Βολοντίμιρ Ζελένσκι: Πώς ο τηλεοπτικός “υπηρέτης του λαού” έγινε πρόεδρος

 Γράφει η Νεφέλη Λυγερού

«Φώτα, κάμερα, πάμε!» Κίεβο. Μέγαρο Μαριίνσκι, προεδρική κατοικία. Ο Ουκρανός πρόεδρος (τον υποδύεται ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι) υποδέχεται εγκάρδια τον νεοδιορισθέντα υπουργό Άμυνας. Ο παλαιός του φίλος και πρώην γείτονάς του βρίσκεται σε υστερική κατάσταση, καθώς, όπως εξηγεί, είναι υποχρεωμένος να περικόψει τον στρατιωτικό προϋπολογισμό. «Θα είμαστε ευάλωτοι στους εχθρούς. Θα μας λιανίσουν», ουρλιάζει, τη στιγμή που περιγράφει τους ομηρικούς καυγάδες του με τους στρατηγούς που αρνούνται να υπακούσουν στις εντολές του και δεν τον παίρνουν σοβαρά.

Ο πρόεδρος τον ακούει προσεχτικά, κουνώντας συγκαταβατικά το κεφάλι. Του προσφέρει ηρεμιστικά, διαβεβαιώνοντάς τον ότι όλα θα πάνε καλά. Η επίσης πρόσφατα διορισμένη υπουργός Οικονομικών είναι η δεύτερη που περνάει το κατώφλι του προεδρικού γραφείου. Τυχαίνει να είναι και η πρώην σύζυγος του προέδρου και μητέρα των παιδιών του. Τον κατακεραυνώνει με τα δεκάδες προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Μία κεντρική τράπεζα καταρρέει. «Πώς θα δώσουμε πίσω τα χρήματα στους πολίτες;», αναρωτιέται, εξηγώντας ότι οι σύμβουλοί της μετά από «εξαιρετικά ακατανόητες εξισώσεις και μαθηματικά κατέληξαν ότι ο βασικός μισθός πρέπει να πέσει στα μισά». Ο πρόεδρος δείχνει κατανόηση. Την ξεπροβοδίζει, προσφέροντάς της επίσης  ηρεμιστικά. Τέλος, ο κολλητός του υπουργός Εξωτερικών μπουκάρει, διακόπτοντας μία συνέντευξη Τύπου για να τον προειδοποιήσει ότι μία εξέγερση στην Ουγκάντα έχει εκτροχιαστεί, με χιλιάδες νεκρούς. Αυτή τη φορά είναι ο ίδιος ο πρόεδρος που καταπίνει κάμποσα ηρεμιστικά.

Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο “Υπηρέτης του Λαού”

Αυτό είναι ένα από τα σπαρταριστά επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς “Servant of the people” (Υπηρέτης του λαού). Έκανε πρεμιέρα στο δεύτερο μεγαλύτερο τηλεοπτικό δίκτυο της Ουκρανίας το 2015 και αμέσως γνώρισε τεράστια επιτυχία. Προβλήθηκε επί τρεις σεζόν, ενώ κέρδισε μία νέα γενιά θαυμαστών, όταν προβλήθηκε στο Netflix και στο YouTube. Τα πρώτα επεισόδια συγκέντρωσαν δεκάδες εκατομμύρια προβολές εκεί.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ήταν ο πρωταγωνιστής. Υποδυόταν έναν τίμιο και ταπεινό δάσκαλο που υφίστατο διάφορες αδικίες, τόσο στην προσωπική του ζωή, όσο και στη δουλειά του, αρνούμενος να συμβιβαστεί με τους “κανόνες του παιχνιδιού”. Αδιάφθορος και αφοσιωμένος στο λειτούργημά του, μετατρέπεται σε εθνικό ήρωα, όταν ένας από τους μαθητές του αναρτά στο Διαδίκτυο ένα ολιγόλεπτο βίντεο με ένα πρωτοφανές ξέσπασμά του. Καταφέρεται εναντίον του πολιτικού κατεστημένου και της διαφθοράς που έχει διαβρώσει την χώρα και τον λαό της.

