

Περισσότερα από δύο χρόνια η Τουρκία διοικείται βάσει διαταγμάτων που ορίζουν ότι η χώρα βρίσκεται σε «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης». Αυτό το διάστημα έχουν καταγραφεί πολλές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια ευρεία «εκκαθάριση» των μέσων επικοινωνίας. Σύμφωνα με την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, περισσότερες από 100.000 ιστοσελίδες έχουν μπλοκαριστεί το 2017 και η Επιτροπή για την Προστασία των Δημοσιογράφων (CPJ) στην τελευταία της έκθεση τον περασμένο Δεκέμβριο κατονόμασε την Τουρκία ως τη «μεγαλύτερη φυλακή για δημοσιογράφους για τρίτη συνεχόμενη χρονιά». Εσείς τι πιστεύετε για την κατάσταση αυτή; 

Ο Ερντογάν βλέπει τα ανεξάρτητα, κριτικά και αντιπολιτευόμενα μέσα επικοινωνίας ως ένα μεγάλο εμπόδιο στο σχέδιό του να μεταμορφώσει την Τουρκία από μια κοινοβουλευτική δημοκρατία σε ένα αυταρχικό καθεστώς, το οποίο δεν θα λογοδοτεί στους πολίτες και θα λειτουργεί χωρίς κανέναν συνταγματικό έλεγχο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση άρπαξε τον έλεγχο του τρίτου μεγαλύτερου ομίλου μέσων επικοινωνίας (Koza Ipek Group) και τον Μάρτιο του 2016 τον έλεγχο της εφημερίδας «Zaman», που είχε τη μεγαλύτερη εθνική κυκλοφορία.

Στον απόηχο της αποτυχημένης προσπάθειας πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016 ο Ερντογάν άρχισε να κλείνει τα ΜΜΕ – συνολικά 180 μέσα – και να συλλαμβάνει δεκάδες δημοσιογράφους. Μέχρι σήμερα (20.3.2018), 249 δημοσιογράφοι είναι φυλακισμένοι στην Τουρκία βάσει κατασκευασμένων κατηγοριών για τρομοκρατία, συμμετοχή σε πραξικόπημα, κατασκοπεία και δυσφήμηση.

Με τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ μακριά από τον «δρόμο» του, ο Ερντογάν εδραίωσε την εξουσία του, έθεσε υπό τον έλεγχό του το δικαστικό σύστημα, μετέτρεψε το κοινοβούλιο σε ένα σώμα που απλά βάζει σφραγίδες και άρχισε να διοικεί κατά το δοκούν. Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που γίνονται σε μια τεράστια και χωρίς προηγούμενο κλίμακα δεν καλύπτονται καθόλου στα τουρκικά ΜΜΕ, εκτός από κάποιες περιορισμένες αναφορές σε μικρής κυκλοφορίας εφημερίδες. 

 

Κατά τη γνώμη σας η κατάσταση για τους δημοσιογράφους στην Τουρκία γίνεται χειρότερη; Υπάρχει η περίπτωση να βελτιωθεί αυτή η κατάσταση; 

Ο αριθμός των φυλακισμένων δημοσιογράφων μιλάει μόνος του. Επιπλέον 139 δημοσιογράφοι έχουμε φύγει από τη χώρα για να γλιτώσουμε την παράνομη φυλάκιση. Εκατοντάδες αντιμετωπίζουν δίωξη και κατηγορίες για ποινικά αδικήματα, ακόμα κι αν είναι εκτός φυλακής. Δεν βλέπω κάποια πιθανότητα βελτίωσης στο άμεσο μέλλον, καθ’ ότι ο Ερντογάν θα φτάσει μέχρι τα άκρα ώστε να επιβιώσει και να διατηρήσει την εξουσία του. 

Από τότε που η ελευθερία του Τύπου και η ελευθερία της έκφρασης άρχισε να έχει συνέπειες στην τουρκική οικονομία, ο δρόμος που έχει επιλέξει ο Ερντογάν δεν θα είναι βιώσιμος μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Στο τέλος η Τουρκία πρέπει να επιστρέψει στην κανονικότητα, να επιστρέψει στη δημοκρατία και να αποκαταστήσει το κράτος δικαίου αν θέλει να σώσει την οικονομία της και να βγει από την αυξανόμενη απομόνωση.

 

Πιστεύετε πως υπάρχουν περιπτώσεις διώξεων δημοσιογράφων ή/και προσωπικού που εργάζεται σε ΜΜΕ για τις οποίες δεν γνωρίζουμε; Για παράδειγμα, αν υπάρχουν εξαφανίσεις δημοσιογράφων για τους οποίους κανείς δεν ξέρει κάτι.

