Σταύρος Ψυχάρης: μια αποκατάσταση της πραγματικότητας

 Του Θανάση Σκαμνάκη

Μπορεί να διαλέξεις τη σιωπή. Να πεις, ας μην αναμοχλεύουμε παλιά πάθη. Μπορεί να διαλέξεις την αδιαφορία, ό,τι έγινε έγινε, ας τα σκεπάσει η σκόνη του χρόνου. Μπορεί να επαναπαυθείς σε όσα η ιστορία κάποια στιγμή θα καταμαρτυρήσει. Αλλά ξέρεις πως διακινδυνεύεις μια, έστω προσωρινή, συγκάλυψη. Οπότε καλύτερα είναι να καταθέσεις όσα ξέρεις. Όχι μόνο για τη …σωτηρία της ιστορίας, αλλά και για την ψυχή εκείνων που ξέρουν και δεν μιλούν, κυρίως γιατί δεν μπορούν, αλλά ίσως και γιατί δεν θέλουν. 

 

Πρόκειται για το Σταύρου Ψυχάρη, που άφησε πρόσφατα τον κόσμο των ζωντανών. Γράφτηκαν και απαγγέλθηκαν οι σχετικές νεκρολογίες. Κυρίως τα βιογραφικά στοιχεία που δόθηκαν επισήμως. Εγκεκριμένα προφανώς από την οικογένεια. Κι αν μείνουμε σ’ αυτά κινδυνεύουμε να μάθουμε την ιστορία ανάποδα. Γιατί ο τεθνεώς δεν δεδικαίωται, ούτως ή άλλως, ακόμα κι αν ερμηνεύουμε τον απόστολο Παύλο επ’ ωφελεία των νεκρών. Καθώς έτσι θα θάβαμε μαζί με τους νεκρούς και όσα έπραξαν και καταγράφηκαν ως ιστορικά συμβάντα και θα συναινούσαμε  λίγο ή πολύ στην παραποίηση των γεγονότων, επειδή μπορεί να είχαν καταφέρει τη συγκάλυψη.

 

Επί του προκείμενου νεκρού τα νέα, τα παλιά δηλαδή που ακούγονται ως νέα, καθώς ξεχάστηκαν εντέχνως πολλά στο μεταξύ, δεν είναι και πολύ κολακευτικά.

Δεν θα μιλήσω εφ’ όλων των πεπραγμένων του,  οποίων ούτως ή άλλως το τελικό πρόσημο δεν είναι επ’ ουδενί θετικό. Λέγονταν πολλά για τον τρόπο που διαχειρίστηκε το συγκρότημα το οποίο ανέλαβε μετά τον θάνατο του Χρ. Λαμπράκη. Ο οργανισμός χρεωκόπησε,  ο ίδιος όμως όχι. 

 

Θα θυμίσω μόνο όσα ξέρω άλλα από πρώτο χέρι κι άλλα σχεδόν, τα οποία ήταν γνωστά σε όλους τους παροικούντες την αθηναϊκή Ιερουσαλήμ τα χρόνια της χούντας.

 

Αν ξεκινήσω με μια ενδεικτική μαρτυρία.

Ένας παλιός και καλός φίλος, ο Πέτρος Γαβαλάς, από πολλά χρόνια «μακαρίτης», μου έλεγε για την πρώτη μετά την κατάρρευση της χούντας συνάντησή του με τον Σταύρο Ψυχάρη. Ο Πέτρος ήταν παλιός σοσιαλιστής, συμμετείχε στο ΕΑΜ υπό τον Αλ. Σβώλο, πήγε εξορία στη Μακρόνησο, στη διάρκεια της χούντας ξαναπήγε εξορία επειδή εξέδωσε το βιβλίο του Μαριγκέλα για τους αντάρτες των πόλεων, ανήσυχος δημοσιογράφος, με  εξαιρετική μνήμη και γνώση της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και με γνώση και φιλίες σε όλο του χώρο της δημοσιογραφίας και της σοσιαλιστικής παράταξης.