Αυτό αρκεί, ώστε στο πρόσωπό του οι απογοητευμένοι ψηφοφόροι να ανακαλύψουν έναν δυνάμει ήρωα και να τον χρίσουν σωτήρα τους. Κάθε εβδομάδα, τα κοντέρ τηλεθέασης έπαιρναν φωτιά, με τον κόσμο να έχει λατρέψει τον άσχετο πρόεδρο που έχει αναγκαστεί να διορίσει στην κυβέρνηση όλο του το σόι. Δίχως να του λείπουν οι καλές προθέσεις, ούτε η εξυπνάδα, σε κάθε επεισόδιο πέφτει και σε μία νέα γκάφα. Παρά τρίχα δεν ενεργοποιεί το κουμπί για τα πυρηνικά όπλα, προκαλώντας υστερικά γέλια στους θεατές.

Εδώ και καιρό, όμως, κανένας δεν γελάει στην Ουκρανία. Κι αυτό παρ’ ότι η ζωή μιμήθηκε την τέχνη και το 2019 οι πολίτες της χώρας εξέλεξαν προέδρο τους τον αξιαγάπητο ηθοποιό που επί τρία χρόνια υποδυόταν τον πρόεδρο στην μικρή οθόνη. Ο Ζελένσκι ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του για την προεδρία, μέσω του τηλεοπτικού δικτύου που πρόβαλε την σειρά, στην οποία πρωταγωνιστούσε.

Η άγνοια ως αρετή

Αμέσως μετά το επεισόδιο, εμφανίστηκε χαλαρός και εύθυμος, ενημερώνοντας τα εκατομμύρια θεατές για τη δημιουργία του κόμματός του, το οποίο και πήρε το όνομα της σειράς. Εκείνο το τηλεοπτικό του διάγγελμα σηματοδότησε την έναρξη της προεκλογικής του εκστρατείας, η οποία κινήθηκε στα χνάρια του τηλεοπτικού του ρόλου. Θα καθάριζε για πάντα τη διαφθορά, θα έφερνε ειρήνη στα ανατολικά της χώρας, θα ξημέρωνε για τους Ουκρανούς μια νέα μέρα και οι ολιγάρχες επιτέλους θα λογοδοτούσαν για την προέλευση του αδιανόητου πλούτου τους.

Σύντομα, μετέτρεψε την άγνοιά του σε αρετή, παραδεχόμενος ότι είναι άσχετος. Η δημοφιλία του εκτοξεύθηκε με πρακτικές που η χώρα δεν είχε ξαναδεί. Ο Ζελένσκι αρνήθηκε να έχει σωματοφύλακες. Οδηγούσε το ποδήλατό του στους δρόμους του Κιέβου, φορώντας ένα κομψό κοστούμι. Αρνήθηκε να πληρώσει τηλεοπτικές διαφημίσεις. Αναρτούσε βίντεο στο Διαδίκτυο και απαντούσε ο ίδιος στα μηνύματα που του έστελναν στα σόσιαλ μίντια. Επισκεπτόνταν μπάρ και καφετέριες, έμπαινε στα πανεπιστήμια, στο μετρό, έκανε αστεία, χαιρετούσε αγκάλιαζε.

Απέφευγε τις συνεντεύξεις και άφησε τον πολιτικό του αντίπαλο να περιμένει στο επίσημο ντιμπέιτ τους, αναρτώντας ένα βίντεο στα σόσιαλ μίντια και εξηγώντας ότι δεν πιστεύει σε αυτές τις «απαρχαιωμένες τακτικές». Ήταν προσιτός και ειλικρινής. «Καμία υπόσχεση, καμία απογοήτευση» ήταν το μότο του. Και με αυτό το μότο κέρδισε πανηγυρικά, εξασφαλίζοντας στις εκλογές του 2019, το εντυπωσιακό 73,2%! Δεν άργησε, όμως, να αποδειχθεί ότι η ασχετοσύνη είναι πάντα χαριτωμένη σε μία σατυρική εκπομπή, όχι στην πραγματική ζωή. Όταν από τη μία πλευρά έχεις τον Βλαντιμίρ Πούτιν και από την άλλη την Ουάσινγκτον, το πράγμα γίνεται πολύ δύσκολο. Εν μία νυκτί, ο Ζελένσκι μετατράπηκε από κωμική σε τραγική φιγούρα.

