Επισκεφθείτε τους Απ’ Έκει!

Του Γιώργου Κυριακού

Η καλύτερη γνωριμία με την περιοχή της Βορείου Ηπείρου είναι η ζωντανή παρουσία και η γονιμοποίηση σχέσεων με τους αυτόχθονες Έλληνες της Αλβανίας, που αποτελούν τον ευαίσθητο κρίκο επαφής και φιλίας με τους Αλβανούς. Εκεί έχουν τα χωριά, τα σπίτια, τα κοιμητήρια και τις εκκλησιές, τον πόνο και τις χαρές τους. Συνδυάζοντας με την αναψυχή και την περιήγηση αυτήν την εμπειρία σχέσεων, η επίσκεψη και σε ιστορικούς, λατρευτικούς ή φυσικούς προορισμούς, που δεν ανήκουν στο έδαφος της επίσημης Μειονότητας, εμπλουτίζεται με τα στοιχεία αυτής της ταυτότητας. «Τουριστικοί οδηγοί» είναι οι ίδιοι οι «απ’ έκει» που συναντώνται στα ανταμώματα του Αυγούστου για όσους και όσες σμίξουν μαζί τους…

Α. Δρόπολη-Πωγώνι-Αργυρόκαστρο-Πρεμετή, Αργυρόκαστρο-Μπεράτι

Ερχόμενοι από τον Νομό Ιωαννίνων, μετά το συνοριακό φυλάκιο της Κακκαβιάς (Kakavijë), δύο είναι οι βασικές διαδρομές:

α) Στα Βρυσερά (Vrisera), αριστερά, ένας δύσκολος δρόμος προς την Άνω Δρόπολη, σας πηγαίνει στα δασώδη χωριά της με τα κρύα νερά, το φημισμένο «τσαπανιώτικο» κρασί και τη σιλίρα, ένα ντόπιο τυρί. Όπου και να ρωτήσετε, θα βρείτε μνημεία της Φύσης και της Ιστορίας. Ξεχωριστή σημασία έχουν το «Έλατο της Σωτήρας» και τα φαράγγια «Τσιόκλι» στο Σελλειό (Selo), του «Χάβου» στη Σωτήρα (Sotira) και της Κοσσιοβίτσας (Kosovitsa).

β) Στον κύριο οδικό άξονα Κακκαβιάς-Αργυροκάστρου (Gjirokastër) μπορείτε να επισκεφθείτε το αρχαίο θέατρο και το Παλαιόκαστρο, χτισμένο επί Ιουστινιανού, στα Σωφράτικα (Sofratikë). Παντού θα βρείτε ιστορικές μονές, εκκλησίες μέχρι και το Αργυρόκαστρο, όπως και στο δύσβατο Πωγώνι (Pogon) με τα πολυφωνικά του. Ξεχωρίζουν οι εκκλησίες της Παναγιάς στο Λάμποβο-«του Σταυρού» (Labova e Kryqet) και στην Επισκοπή (Peshkopi). Στην Καλογοραντζή (Goranxi) της Κάτω Δρόπολης βρίσκεται η ανεξερεύνητη σπηλιά της Σκοτεινής. Το Αργυρόκαστρο έχει το εμβληματικό του κάστρο με τα μουσεία, και το Σταυροπάζαρο το ιστορικό του κέντρο. Στο Κεστοράτι Αργυροκάστρου (Qestorat), γενέτειρα του ευεργέτη Ζωγράφου, το μουσείο στεγάζεται στα Ζωγράφεια Διδασκαλεία και στο άλλο Λάμποβο-«του Ζάππα» (Labova e Madhe ή Labova e Zhapës) βρίσκονται τα αρχοντικά της οικογένειας των ευεργετών. Η αρχαία πόλη της Αντιγόνειας (Antigoneia) έξω από το Αργυρόκαστρο είναι ένας προορισμός που ολοκληρώνει μια σύντομη σχετικά διαδρομή.

