Ήθη και Έθιμα των Θεοφανείων στην Κύπρο

Ο "Αγιασμός των Υδάτων"- Οι "Καλικάντζαροι"- Οι "Λουκουμάδες" και η "Πουλουστρίνα"!

Τα Θεοφάνεια αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες γιορτές της Χριστιανοσύνης και μία ανάμνηση της Βάπτισης του Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή.Τα γιορτάζουμε κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου.

Το όνομα Θεοφάνεια, προήλθε από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας που συνέβει,σύμφωνα με τις τρεις σχετικές περικοπές. Τα Θεοφάνεια λέγονται επίσης και «Φώτα» ή «Φωτά» ή «Εορτή των Φώτων».

Βασική τελετουργία της ημέρας των Θεοφανείων, αποτελεί ο «αγιασμός των υδάτων», με τη ρίψη του Σταυρού, κατά μίμηση της Βάπτισης του Θεανθρώπου.Το Σταυρό περιμένουν οι κολυμβητές διαφόρων ηλικιών, οι οποίοι αψηφώντας το κρύο, βουτούν στα παγωμένα νερά για να πιάσουν το Σταυρό και να λάβουν την ευλογία του ιερωμένου. Όποιος πιάσει πρώτος στα χέρια του το Σταυρό, θεωρείται ευλογία και θα έχει καλή τύχη.

Μετά τον Αγιασμό των υδάτων, οι ιερείς κυρίως στα χωριά περνούν από τα σπίτια και τα ραντίζουν για να φύγουν τα κακά πνεύματα. Στις μεγάλες πόλεις τον αγιασμό τον παίρνουν οι ίδιοι οι κάτοικοι, τον πίνουν και ραντίζουν τα σπίτια τους, τα χωράφια τους, τις δουλειές τους αλλά και τα ζώα τους για να πάνε όλα κατ’ευχήν.

Και ερχόμαστε στην παράδοση των «Καλικάντζαρων», αυτών των μικρών σκανδαλιάρικων όντων που κάνουν ζημιές. Οι Καλικάντζαροι, σύμφωνα με την παράδοση αρέσκονται στα τηγανιτά. Για το λόγο αυτό οι νοικοκυρές προετοιμάζονται καταλλήλως για να τους απομακρύνουν από τα σπίτια τους. Φτιάχνουν λαχταριστούς λουκουμάδες, τους οποίους κανείς δεν πρέπει να αγγίξει.Την Παραμονή των Φώτων, ρίχνουν τους λουκουμάδες (ξεροτήανα) στις οροφές των σπιτιών τους, για να φάνε οι «σκαλαπούνταροι» και να φύγουν, αναφωνώντας πρώτα το «Τιτσί τιτσί λουκάνικο, κομμάτι ξεροτήανο, ρίξε στους Καλικάντζαρους, να φάσιν τζιαι να φύουσιν»! ή σε άλλες περιοχές λένε «Τιτσί τιτσί λουκάνικο κομμάτι ξεροτήανο να φάτε τζιαί να φύετε».

Η λέξη Καλικάντζαροι, προέρχεται από τη λέξη «Κάλι», που είναι ονομασία των Ατσιγγάνων και από τη λέξη το «Γαντζάροι», που είναι ονομασία των Ατσιγγάνων της Αιγύπτου που ήρθαν το 14ο αιώνα στην Ελλάδα. Στην Κύπρο τους λέμε Καραμάνους, «Καρα» που σημαίνει μαύρος και «Μάνους» που σημαίνει άνθρωπος. Άλλο όνομα είναι «Κάηδες».

Τέλος την ημέρα των Φώτων τα παιδιά λένε την Πουλουστρίνα και τα κάλαντα των Θεοφανείων... «Καλημέρα τζιαι τα Φώτα τζιαι την πουλουστρίνα πρώτα» και έτσι παίρνουν λεφτά, συνήθως από τους παππούδες, γιαγιάδες, νονούς κλπ.