Η θέση της Γυναίκας στην Τουρκία μετά την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία

Της Αγγελικής Βορροπούλου*

Το  2018, η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κλείνει 70 χρόνια ζωής, και  ορίζει  μεταξύ άλλων την αδιαπραγμάτευτη ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Ο 5ος από τους  17 στόχους της Ατζέντας 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, είναι η «επίτευξη ισότητας των φύλων και η χειραφέτηση των γυναικών». Παρά τις συνεχείς και μακροχρόνιες κατακτήσεις των γυναικών, συνεχόμενες είναι και οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων τους.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Τα δικαιώματα των γυναικών λοιπόν, αποτελούν ένα ζήτημα υψίστης σημασίας  ειδικά όσον αφορά χώρες σαν την Τουρκία. Η Τουρκία δεν επηρεάζεται μόνο από δυτικά πρότυπα, εξαιτίας της θέσης της,  αλλά και από πρότυπα τα οποία καθορίζονται από τη θρησκεία της, το Ισλάμ. 

Το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων, Κοράνι, ορίζει σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό τη θέση και συμπεριφορά της γυναίκας (και όχι μόνο) σε κοινωνικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Το 1923 βέβαια, υπήρξε μια τεράστια αλλαγή όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, με την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας στη γείτονα χώρα. Δόθηκαν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Το 1926 μάλιστα αποδόθηκαν ίσα δικαιώματα με τους άνδρες όσον αφορά το διαζύγιο και την κληρονομιά, με την κατάργηση της Σαρία από τον Κεμάλ Ατατούρκ.

Το 2002 λοιπόν είχαμε την άνοδο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (εφεξής “AKP”) με επικεφαλής τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ο Ερντογάν και το κόμμα του, ξεκίνησαν με ένα αρκετά δημοκρατικό προφίλ, το οποίο βέβαια αργότερα μεταλλάχθηκε σε ένα αρκετά πιο συντηρητικό. Από τις πρώτες βασικές αλλαγές, οι οποίες βοήθησαν στην ίση αντιμετώπιση των γυναικών του αποτελούσε η αλλαγή του ποινικού κώδικα και η αναγνώριση των γυναικών ως ατόμων (!)  και η θέσπιση νόμων κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης αλλά και αυστηρότερη ποινή στον θύτη, αλλά και αλλαγές που  κατήργησαν την διακριτική μεταχείριση των άγαμων γυναικών σε διάφορες περιπτώσεις.

Η ενδοοικογενειακή βία και η βία κατά των γυναικών αποτελούν συχνό φαινόμενο στην Τουρκία. Το Υπουργείο Οικογένειας και Κοινωνικής Πολιτικής (πρωτίστως Υπουργείο Γυναικών και Οικογένειας), αναφέρει πως σχεδόν το 90% των γυναικών στην Τουρκία ανέφεραν πως έπεσαν θύματα σωματικής ή ψυχολογικής βίας από κάποιο κοντινό τους πρόσωπο. 226 γυναίκες πέθαναν το πρώτο μισό του 2017, εκ των οποίων 149 δολοφονήθηκαν από άνδρες. 

Οι νόμοι για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας παρότι βρίσκονται σε ισχύ, δεν είναι λίγες όμως οι φορές που οι θύτες περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας τιμωρήθηκαν με πιο επιεικείς ποινές γιατί ο δικαστής έκρινε την αντίδραση αυτή σεβαστή. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της βίας κατά των γυναικών αποτελεί η δολοφονία της φοιτήτριας Ozgecan Aslan η οποία δολοφονήθηκε από τον παρολίγον βιαστή της, με τα τοπικά μέσα να αναφέρουν «Οι δράστες πιστεύουν ότι οι γυναίκες αυτές άξιζαν να πεθάνουν. 

Όταν μια γυναίκα φοράει μίνι φούστα, αξίζει να βιάζεται. Όταν μια γυναίκα δεν μαγειρεύει και δεν φροντίζει τα παιδιά  μερικοί άντρες σκέφτονται ότι αξίζει να πεθάνει»  ισχυροποιώντας τα κοινωνικά ταμπού. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου οι δικαστές μπορεί να μειώσουν μια ποινή αν θεωρήσουν ότι το θύμα ήταν ιδιαίτερα προκλητικό!

