ΟΗΕ: Η στέγαση δεν είναι εμπόρευμα...

Κόλαφο για τις υποταγμένες στη λατρεία του χρήματος και στα συμφέροντα του χρηματοπιστωτικού τομέα κυβερνήσεις και οργανισμούς του πλανήτη αποτελεί η τελευταία έκθεση της ειδικής εισηγήτριας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Φάρχα Λεϊλανί, για το ανθρώπινο δικαίωμα στη στέγαση.

Η έκθεση -που παρουσιάστηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ στη Γενεύη- αναδεικνύει την αποσύνδεση της στέγασης από την κοινωνική της λειτουργία στα τελευταία 40 χρόνια, τη χρηματιστηριοποίησή της και τη μετατροπή της σε κοινό εμπόρευμα.

Η εξέλιξη αυτή έχει αποτέλεσμα το οξύμωρο παρά τις επενδύσεις τρισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο και τα μυριάδες κενά σπίτια σε όλο τον κόσμο, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι να είναι σήμερα άστεγοι ή να ζουν σε ανεπαρκείς συνθήκες στέγασης.

Η χρηματιστηριοποίηση της στέγασης -η άνευ προηγουμένου δηλαδή εισβολή και κυριαρχία των χρηματιστηριακών αγορών και των ιδιωτικών επιχειρήσεων στον τομέα της κατοικίας- ξεκινά με την εμφάνιση του νεοφιλελευθερισμού, την απελευθέρωση των αγορών κατοικίας και τα «προγράμματα διαρθρωτικών προσαρμογών» που οι διεθνείς οργανισμοί (τύπου ΔΝΤ) επέβαλαν στα κράτη.

Συνδέεται επίσης με τη διεθνοποίηση του εμπορίου και τις επενδυτικές συμφωνίες που κατέστησαν τις πολιτικές στέγασης των κρατών υπόλογες στους επενδυτές αντί τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η χρηματιστηριοποίηση της στέγασης αποτελεί, τέλος, αποτέλεσμα των σημαντικών αλλαγών στον τρόπο χορήγησης των στεγαστικών δανείων και ειδικά στην έλευση των διασφαλισμένων στα στεγαστικά δάνεια επενδυτικών προϊόντων.

Εκτόξευση τιμών

Οι αγορές στέγασης και ακινήτων μετασχηματίστηκαν από τις τράπεζες, τις ασφαλιστικές εταιρείες, τα συνταξιοδοτικά ταμεία, τα hedge funds, τις εταιρείες private equity και άλλους ενδιάμεσους του χρηματοπιστωτικού τομέα που είδαν σπίτια και ακίνητα ως εμπόρευμα, ως μια μορφή συσσώρευσης πλούτου και ως ασφάλεια έναντι των ριψοκίνδυνων χρηματοπιστωτικών προϊόντων που πωλούνται στις αγορές.

Η μαζική εισροή επενδύσεων από το χρηματιστικό κεφάλαιο είχε αποτέλεσμα την εκτόξευση της αξίας των ακινήτων παγκοσμίως στα 217 τρισ. δολάρια, δηλαδή στο 60% της αξίας των συνολικών περιουσιακών στοιχείων του πλανήτη.

Το 75% αυτής, δηλαδή περί τα 163 τρισ. δολάρια, είναι η παγκόσμια αξία των οικιστικών ακινήτων.

Χαρακτηριστικό του μεγέθους των επενδύσεων που έγιναν είναι ότι σε έναν μόνο χρόνο –από τα μέσα του 2013 έως τα μέσα του 2014– οι αγορές μεγάλων ιδιοκτησιών από επιχειρηματίες στις 100 σημαντικότερες πόλεις του κόσμου εκτοξεύθηκαν από τα 600 δισ. δολάρια στο ένα τρισ. δολάρια.

Επί της ουσίας, ο τομέας της στέγασης αποτελεί πλέον το επίκεντρο μιας τεράστιας αλλαγής τόσο στις διεθνείς επενδύσεις όσο και στις οικονομίες του βιομηχανοποιημένου κόσμου, που όμως έχει βαθιές επιπτώσεις σε όσους έχουν ανάγκη ένα επαρκές κατάλυμα.
Ετσι, σε κάποιες πόλεις που αποτελούν βασικό προορισμό του διεθνούς επενδυτικού κεφαλαίου, όπως το Λονδίνο, οι τιμές των σπιτιών και των διαμερισμάτων εκτοξεύθηκαν σε επίπεδα που οι περισσότεροι κάτοικοι δεν μπορούν να αντέξουν.