 

Έλεγε λοιπόν πως συνάντησε το Σταύρο, οποίος τον χαιρέτησε εγκάρδια, Πέτρο τι κάνεις, χαθήκαμε κ.λπ. (Ο ένας χάθηκε στην εξορία, ο άλλος στους διαδρόμους της χουντικής εξουσίας), μια μέρα να κανονίσουμε να βγούμε να φάμε, να μιλήσουμε… Επειδή ο Πέτρος δεν είχε εξαρτήσεις κι επειδή δεν μάσαγε τις κουβέντες του, του απάντησε: Κοίταξε Σταύρο, δεν είμαι τόσο γνωστός στην ελληνική κοινωνία ως δημοκράτης ώστε να μπορώ να βγω μαζί σου και να μην κινδυνεύω να με χαρακτηρίσουν χουντικό. Τον πάγωσε κι έφυγε.

 

Περί τούτων λοιπόν.

 

Ο Σταύρος Ψυχάρης, από οικογένεια κομμουνιστών, ο πατέρας του κομμουνιστής,  θείος του ο Κώστας Λουλές, ξεκίνησε την δημοσιογραφική του πορεία από τη προδικτατορική Δημοκρατική Αλλαγή. Όταν η χούντα την έκλεισε πήγε στο Έθνος, τη  μόνη εφημερίδα που από την αρχή ξεκίνησε αντιπολίτευση και που γι’ αυτό η χούντα, μετά από δίκη το 1970, την υποχρέωσε να κλείσει. Σ’ εκείνη τη δίκη ο νεαρός δημοσιογράφος ήταν μάρτυρας υπεράσπισης των εκδοτών και προσέφερε την πρώτη του υπηρεσία στους δικτάτορες μετατρεπόμενος σε μάρτυρα κατηγορίας.

 

Εν συνεχεία ανέπτυξε καλές σχέσεις με τη χούντα, οι οποίες οδήγησαν στο να επιλέξει ως κουμπάρο στο γάμο του τον Βύρωνα Σταματόπουλου, υφυπουργό Τύπου, και σε ανταμοιβή να διοριστεί από την κυβέρνηση στο Διοικητικό Συμβούλιο της Κτηματικής Τράπεζας.

 

Άλλοι είχαν κάνει πολύ λιγότερα και χαρακτηρίστηκαν συνεργάτες της χούντας. Εκείνος είχε την κάλυψη του συγκροτήματος Λαμπράκη και του Χρήστου Λαμπράκη προσωπικά, καθώς είχε ενεργό ρόλο στις επικοινωνίες του συγκροτήματος με την χουντική κυβέρνηση, οπότε διένυσε την πρώτη κρίσιμη περίοδο της αποχουντοποίησης χωρίς να βραχεί.

 

Και «καθαρμένος» έπαιξε το ρόλο του ισχυρού πολιτικού παράγοντα ως διευθυντής του Βήματος, εν συνεχεία ως δεύτερος στην ιεραρχία και τέλος ως πρώτος. Διορίστηκε διοικητής του Αγίου Όρους χωρίς να έχει τις τυπικές προϋποθέσεις, αλλά ο Κώστας Σημίτης χρωστούσε πολλά στο συγκρότημα, καθώς κατασκευή και ανάδειξή του ήταν.

 

Τις προσωπικές συμπεριφορές του Ψυχάρη σε συναδέλφους του δεν έχει νόημα να τις περιγράψω, πολύ περισσότερο που η Δέσποινα Τσαντέ σε ανάρτησή της πριν μερικές ημέρες κάνει μια γενναία και ακριβή αναφορά σ’ αυτό.

 

Αυτά για να μη παριστάνουμε πως όλα είναι ανθηρά στην αμαρτωλή μας πολιτεία. 

από kommon