Λυπάμαι βαθύτατα όταν βλέπω οργανώσεις όπως η CPJ και άλλους να αγνοούν τόσους πολλούς δημοσιογράφους οι οποίοι μαραζώνουν στις τουρκικές φυλακές. Οι αριθμοί δεν ανταποκρίνονται στο τι πραγματικά συμβαίνει στη χώρα. Ακόμη κι ένας δημοσιογράφος στη φυλακή είναι πολύ και θα έπρεπε (σ.σ.: οι οργανώσεις) να σταματήσουν να υποβαθμίζουν τις φυλακίσεις και να αποδίδουν τις αποκλίσεις σε ανεξήγητη μεθοδολογία. Για την ακρίβεια, ο κύριος λόγος για τον οποίο οι συνάδελφοί μου κι εγώ αποφασίσαμε να δημιουργήσουμε το Κέντρο Ελευθερίας της Στοκχόλμης το φθινόπωρο του 2016 ήταν για να αναδείξουμε υποθέσεις (σ.σ.: δίωξης) δημοσιογράφων, να αναγνωρίσουμε την εργασία τους και να τους αποδώσουμε τα εύσημα.

Η εμπειρία μας έδειξε πως ακόμη κι εμείς δεν έχουμε καταφέρει να καταγράψουμε κάποιες περιπτώσεις φυλάκισης δημοσιογράφων, ενώ υπάρχουν περιπτώσεις δημοσιογράφων που βρέθηκαν για ένα διάστημα στη φυλακή ή είναι ακόμα στη φυλακή όταν ειδοποιούμαστε από τους συνάδελφους μας στην Τουρκίας. 

Ειδικά τοπικοί και περιφερειακοί δημοσιογράφοι ή δημοσιογράφοι που δουλεύουν για το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων ή την κρατική τηλεόραση είναι μερικές από τις περιπτώσεις που δεν αναφέρονται συχνά. Θα έλεγα πως ο πραγματικός αριθμός είναι μεγαλύτερος από αυτόν που εμείς δημοσιοποιούμε, επειδή η συλλογή πληροφοριών από την Τουρκία για το ζήτημα αποδεικνύεται αρκετά δύσκολη. Απ’ όσα γνωρίζω δεν υπάρχει περίπτωση αγνοούμενου δημοσιογράφου. Έχουμε καταγράψει μερικές δωδεκάδες περιπτώσεις αναγκαστικών εξαφανίσεων από το 2016, ωστόσο καμία περίπτωση δεν αφορά δημοσιογράφο. 

 

Ας μιλήσουμε λίγο για τα ΜΜΕ που ακόμα λειτουργούν στην Τουρκία. Πιστεύετε πως ΜΜΕ που παραδοσιακά αντιπολιτεύονται το ΑΚΡ έχουν αμβλύνει με κάποιον τρόπο τη ρητορική τους εναντίον του ώστε να παραμείνουν ανοιχτά και να αποφύγουν τις διώξεις; 

 Είναι ξεκάθαρο πως τα εναπομείναντα ΜΜΕ στην Τουρκία έχουν ήδη αναδιπλωθεί, έχουν αρχίσει να παπαγαλίζουν την κυβερνητική γραμμή, επιτίθενται σε όσους κρίνουν τον Ερντογάν και εγκωμιάζουν ό,τι κάνει η τουρκική κυβέρνηση. 

Τα περισσότερα ΜΜΕ ανήκουν σε επιχειρηματίες που φοβούνται πως το καθεστώς του Ερντογάν θα αρπάξει της περιουσίες τους και θα αναλάβει τον έλεγχο των επιχειρήσεών τους. Στην ουσία εκείνοι παρέδωσαν τα ΜΜΕ στις υπηρεσίες του Ερντογάν ώστε να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους. 

Κάποια ΜΜΕ ήδη ανήκουν – άμεσα ή έμμεσα – στην οικογένεια Ερντογάν. Λίγες αριστερές εφημερίδες που έχουν απομείνει έχουν περιορισμένη απήχηση στους Τούρκους και ακόμη κι αυτές συμμορφώνονται με την κυβερνητική γραμμή σε ορισμένα ζητήματα. 

Το ισλαμιστικό κυβερνών κόμμα του Ερντογάν επωφελείται από την ύπαρξη αυτών των μικρών εφημερίδων, καθ’ ότι η κυκλοφορία τους διατηρεί τους υποστηρικτές τους ενεργούς. 