Ο πλούτος των ιδιοκτητών αυξάνεται, όμως από την άλλη πλευρά τα φτωχά νοικοκυριά δεν μπορούν να αποκτήσουν ή να νοικιάσουν ούτε γκαρσονιέρα.

Ωθούνται σταδιακά στους περιαστικούς χώρους όπου όμως υπάρχει έλλειψη απασχόλησης και υπηρεσιών.

Ο εκτοπισμός αυτός παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, μεγεθύνει την οικονομική ανισότητα, ενώ δημιουργεί νεκρές ζώνες σε περιοχές που κάποτε αποτελούσαν την καρδιά των πόλεων.

Στη Μελβούρνη ένα στα πέντε ακίνητα που ανήκουν σε επενδυτές είναι άδειο, ενώ στο πλούσιο Κένσινγκτον του Λονδίνου τα άδεια σπίτια αντιστοιχούσαν στην περίοδο 2013-2014 στο 40% του συνόλου.

Σε άλλα μέρη του κόσμου, η χρηματιστηριοποίηση της στέγασης συνδέθηκε με την εκτεταμένη πίστωση και χρέωση, η οποία όμως κατέστησε πολλά νοικοκυριά τρωτά στις ληστρικές πρακτικές δανεισμού και την αστάθεια των αγορών.

Αποτέλεσμα ήταν μια άνευ προηγουμένου στεγαστική επισφάλεια.

Οι χρηματιστηριοποιημένες αγορές στέγασης προκάλεσαν εξώσεις και εκτοπισμούς σε μια απίστευτη κλίμακα:

➦ Στις ΗΠΑ μέσα σε μια πενταετία έγιναν 13 εκατομμύρια κατασχέσεις ακινήτων και αυτό είχε αποτέλεσμα περισσότερα από 9 εκατομμύρια νοικοκυριά να πεταχτούν στον δρόμο.

➦ Στην Ισπανία μεταξύ 2008 και 2013 έγιναν περισσότερες από μισό εκατομμύριο κατασχέσεις που είχαν αποτέλεσμα 300.000 εξώσεις.

➦ Στην Ουγγαρία μεταξύ 2009 και 2012 έγιναν περισσότερες από 1 εκατομμύριο εξώσεις.

Οπου φτωχός...

Στις χώρες του αναπτυσσόμενου ή φτωχού παγκόσμιου Νότου -όπου η πλειονότητα των νοικοκυριών δεν έχει πρόσβαση στον επίσημο δανεισμό- η χρηματιστηριοποίηση της στέγασης βιώθηκε διαφορετικά.

Η υπονόμευση της στέγασης και της γης ως κοινωνικών αγαθών για χάρη της αξίας τους ως εμπορευμάτων για τη συσσώρευση πλούτου είχε αποτέλεσμα ένα τεράστιο κύμα εκτοπισμών και εξώσεων.

Παραγκουπόλεις και αυθαίρετοι συνοικισμοί αντικαταστάθηκαν πολλές φορές από συγκροτήματα πολυτελών κατοικιών και εμπορικά κέντρα.

Υπεύθυνες γι’ αυτή την εξέλιξη είναι και αρκετές από τις κυβερνήσεις του πλανήτη που επιδότησαν τη χρηματιστηριοποίηση της στέγασης με φοροαπαλλαγές, διασώσεις τραπεζών, μείωση της κρατικής δαπάνης για τα κοινωνικά προγράμματα στέγασης.

Κάποιες άλλες προσέφεραν στους πλούσιους ξένους μέχρι και ιθαγένεια προκειμένου να επενδύσουν σε ακίνητα.

Ισως να μην είναι τυχαίο ότι ο νέος πλανητάρχης είναι ένας δισεκατομμυριούχος επενδυτής των ακινήτων.

Αν δεν αλλάξουν θέαση είναι προφανές ότι ο στόχος διασφάλισης επαρκούς στέγης για όλους τους ανθρώπους ώς το 2030 είναι ανέφικτος.

ΠΗΓΗ: ΙΔΕΟΠΗΓΗ