Η Αθήνα την παραμονή του πολέμου



 Το καλοκαίρι του 1940 είχε περάσει αφήνοντας πίσω του μια βαριά, δραματική διάθεση. Ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου είχε επισκιαστεί από την τραγωδία του τορπιλισμού της «Έλλης», και όλη η Ελλάδα ακόμα μουδιασμένη αναλογιζόταν ως πού θα έφταναν οι Ιταλοί. Ο χειμώνας προβλεπόταν «θερμός», όμως όλοι απέφευγαν να μιλούν γι’ αυτό.

Η Κυριακή, 27 Οκτωβρίου 1940, ήταν μια ηλιόλουστη φθινοπωρινή μέρα. Οι ηλικιωμένοι έσπευσαν νωρίς το πρωί να εκκλησιαστούν. Οι αστοί Αθηναίοι έβαλαν τα καλά τους και οι Αθηναίες στολίστηκαν για να κάνουν την καθιερωμένη βόλτα στο Ζάππειο και τον Βασιλικό Κήπο (έτσι ονομαζόταν τότε ο Εθνικός κήπος), ενώ άλλοι ξεχύθηκαν στις κοντινές εξοχές της Κηφισιάς και του Φαλήρου.

Πρωινές Εφημερίδες

Οι κυριακάτικες εφημερίδες που κυκλοφορούν δεν φαίνεται να ψυχανεμίζονται την επερχόμενη καταιγίδα. Τα πρωτοσέλιδα κινούνται σε ήπιο κλίμα. Ασχολούνται με την διάψευση του Αθηναϊκού Πρακτορείου «περί επεισοδίων στην παραμεθόριο με την Αλβανία» όπως μετέδιδε το ιταλικό πρακτορείο Στέφανι (Η Βραδυνή), ενώ άλλα πρωτοσέλιδα ασχολούνται με την ενδοτικότητα του Πεταίν στη Γαλλία ο οποίος είχε δεχθεί να συνεργαστεί με τις δυνάμεις του Άξονα, αλλά και με τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές στην Αμερική που θα γίνονταν την «μεταπροσεχήν Τρίτην» (Ακρόπολις),

Παρόλα αυτά, στις εσωτερικές σελίδες των εφημερίδων ο πόλεμος υποφώσκει. Έτσι, ο διάσημος Έλληνας αρχιμάγειρας του 20ού αιώνα, Νίκος Τσελεμεντές, γράφει στο άρθρο του με τίτλο «Οικιακή Οικονομία» (Έθνος), για τον τρόπο με τον οποίο οι Έλληνες «κατά τας πολεμικάς αυτάς ημέρας» θα αντικαταστήσουν τη ζάχαρη, η οποία θα αρχίζει να εκλείπει από την αγορά, με το μέλι, τις σταφίδες, και αργότερα τα σύκα. Αντίστοιχα, η εφημερίδα «Βραδυνή» στο φύλλο της Κυριακής 27ης Οκτωβρίου, μιλά για αντικατάσταση του καφέ με το ελληνικό τσάι. Η εφημερίδα «Έθνος», ωστόσο, το πηγαίνει λίγο πιο πέρα προτείνοντας το κλείσιμο των ελληνικών καφενείων, μια πράξη «ευεργέτημα δια την Κοινωνίαν», καθώς στη Βρετανία που εφαρμόστηκε επί Καρόλου του Β’ «ήσαν κέντρα επαναστατικά, εις τα οποία συνήρχοντο εχθροί της Πολιτείας».

Κυριακή στο γήπεδο

Το μεσημέρι τα γήπεδα ποδοσφαίρου αρχίζουν να γεμίζουν.
Μια μέρα πριν από την 28η Οκτωβρίου του 1940, ξεκινά για 15η χρονιά το «Κύπελλο Πόλεων», ένα ιδιότυπο τουρνουά στο οποίο δεν αγωνίζονται μεταξύ τους ομάδες αλλά μικτές ολόκληρων πόλεων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της ομάδας της Αθήνας, που στην ίδια ενδεκάδα συμμετέχουν παίκτες του Παναθηναϊκού και της ΑΕΚ. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και στον Πειραιά, με τον Ολυμπιακό και τον Εθνικό. Στις 27 Οκτωβρίου λαμβάνουν χώρα δύο αναμετρήσεις: «Αθήναι – Βόλος, 6-0» και «Πάτραι – Πειραιεύς, 1-3».
Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, ο καιρός είναι ηλιόλουστος και οι φίλαθλοι των ομάδων προσέρχονται μαζικά στα γήπεδα σε Αθήνα και Πάτρα αντίστοιχα.
Μόνο στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, σύμφωνα με τις πληροφορίες από την εφημερίδα «Ακρόπολις», ο κόσμος που συγκεντρώνεται ξεπερνά τους 5 χιλιάδες.