Ή αρχαία πόλη της Αντιγόνειας έξω από το Αργυρόκαστρο

Αν επιθυμείτε να παρατείνετε τη διαμονή σας, από το Αργυρόκαστρο:

α) Ο δρόμος για την Πρεμετή (Përmet‎) και τη μεθοριακή διάβαση της Μέρτζανης στην Κόνιτσα, σάς δίνει τη δυνατότητα να περάσετε από μια όμορφη κοιλάδα με πέτρινα γεφύρια και αερογέφυρες και να κατεβείτε στο ποτάμι για μια στάση. Στη διαδρομή είναι η Κλεισούρα (Këlcyrë‎) με το στρατιωτικό νεκροταφείο των αγωνιστών του ’40 (Ύψωμα 731) και η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 12ου αιώνα.

β) Μπορείτε, από τον νέο δρόμο μέσω Γαρδικίου (Kardiq), να επισκεφθείτε τους Αγίους Σαράντα σε μια ώρα.

γ) Μπορείτε επίσης να επισκεφθείτε στη βυζαντινή καστρόπολη (Πουλχεριόπολη) του Μπερατίου (Berat), τα αρχαία Αντιπάτρεα.

Προορισμοί

Το δάσος στην Σωτήρα Δρόπολης

Από τη Δρόπολη στη Φοινίκη και στους Αγίους Σαράντα

Η μονή Δρυάνου ανάμεσα στους Βουλιαράτες και στους Ζερβάτες Δρόπολης

Η σπηλιά «Σκοτεινή» στην Καλογοραντζή Δρόπολης

Το κάστρο του Ιουστινιανού και το αρχαίο θέατρο στα Σωφράτικα Δρόπολης

Η Παναγιά στο Λάμποβο του Σταυρού Δρόπολης

Οι Σχωριάδες Πωγωνίου του Δήμου Δρόπολης

Η Αρχαία Αντιγόνεια Αργυροκάστρου

Η Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Κοσίνα Πρεμετής, του 12ου αιώνα

Το αρχαίο Ομφάλιον στην Πρεμετή

Το Μπεράτι-αρχαία Αντιπάτρεια

Β. Άγιοι Σαράντα-Φοινίκη

Από τη Θεσπρωτία, μετά το συνοριακό φυλάκιο στο Μαυρομάτι-Κονίσπολη (Konispol) και προς τον κύριο οδικό άξονα για τους Αγίους Σαράντα (Sarandë), μπορείτε να παρακάμψετε αριστερά για την παραθαλάσσια περιοχή Eξαμίλια-Βουθρωτός (Ksamil-Butrint) απέναντι από την Κέρκυρα. Εκεί είναι το διαχρονικό αρχαιολογικό πάρκο του Βουθρωτού με το μουσείο του. Κοντά, χτισμένη σε υψόμετρο 760 μ., δεσπόζει η Μονή Αγίου Γεωργίου Δέματος στη χερσόνησο στα Εξαμίλια. Από την ιστορική μονή των Αγίων Σαράντα στον λόφο πάνω από τη Τζιάστα (Gjashtë) πήρε το όνομά της η πόλη. Στον αρχαίο Ογχησμό, λιμάνι των Χαόνων και σύνδεσμο των πόλεων, σήμερα Άγιοι Σαράντα, μια πύλη στην παραλία, ένας αρχαιολογικός επισκέψιμος χώρος κι ένα μικρό μουσείο συναντούν, ανηφορίζοντας, το αρχαιολογικό πάρκο της Φοινίκης (Finiq) με την αρχαία ακρόπολη και το θέατρο.

Το Γαλάζιο Μάτι: η πηγή του ποταμού της Μπίστριτσα Φοινίκης.

Τα χωριά της Φοινίκης έχουν βυζαντινά μοναστήρια όλων των εποχών μέσα στη φύση: η Δίβρη και η Μάλτσιανη με το φρούριο, η χαράδρα της Κάτω Λεσινίτσας, τα πέτρινα γεφύρια του Θεολόγου, τα πηγάδια και τα αρχοντικά της Δρόβιανης με το μουσείο, το Σπήλαιο της Αγίας Μαρίνας στο Βαγκαλιάτι, το δάσος του Γαρδικακίου, οι υπόγειες στοές στο Καισαράτι. Κάστρα υπάρχουν στο Καρόκι, στη Ρίπεση, στη Γράβα με τη λίμνη, και στο Φανάρι. Σε όλη τη διαδρομή από τη Φοινίκη προς τους Γεωργουτσάτες Δρόπολης (Jorgucat)-Κακκαβιά, στην κοιλάδα της Μπίστριτσας (Bistrica), μπορείτε να κάνετε στάση σε διάφορα χωριά. Σταματήστε στην ξακουστή πηγή Γαλάζιο Μάτι (Syri i Kaltër), που είναι προστατευόμενο πάρκο. Στον ίδιο δρόμο προς τη Μουζίνα (Muzinë) μέχρι τους Γεωργουτσάτες για τη συνοριακή διάβαση της Κακκαβιάς, θα συναντήσετε χωριά πνιγμένα στο πράσινο.