 

Η πλειονότητα των Τούρκων πολιτών ενδιαφέρεται για τις διώξεις στα μέσα ενημέρωσης; Αντιδρούν στις συνεχείς διώξεις των δημοσιογράφων; Υπάρχει περίπτωση η δυσαρέσκεια αυτή των Τούρκων πολιτών να αντικατοπτριστεί στα αποτελέσματα των επόμενων εκλογών ή οι πολίτες εξακολουθούν να ενδιαφέρονται περισσότερο για την κατάσταση της οικονομίας παρά για τα ανθρώπινα δικαιώματα; 

 Δεν πιστεύω ότι πολίτες γενικώς νοιάζονται για την ελευθερία του Τύπου ή την ελευθερία της έκφρασης. Τους απασχολεί ο οικονομικός προϋπολογισμός τους και το πώς θα τα βγάλουν πέρα στο τέλος κάθε μήνα. Η οικονομία είναι η υπ’ αριθμόν ένα ανησυχία για πολλούς και μόνο μικρά μορφωμένα τμήματα της κοινωνίας δίνουν βάρος στις διώξεις των ΜΜΕ. Επιπρόσθετα, όταν η αστυνομία έκανε επιδρομή στην εφημερίδα μας, πολλοί από τους αναγνώστες μας αντέδρασαν και μαζεύτηκαν μπροστά από το κτήριο της εφημερίδας στην Κωνσταντινούπολη. Αργότερα όσοι από το πλήθος ταυτοποιήθηκαν διώχθηκαν ποινικά. Αυτό ήταν μήνυμα προς όλους όσοι ήθελαν να υπερασπιστούν την ελευθερία του Τύπου στη χώρα. 

 

Σε μερικές μέρες είναι η σύνοδος της Βάρνας μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας. Πολλοί πιστεύουν πως θα γίνει αναφορά μόνο στα «ασφαλή» ζητήματα, όπως για παράδειγμα στην αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης. Υποστηρίζουν πως η Ε.Ε. είναι αιχμάλωτη του Ερντογάν εξαιτίας της συμφωνίας για το προσφυγικό και άρα δεν θα μιλήσει ενάντια στις πολιτικές του. Ωστόσο οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων συνεχίζονται. Έχει έρθει η ώρα να επιβληθούν στην Τουρκία πραγματικές κυρώσεις για την παραβίαση αυτών των δικαιωμάτων; Ή οι κυρώσεις αυτές θα είναι πιο επιβλαβείς για τους Τούρκους; 

Εδώ και αρκετό καιρό η Ε.Ε. κατευνάζει τον Ερντογάν, συμπεριλαμβανομένης και της συμφωνίας για το προσφυγικό, που του έδωσε μεγαλύτερη δυνατότητα να δυσκολεύει τους ηγέτες της Ε.Ε. Η συμφωνία δεν έφερε καμιά θετική αλλαγή στη συμπεριφορά του Τούρκου ηγέτη. Για την ακρίβεια η Ε.Ε. βοήθησε αυτόν τον ολιγάρχη να παγιώσει περαιτέρω τη θέση του. 

Νομίζω πως πολλοί στις Βρυξέλλες απέτυχαν να καταλάβουν νωρίς την κρισιμότητα του κινδύνου της ατζέντας Ερντογάν και στην αρχή δεν τον έβλεπαν σαν μεγάλη απειλή. Πίστευαν ότι δρούσε ορθολογικά και άρα μπορούσαν να κάνουν μια συμφωνία μαζί του καθώς και ότι οι περισσότεροι λίβελοι και δημόσιες δηλώσεις του γίνονταν για εσωτερική κατανάλωση. 

 

Αυτό θα σταματούσε όταν η προεκλογική περίοδος θα τελείωνε. Έκαναν λάθος. Ο Ερντογάν ανέβαζε τους πολιτικούς τόνους ακόμα περισσότερο μετά από κάθε νικηφόρα εκλογική διαδικασία. Έχει αρχίσει να χρησιμοποιεί επιθετικά διαμεσολαβητές σε ομάδες της διασποράς, όχι μόνο Τούρκους, αλλά και μη τουρκικές μουσουλμανικές ομάδες σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες για να προωθήσει το ριζοσπαστικό ισλαμικό του όραμα.