Η οικογένεια του Ζελέσνκι

Γεννήθηκε το 1978 σε μία μη θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια στην πόλη Κριβί Ριχ, μια βιομηχανική ρωσόφωνη πόλη στο κέντρο της Ουκρανίας. Ο παππούς του, από τη μεριά του πατέρα του, υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα τρία αδέλφια του παππού του βρήκαν τραγικό θάνατο σε στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί. Ο Βολοντίμιρ μεγάλωσε σε αστική οικογένεια. Τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ζωής του τα έζησε στην Μογγολία, καθώς εκεί είχε μετατεθεί ο πατέρας του (επί ΕΣΣΔ) ως επικεφαλής ενός ακαδημαϊκού τμήματος στην περιοχή. Επέστρεψαν στην Ουκρανία και πέρασε χαρούμενα παιδικά χρόνια σε μία μεσοαστική οικογένεια που η μόρφωση ήταν το ζητούμενο.

Ο πατέρας του εκτός από καθηγητής, ανέλαβε και το τμήμα επιστημών στο Οικονομικό Ινστιτούτο της πόλης. Η μητέρα του Ρίμα εργαζόταν ως μηχανικός. Ο Βολοντίμιρ ήταν άριστος μαθητής και μόλις στα 16 του χρόνια εξασφάλισε υποτροφία για σπουδές στο Ισραήλ. Ο πατέρας του τον παρότρυνε να παραμείνει στην Ουκρανία και τον ώθησε προς τη Νομική. Πράγματι, πήρε το πτυχίο, αλλά ποτέ δεν άσκησε το επάγγελμα.

Είχε ήδη ανακαλύψει το πάθος του στην υποκριτική και κυρίως στην κωμωδία πριν καν γιορτάσει την ενηλικίωσή του. Όταν ήταν μόλις 17 ετών είχε πάρει μέρος σε έναν τοπικό διαγωνισμό ανάδειξης νέων κωμικών σε ένα δημοφιλές τηλεοπτικό σόου, στο οποίο εμφανίζονταν όσοι ήθελαν να κάνουν καριέρα στην ψυχαγωγία. Αν και δεν νίκησε, το ταλέντο του δεν άφησε αδιάφορους τους υπεύθυνους μίας θεατρικής ομάδας που τον κάλεσαν να γίνει μέλος της. Έμεινε σε αυτήν αρκετά χρόνια, συμμετέχοντας σε εκατοντάδες παραστάσεις και εμφανίσεις σε κλαμπ. Αργότερα, δημιούργησε τη δική του καλλιτεχνική ομάδα, την οποία ονόμασε “Kvartal 95”. Γνώρισε τεράστια επιτυχία. Περιόδευε σε πολλές χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και ως βάση είχε τη Μόσχα.

Από την οθόνη στην πολιτική

Το 2003 παντρεύεται τον παιδικό του έρωτα, την Ολεάνα, αρχιτέκτονα και σεναριογράφο στο επάγγελμα, με την οποία αποκτούν δύο παιδιά. Την ίδια περίοδο καταπιάνεται με τις τηλεοπτικές παραγωγές και μέσω αυτών δοκιμάζει την τύχη του και μπροστά στις κάμερες το 2008. Με τα χρόνια κερδίζει δημοφιλία ως ο κωμικός της διπλανής πόρτας, ως ο γοητευτικός και προσήνης καλλιτέχνης.