Προορισμοί

Το Βουθρωτό των Αγίων Σαράντα και εδώ

Τα Εξαμίλια

Το εγκαταλελειμμένο ανώνυμο βυζαντινό μοναστήρι στο Μουρσί

Οι Άγιοι Σαράντα, ο αρχαίος Ογχησμός

Η σπηλιά της Αγίας Μαρίνας στο Βαγκαλιάτι

Η Αρχαία Φοινίκη

Η Μονή Αγίων Σαράντα

Το Κάστρο Λυκούρ(ε)σι

Ο Άγιος Νικόλαος Μεσοποτάμου Φοινίκης και εδώ

Το κάστρο Φαναρίου των Αγίων Σαράντα

Η Παναγιά του Κώσταρι Φοινίκης

Το ποτάμι και τα «μπατζέλια» στο Τσαούσι Φοινίκης

Ο καταρράχτης στο Γαρδικάκι Φοινίκης

Το «Γαλάζιο Μάτι» στο Δήμο Φοινίκης

Η επιτύμβια στήλη της Λεσινίτσας Φοινίκης και το μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου

Γ. Χιμάρα-Αυλώνας-Φίερι-Δυρράχιο

Για τη Χιμάρα, ξεκινάτε από την προηγούμενη συνοριακή διάβαση στον οδικό άξονα Αγίων Σαράντα-Χιμάρα (Himarë). Παρ’ όλη την κακοποίηση της πόλης και της παραλίας από το κράτος και τους «στρατηγικούς επενδυτές», η Χιμάρα διαθέτει πολλούς χώρους διαμονής και πολλές όμορφες παραλίες (Σπήλαια, Ποτάμι, Λιβάδι, Μαράτσι-Μαράκι, Γυαλισκάρι, Δρυμάδες, Αζουπέα-Γυπέα με το φαράγγι της). Είναι δίπλα στις ορεινές διαδρομές που οδηγούν σε ιστορικές μονές, όπως του Σταυρού στους Δρυμάδες. Στο Κάστρο της πόλης θα δείτε ιστορικά κτίρια: την Επισκοπή στη θέση του ναού του Απόλλωνα, και αρχοντικά όπως του ήρωα Σπυρομίλιου. Στο αλβανικό χωριό Μπόρσι (Borshi) υπάρχουν ερείπια της πόλης Εκατόμπεδον, το κάστρο Σοποτού, περιόδου που άκμασε το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Και, ανεβαίνοντας στη(ν) (Ν)Άρτα (Nartë) του Αυλώνα (Vlorë), η αρχαία πόλη Άρτα. Δίπλα είναι τo Σβερνέτσι (Zvernec) με το μοναστήρι της Παναγιάς στη λιμνοθάλασσα.

Η αρχαία Απολλωνία, στο δρόμο από τον Αυλώνα προς το Φίερι.

Από τον Αυλώνα, μπορείτε να κατευθυνθείτε στην Αρχαία Απολλωνία προς το Φίερι (Fier‎). Ο χώρος έχει καλοδιατηρημένα μνημεία και μουσείο. Στα 15 χλμ. είναι η μονή της Αρδένιτσας, του 13ου αιώνα. Δεξιά από το Φίερι είναι η πόλη Μπαλς (Ballsh) με την αρχαία Βύλλιδα με κτίρια, όπως και το εμβληματικό αρχαίο θέατρο. Στο Κολικόντασι (Kolkondas), βόρεια της Απολλωνίας Φίερι, είναι χτισμένο το μοναστήρι του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού το 1813. Μετά το Φίερι, περνάτε από τη Λούσνια (Lushnje) προς το Δυρράχιο (Durrës) στην αρχαία πόλη της Επιδάμνου. Εκεί θα βρείτε τα ερείπια του θεάτρου, των λουτρών και το μουσείο.