 

Ο Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται για δικαιώματα και ελευθερίες, αλλά αποδίδει τη δέουσα προσοχή στις οικονομικές σχέσεις με την Ευρώπη, απ’ όπου έρχεται το μεγαλύτερο μέρος του τουρισμού, των επενδύσεων και του εμπορίου στην Τουρκία. Το οικονομικό πλεονέκτημα είναι το μόνο «όπλο» που ίσως έχει η Ε.Ε. Ενδεχομένως, στοχευμένες κυρώσεις σε ανθρώπους - «κλειδιά» γύρω από τον Ερντογάν ίσως να προκαλέσουν κλυδωνισμούς στην οικονομική και πολιτική κοινότητα που εξακολουθεί να υποστηρίζει την κυβέρνηση Ερντογάν. Εάν ο Ερντογάν δει πως η Ε.Ε. μπορεί να υπονομεύσει το πελατειακό του σύστημα, θα λυγίσει.

 

Ένας άλλος τρόπος είναι μέσα από νομικές διαδικασίες. Ο Ερντογάν είναι τρομοκρατημένος από το ενδεχόμενο να χρειαστεί να λογοδοτήσει. Η δικαστική υπόθεση στις ΗΠΑ ενάντια στους τραπεζικούς υπαλλήλους που με την έγκριση Ερντογάν βοήθησαν το Ιράν να ξεπλύνει χρήματα τον έχει ταρακουνήσει. Η Γερμανία απήγγειλε κατηγορίες εναντίον των κατασκόπων του και η Ιταλία ξεκίνησε έρευνα ενάντια στον γιο του με την κατηγορία για «ξέπλυμα» χρήματος. Ο Ερντογάν έχει αναστατωθεί με τις κινήσεις αυτές.

 

Οι εντάσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας ποτέ δεν εξέλιπαν. Στις αρχές Μαρτίου δυο Έλληνες στρατιώτες συνελήφθησαν στα ελληνοτουρκικά σύνορα και κρατούνται στην Τουρκία. Έλληνες αναλυτές εκτιμούν πως οι διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωσή τους θα πάρουν πολύ καιρό, ίσως και αρκετούς μήνες. Άλλοι υποστηρίζουν πως ο Ερντογάν θα τους χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικό «όπλο», ώστε να τους ανταλλάξει με τους Τούρκους στρατιώτες που βρίσκονται στην Ελλάδα. Ποια είναι η άποψή σας για το ζήτημα; Υπάρχει τρόπος επίλυσης;

Ο Ερντογάν θα τους χρησιμοποιήσει ως ομήρους απέναντι στην Ελλάδα, ώστε να διαπραγματευτεί το αντάλλαγμα που θέλει για την απελευθέρωσή τους. Υπ’ αριθμόν ένα κανόνας σε διαπραγματεύσεις ομηρείας είναι ποτέ να μην πληρώσεις τα λύτρα στον απαγωγέα. Νομίζω πως η Ελλάδα θα έπρεπε να κινητοποιήσει τους συμμάχους της σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, να ασκήσει περισσότερη πίεση στην τουρκική κυβέρνηση, ώστε να καταλάβει ο Ερντογάν πως το κόστος του να κρατάει Έλληνες στρατιώτες είναι πολύ μεγάλο. 

 

Ο Ερντογάν έχει χρησιμοποιήσει άλλους ξένους υπηκόους, συμπεριλαμβανομένων και πολιτών των ΗΠΑ, με τέτοιο τρόπο. Υποψιάζομαι πως ο Ερντογάν δεν ενδιαφέρεται πολύ για τους Τούρκους στρατιώτες που έχουν βρει καταφύγιο στην Ελλάδα. Δεν θα τον ένοιαζε αν θα τους έπαιρνε πίσω, αλλά υπάρχουν ήδη εκατοντάδες φιλο-δυτικοί και φιλο-ΝΑΤΟϊκοί αξιωματικοί στις τουρκικές φυλακές. Θα τον ενδιέφερε πιο πολύ (σ.σ.: ως αντάλλαγμα) να οικοδομήσει ένα μεγάλο τζαμί στην Αθήνα ή να υπάρξουν κάποιες παραχωρήσεις για την τουρκική / μουσουλμανική* μειονότητα. 

Κάτι τέτοιο μπορεί να το χρησιμοποιήσει στην εκλογική του βάση, καθώς οικοδομεί την εικόνα ενός ηγέτη - χαλίφη, ο οποίος θα ήθελε να επιτύχει την υποταγή όλων των μουσουλμάνων στον κόσμο.

 

* Η αναφορά σε «τουρκική / μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα» είναι του Αμπντουλάχ Μποζκούρτ

πηγή