Μετά την απόσχιση του Ντονμπάς, προσέφερε εκαντοντάδες χιλιάδες ευρώ ενίσχυση στον ουκρανικό στρατό. Η πρωτοβουλία του αυτή τον μετέτρεψε σε persona non grata στη Ρωσία, όπου και εμφανιζόταν συχνά. Δυσαρέσκεια, όμως, προκάλεσε και η δήλωσή του ότι οι Ρώσοι καλλιτέχνες θα έπρεπε να είναι καλοδεχούμενοι στην Ουκρανία. Αμέσως μετά ήρθε ο πρωταγωνιστικός του ρόλος και στη συνέχεια ο ρόλος της ζωής του. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.

Όταν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του τέσσερις μήνες πριν τις εκλογές του 2019, μάταια ο πολιτικός του αντίπαλος μέχρι τότε πρόεδρος Πέτρο Ποροσένκο προειδοποιούσε τους Ουκρανούς ότι ο Ζελένσκι δεν έχει ιδέα από πολιτική. Ο κόσμος φάνηκε να έχει άλλη άποψη. Είχε χορτάσει από εμπειρία! Στη σύντομη ιστορία της χώρας (έγινε ανεξάρτητο κράτος το 1991) έχουν περάσει ηγέτες που απογοήτευσαν οικτρά τον κόσμο, ανοίγοντας τον δρόμο για τον Ζελένσκι.

Η “πορτοκαλί επανάσταση”

Το 2004, ο φιλορώσος υποψήφιος Βίκτορ Γιανουκόβιτς κερδίζει τις εκλογές, Η επικράτησή του αμφισβητείται και ξεσπούν μαζικές διαδηλώσεις που έγιναν γνωστές σαν “πορτοκαλί επανάσταση”. Η εκλογική αναμέτρηση επαναλαμβάνεται και νικητής αναδεικνύεται ο φιλοδυτικός πρώην πρωθυπουργός Βίκτορ Γιουσένκο.  Αυτός είναι που υπόσχεται ότι θα σπάσει μία και καλή τα ρωσικά δεσμά, εντάσσοντας την χώρα στο ΝΑΤΟ. «Ανήκουμε στη Δύση», είναι το βασικό του σύνθημα.

Διορίζει πρωθυπουργό την Γιούλια Τιμοσένκο. Πριν την εμπλοκή της στον πολιτικό στίβο ήταν επικεφαλής σε μία εταιρεία ενέργειας. Τα σπάνε και η Τιμοσένκο διεκδικεί την προεδρία, αλλά χάνει από τον Βίκτορ Γιανουκόβιτς.  Στο παρελθόν αυτός και το κόμμα του με το όνομα “Κόμμα των Περιφερειών” είχε απειλήσει με απόσχιση της Ανατολικής Ουκρανίας, αλλά δεν είχε κάνει πράξη την απειλή του.

Όταν εξελέγη το 2010 υποστήριξε ότι έχει κάθε διάθεση να τηρήσει πολιτική ίσων αποστάσεων. Αυτό άλλαξε τον χειμώνα του 2013, όταν πραγματοποίησε φιλορωσική στροφή, σταματώντας τις ενταξιακές συνομιλίες με την ΕΕ και επανέφερε τους οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία. Τότε ξέσπασαν βίαιες διαδηλώσεις, κατά τη διάρκεια των οποίων άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.

Το 2014 η Ρωσία προσαρτά την Κριμαία και ο Γιανουκόβιτς διαφεύγει εκεί, όπου συνεχίζει να ζει στο θέρετρο Ροστόφ. Μετά την φυγή του, η πολυτελής έπαυλή του αξίας δεκάδων εκατομμυρίων έγινε αξιοθέατο, με τους πολίτες να δηλώνουν αγανάκτηση για τον πλούτο του πρώην προέδρου, σε μία χώρα που ο μέσος μισθός κυμαινόταν στα 200 ευρώ. Την Άνοιξη του 2014 τις εκλογές κερδίζει ο φιλοδυτικός επιχειρηματίας Ποροσένκο, συνδεδεμένος και με ομάδες της Ακροδεξιάς.