Βέβαια, τον Νοέμβριο του 2017 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πως η κυβέρνηση θα προωθήσει ένα νέο σχέδιο μεταρρύθμισης για την προστασία των γυναικών από τη σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Δηλώνοντας μάλιστα πως η βία κατά των γυναικών αποτελεί «προδοσία στην ανθρωπότητα» και «Όποιος εμπλέκεται σε αυτή την προδοσία θα πρέπει να τιμωρηθεί»

Παρά τις σημαντικές αλλαγές στις οποίες προχώρησε ή πρόκειται να προχωρήσει το AKP, υπήρξαν διάφορες δηλώσεις του Ερντογάν, οι οποίες έκαναν τις γυναικείες οργανώσεις να επικρίνουν σε μεγάλο βαθμό την κυβέρνηση. Αρχικά έθεσε τις γυναίκες σαν πρεσβευτές του έθνους υποχρεώνοντας έτσι όλες οι γυναίκες στην Τουρκία να έχουν τρία παιδιά και την εφαρμογή νόμου ο οποίος θα απαγόρευε την άμβλωση σαν μια ακόμη μορφή γενοκτονίας. Μάλιστα δεν δίστασε να δηλώσει χαρακτηριστικά πως «Οι γυναίκες είναι γυναίκες, και οι άνδρες είναι άνδρες» θεσπίζοντας έναν σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στα δύο φύλα. 

Και σε αυτόν τον σαφή διαχωρισμό ήρθε να συμπληρώσει πως καταδικάζει την βία των γυναικών και πως οι άντρες σαν θεματοφύλακες των γυναικών πρέπει να τις προστατεύουν, θέτοντας τες ουσιαστικά υπό την επιμέλεια των ανδρών και ορίζοντας τες σαν άβουλα όντα χωρίς δικαιώματα. Επιπροσθέτως το 2014, υπογράμμισε ότι «Αυτό που χρειάζονται οι γυναίκες είναι να είναι σε θέση να ισοδυναμούν [με τους άνδρες] και όχι η ισότητα επειδή η ισότητα μετατρέπει το θύμα σε καταπιεστή και το αντίστροφο». Δεν δίστασε μάλιστα, στην τελετή έναρξης της Συνέλευσης της Ένωσης  Γυναικών και Δημοκρατίας, το 2016, να δηλώσει πως: «Μια γυναίκα που απέχει από τη μητρότητα λέγοντας «δουλεύω» σημαίνει ότι στην πραγματικότητα αρνείται τη θηλυκότητά της. Αυτή είναι η ειλικρινής μου σκέψη. Μια γυναίκα που αρνείται τη μητρότητα και παραιτείται από το σπίτι αντιμετωπίζει τις απειλές ότι θα χάσει την ελευθερία της. Απουσιάζει και είναι μισό [πρόσωπο], ανεξάρτητα από το πόσο επιτυχημένη είναι στον επιχειρηματικό κόσμο», ταυτίζοντας ουσιαστικά τις γυναίκες με μηχανές αναπαραγωγής, μη δίνοντας τους την ευκαιρία να εργαστούν.

Συμπερασματικά, στην Τουρκία του 2018, οι γυναίκες συνεχίζουν να θεωρούνται σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε κάποιο βαθμό. Παρά τις αρχικές κινήσεις του AKP ως προς την ισότητα των φύλων, η εκρηκτική πολιτική του προέδρου Ερντογάν πολλές φορές ξεσήκωσε τα γυναικεία κινήματα, αφού ταύτιζε τον ρόλο την γυναίκας μόνο με την μητρότητα. Θα υπάρξουν άραγε κάποιες δραστικές αλλαγές, πριν τις εκλογές του 2019, όσον αφορά την ισότητα των φύλων και την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών; Ή η πολιτική προσωπικότητα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εν τέλει θα απογοητεύσει τον γυναικείο πληθυσμό της γείτονος χώρας;

*Η κα Αγγελική Βορροπούλου είναι τελειόφοιτη του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου και Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ.

Πηγές:

Οικουμενική Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,
http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_Translations/grk.pdf  (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

United Nations, Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development
https://sustainabledevelopment.un.org/post2015/transformingourworld (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Women’s Rights and Social Problems in Turkey, Aljazeera center for studies,
http://studies.aljazeera.net/mritems/Documents/2014/2/9/20142910585470734Women%E2%80%99s%20Rights%20and%20Social%20Problems%20in%20Turkey.pdf  (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Sarabrynn Hudgins, A Chronic Problem: Violence Against Women In Turkey, Huffpost,
https://www.huffingtonpost.com/sarabrynn-hudgins/a-chronic-problem-violenc_b_13649898.html  (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Report: 226 Women Killed By Men Across Turkey In First Half Of 2017, Stockholm Center for Freedom,
https://stockholmcf.org/report-226-women-killed-by-men-across-turkey-in-first-half-of-2017/ (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Erdogan pledges new plan to protect women from violence, Aljazeera,
http://www.aljazeera.com/news/2017/11/erdogan-pledges-plan-protect-women-violence-171126201921377.html (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Is life getting worse for women in Erdogan’s Turkey? , BBC News,
http://www.bbc.com/news/world-europe-31709887 (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)

Brinley Bruton, Turkey’s President Erdogan Calls Women Who Work ‘Half Persons’,
https://www.nbcnews.com/news/world/turkey-s-president-erdogan-calls-women-who-work-half-persons-n586421 (Πρόσβαση 18 Φεβρουαρίου 2018)