Προορισμοί

Το Κάστρο της Χιμάρας

Τα αρχαία ευρήματα, το κάστρο του Σοποτού στο αλβανικό χωριό Μπόρσι (Borshi) του Δήμου Χιμάρας

Η (Ν)Άρτα ή Παλαιοάρτα και το Σβερνέτσι

Η αρχαία Απολλωνία στο Φίερι

Ο ναός του Πατροκοσμά στο Κολικόντασι

Η αρχαία Επίδαμνος στο Δυρράχιο

Πόρτο Παλέρμο και εδώ

Δ. Κορυτσά-Μοσχόπολη, Κορυτσά-Κολόνια, Κορυτσά-Πόγραδετς

Από τον νομό Κορυτσάς, εισέρχεστε στο συνοριακό φυλάκιο Κρυσταλλοπηγής-Καπστίτσα (Kapshticë). Περνάτε την κοιλάδα του αρχαίου Εορδαϊκού (Δεαβολίου) και της οροσειράς Μοράβα για την Κορυτσά (Korçë). Είναι η πόλη των μουσείων και της θαυμαστής αρχιτεκτονικής. Ο νέος Καθεδρικός Ναός της Μητροπόλεως, το παζάρι, το τζαμί του Ηλιάζ Μπέη Μιραχόρι, το Μουσείο Μεσαιωνικής Τέχνης (Βυζαντινό), ο κεντρικός πεζόδρομος της πόλης (Bulevardi Republika), το Αρχαιολογικό Μουσείο, το πρώτο αλβανικό σχολείο, είναι μερικά από τα αξιοθέατα.

Η Μονή Αγίου Προδρόμου στη Μοσχόπολη, κοιτίδα του ελληνοβλάχικου πολιτισμού.

Στα 22 χλμ. δυτικά της Κορυτσάς βρίσκεται η Μοσχόπολη (Voskopojë), με μια σειρά από ελληνορθόδοξα μνημεία φιλοτεχνημένα από σπουδαίους αγιογράφους. Αυτή η κοιτίδα του ελληνοβλάχικου πολιτισμού έχει ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον, όπως και το Βυθκούκι (Vithkuq), 20 χλμ. από την Κορυτσά, στα 1.300 μέτρα, με τη Μονή Πέτρου και Παύλου. Η Μπομποστίτσα (Boboshtica), με βυζαντινές εκκλησίες, βρίσκεται 8 χλμ. νοτιοανατολικά. Μόλις 2 χλμ. από την Κορυτσά είναι το χωριό Εμπορία (Mborje) με τον Βυζαντινό Ναό της Αναλήψεως, του 1395. Από την Κορυτσά:

α) Μπορείτε να διασχίσετε τα βλαχοχώρια της Κολώνιας (Kolonjë) προς την Ερσέκα (Ersekë), και να κάνετε μια δύσκολη αλλά υπέροχη διαδρομή μέχρι την Πρεμετή (Përmet‎).

β) Μπορείτε να ταξιδέψετε προς την Πρέσπα και να επισκεφτείτε το Εθνικό Πάρκο (Parku Kombëtar i Prespës) στο Πουστέτσι (Pustec), και στη συνέχεια στη λίμνη Οχρίδα (Ohrid) στο Πόγραδετς (Pogradec), και το πάρκο Ντριλόν (Drilon). Ενδιαφέρον έχει το μουσείο με τις ανακατασκευασμένες προϊστορικές κατοικίες, ενώ από το Πόγραδετς μπορείτε να μεταβείτε στη διπλανή χώρα, στο μοναστήρι του Οσίου Ναούμ του 10ου αιώνα.