Η ανικανότητα και διαφθορά που επικράτησε στις ημέρες του έστρωσε κόκκινο χαλί για τη νίκη του Ζελένσκι. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος δεν είχε ξεκάθαρη πολιτική πλατφόρμα. Στήριζε τη δωρεάν διανομή ιατρικής κάνναβης, τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, της πορνείας και του τζόγου, ενώ αντιδρούσε στη νομιμοποίηση των όπλων. Αυτά και η “αποκομμουνιστικοποίηση” της Ουκρανίας τον έκαναν δημοφιλή στη νεολαία.

Τα χειρότερα ήταν μπροστά

Αμέσως μετά την εκλογή του, ο Ζελένσκι ενεπλάκη στο τότε εσωτερικό πολιτικό χάος στις ΗΠΑ. Αμφισβητεί δημόσια την ρωσική εμπλοκή στις αμερικανικές εκλογές και μετά από πιέσεις αναγκάζεται να ανακαλέσει. Ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, μάλιστα, τον πίεσε να ερευνήσει “γκρίζες” δραστηριότητες στην Ουκρανία του Χάντερ Μπάιντεν, γιου του υποψήφιους τότε προέδρου Τζο Μπάιντεν. Για την παρέμβαση Τραμπ στον Ζελένσκι ο τότε πρόεδρος παραπέμφθηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων.

Λίγους μήνες αργότερα, σε δημοσκόπηση οι μισοί ερωτηθέντες απαντούν ότι ο νέος πρόεδρος Ζελένσκι δεν είχε ανταποκριθεί στις προσδοκίες τους. Το συντριπτικό 71,3% δήλωσε ότι η χώρα με εκείνον στο τιμόνι πάει προς λάθος κατεύθυνση. Του προσάπτουν τις συνεχείς εντάσεις με τη Ρωσία, καθώς είχε δεσμευθεί να τελειώσει οριστικά τον πόλεμο, ενώ ο κόσμος δήλωσε απογοητευμένος και από την πορεία της οικονομίας.

Η ακεραιότητά του αμφισβητήθηκε όταν ήλθαν στο φως αποδείξεις για τις στενές του σχέσεις με τον ολιγάρχη Ιχόρ Κολομόισκι, ιδιοκτήτη του τηλεοπτικού σταθμού που προέβαλε την τηλεοπτική σειρά που τον έκανε γνωστό. Ο συγκεκριμένος ολιγάρχης είχε κατηγορηθεί πως υπεξαίρεσε πέντε δισ. δολάρια από τη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας (Privatbank) και μάλιστα ότι αποδείχθηκε πως αυτός είχε χρηματοδοτήσει την προεκλογική εκστρατεία του Ζελένσκι.

Ο “ρόλος” του Ζελένσκι ως προέδρου αποδείχθηκε ιδιαίτερα απαιτητικός, ακόμα και για έναν έμπειρο πολιτικό. Όφειλε να υπερασπιστεί τα σύνορα της Ουκρανίας, να μην προκαλέσει πανικό στους κατοίκους, να διατηρήσει τις στενές σχέσεις με τη Δύση και να κρατήσει μία ισορροπία με τη Μόσχα. Δεν ήταν και εύκολο. Μία κατηγορία Ουκρανών τον κατηγορούσαν για ολιγωρία έναντι της Ρωσίας κι άλλοι για δουλικότητα έναντι των ΗΠΑ, ενώ όλοι για ανικανότητα σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας και της οικονομίας. Δεν βοήθησαν και διάφορες δηλώσεις του, όπως αυτή στο Economist: «Ακόμα δεν νιώθω άνετα εδώ», είπε, ενώ καθόταν στο πολυτελές προεδρικό γραφείο της Ουκρανίας. Ομολόγησε ότι αισθανόταν πιο άνετα σε στούντιο. Είχε ήδη συμπληρώσει δυο χρόνια στην προεδρία και τα χειρότερα ήταν μπροστά του…

από slpress