Προορισμοί

Η Κορυτσά και εδώ

Ο νέος Καθεδρικός Ναός της Ιεράς Μητροπόλεως Κορυτσάς

Ο Άγιος Αθανάσιος Μοσχόπολης Κορυτσάς

Η Μοσχόπολη και ο Άγιος Νικόλαος

Η παλαιοχριστιανική βασιλική του Λιν στο Πόγραδετς

Η Μονή Αγίου Προδρόμου στο Βυθκούκι Κορυτσάς

Οι Ελληνορθόδοξοι Ναοί της περιοχής Κορυτσάς

Ο Ναός Αναλήψεως στην Εμπορία Κορυτσάς

***

Στην παρούσα πρόταση ίσως αδικούνται κάποιοι προορισμοί. Αλλά είναι μόνο μια πρώτη αφορμή για τη γνωριμία με τους «απ’ έκει». Συνιστούμε να κρατήσετε το τεύχος της εφημερίδας μας: μπορεί να σάς είναι χρήσιμο! Τους άλλους «δρόμους» θα τους βρούμε περπατώντας…

(Ευχαριστούμε τους Κ.Δ., Λ.Π., Λ.Κ., Ο.Μ., Θ.Γ. και Θ.Β. για την καθοριστική συμβολή τους και την αποτροπή πολλών λαθών. Για τυχόν λάθη που δεν εντοπίστηκαν, ευθύνεται ο συντάκτης…)

Χρήσιμες επιπλέον πληροφορίες

Επικοινωνία, για περισσότερα, στο pikosapikos12@yahoo.gr.

► Στις τέσσερις συνοριακές διαβάσεις, εισέρχεστε και μόνο με την επίδειξη αστυνομικής ταυτότητας.

► Η πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς χάρτες είναι πολύτιμη. Αν δεν έχετε δικό σας ταξιδιωτικό μέσο, πρέπει οπωσδήποτε να σιγουρεύεστε για τις διαδρομές-επιστροφές-τιμές εισιτηρίων με τα λεωφορεία.

► Σε συνοριακά φυλάκια και στις πόλεις λειτουργούν καταστήματα συναλλάγματος (Exchange). Προσοχή: 1 ευρώ=116 λεκ (περίπου) αναγραφόμενα. Σε πολλές περιοχές αντίστοιχα λένε «1.160 λεκ». Επίσης, σε αρκετές περιοχές το ευρώ «λειτουργεί» ως μέσο απευθείας συναλλαγής.

► Προσοχή σε περιοχές με συνωστισμό, κρατάτε αποστάσεις. Οδηγείτε πολύ προσεκτικά ειδικά στους στενούς επαρχιακούς δρόμους.

► Πληροφορηθείτε μέσω Διαδικτύου ή από τις αφίσες για τις εκδηλώσεις και τα πανηγύρια. Μέχρι στιγμής έχουν αναγγελθεί για τον Αύγουστο:

1) Το Πολιτιστικό Τριήμερο του Π.Σ. Λιβαδειάς του Δήμου Φοινικαίων, στις 16-18/8.

2) Η ανάβαση στη Σπηλιά της Αγίας Μαρίνας στο Βαγκαλιάτι Φοινίκης, στις 13/8.

3) Το 2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους της Δρόπολης, στις 9-12/8, στα χωριά Καλογοραντζή (βραδινή προβολή ταινιών), Δερβιτσάνη (πρωινά εργαστήρια), με έναρξη στον αρχαιολογικό χώρο στα Σωφράτικα.

4) Το πανηγύρι στη Σωτήρα Άνω Δρόπολης, στις 6/8.

5) Το πανηγύρι στη Σωπική Πωγωνίου, στις 15/8.

6) Το πανηγύρι στη μονή Ζωοδόχου Πηγής-«Σταυρίδι» στους Δρυμάδες Χιμάρας.

7) Το πανηγύρι της Μεταμόρφωσης στο χωριό Πολένα (Polena) Κορυτσάς, στις 6/8.

8) Το πανηγύρι της Παναγίας στη Μπομποστίτσα Κορυτσάς, και το βράδυ Φεστιβάλ Τσίπουρου, στις 15/8.

9) Στην Κορυτσά, το Φεστιβάλ Πίτας (6/8) και η Γιορτή Μπύρας (17-21/8).

Βυζαντινές διαδρομές, Παναγιές των Απ’ Έκει

Προσκυνηματικές διαδρομές στα Ιωάννινα, στο Αργυρόκαστρο και στην Κορυτσά

Οι Παναγιές των «Απ’ Έκει»

Δείτε

Όλα τα επεισόδια της εκπομπής του RTSH Gjirokastra «60 λεπτά με τους Έλληνες» του δημοσιογράφου Χρηστάκη Τζια

Αποσπάσματα από το ντοκιμαντέρ της Μαρίας Μαυρίκου: «Οι απ έκει»