Βράδυ στο θέατρο

Η καλλιτεχνική κίνηση ήταν έντονη, καθώς ήταν η αρχή της θεατρικής σεζόν και γίνονταν πολλές πρεμιέρες.

Την Παρασκευή 25 Οκτωβρίου, έκανε πρεμιέρα η Λυρική Σκηνή με την όπερα «Μαντάμ Μπατερφλάι» του Πουτσίνι. Την όπερα παρακολούθησε το βασιλικό ζεύγος, ο Μεταξάς, όλοι οι φιλόμουσοι Αθηναίοι. Το Σάββατο 26 Οκτωβρίου, ακολούθησε επίσημο δείπνο στην ιταλική πρεσβεία στο οποίο παρακάθισε ο γιος του Πουτσίνι με τη σύζυγό του, που είχαν κληθεί να παρακολουθήσουν την όπερα στη Λυρική Σκηνή. Στο δείπνο παρευρέθηκε όλη η κοσμική Αθήνα. Κατά τη διάρκεια του δείπνου, ο Ιταλός πρέσβης κόμης Γκράτσι, λάμβανε από την Ρώμη, την επιστολή προς τον Μεταξά με την οποία κηρύσσονταν ο πόλεμος, και προσπαθούσε να μείνει ήρεμος και να μη προδώσει τα συναισθήματα του, καθώς οι υπάλληλοι της ιταλικής πρεσβείας αποκρυπτογραφούσαν το τελεσίγραφο που ερχόταν κομμάτι-κομμάτι από την Ιταλία και έπρεπε να επιδοθεί στον Μεταξά. Πάνω στο τραπέζι του επίσημου δείπνου, πλάι στις σημαίες Ελλάδας και Ιταλίας, είχε τοποθετηθεί σε περίοπτη θέση μια τούρτα που έγραφε «Viva La Grecia». Το απόγευμα της Κυριακής, 27 Οκτωβρίου, καθώς η κίνηση στους δρόμους αραιώνει, στην πλατεία Κοτζιά οι κοσμικοί θεατρόφιλοι συρρέουν στο Θέατρο Κοτοπούλη όπου παίζεται η «Μαντάμ Μποβαρί», και στο Βασιλικό θέατρο για να απολαύσουν τον «Έμπορο της Βενετίας» με τις κορυφαίες πρωταγωνίστριες Μαρία Αλκαίου και Ελένη Παπαδάκη.

Την ίδια ώρα ο Ιταλός πρέσβης κόμης Γκράτσι, έχοντας πάρει από την Ρώμη, την επιστολή που πρέπει να παραδώσει τα ξημερώματα στον Μεταξά με την οποία κηρύσσεται ο πόλεμος, πηγαίνει για μπριτζ στο σπίτι της οικογένειας Βλαστού, στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας. Θα μείνει εκεί μέχρι τις 2:30 τα ξημερώματα, και ξεκινά για την Κηφισιά με το αυτοκίνητο του στρατιωτικού ακολούθου της πρεσβείας, αποφεύγοντας να πάρει τη διπλωματική του λιμουζίνα για να μην δημιουργήσει υποψίες. Θα φτάσει στο σπίτι του Μεταξά στις 3:00 το πρωί, αιφνιδιάζοντας τον Έλληνα δικτάτοραπρωθυπουργό, και διακόπτοντας τον ύπνο του.

Ο ποιητής αγρυπνά

Στο σπίτι του στην Πλάκα, ο Γιώργος Σεφέρης αγρυπνά.

«Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940

Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: «Έχουμε πόλεμο». Τίποτε άλλο, ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω από τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. Περιμένει ακόμη εκεί που την άφησα. Δεν ξέρω πόσο θα περιμένει, αλλά ξέρω πως θα φέρει το μεγάλο μεσημέρι.

Ντύθηκα κι έφυγα αμέσως. Στο Υπουργείο Τύπου δυο-τρεις υπάλληλοι. Ο Γκράτσι είχε δει τον Μεταξά στις τρεις. Του έδωσε μια νότα και του είπε πως στις 6 τα ιταλικά στρατεύματα θα προχωρήσουν. Ο πρόεδρος τού αποκρίθηκε πως αυτό ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου, και όταν έφυγε κάλεσε τον πρέσβη της Αγγλίας.

Αμέσως έπειτα με τον Νικολούδη στο Υπουργείο Εξωτερικών. Ο πρόεδρος ήταν μέσα με τον πρέσβη της Τουρκίας. Στο γραφείο του Μαυρουδή, ο Μελάς έγραφε σπασμωδικά ένα τηλεγράφημα. Ο Μαυρουδής μέσα στο παλτό του σαν ένα μικρό σακούλι. Διάβασα τη νότα του Γκράτσι.

Ο Γάφος κι ο Παπαδάκης τηλεφωνούσαν. Καθώς ετοίμαζα το τηλεγράφημα του Αθηναϊκού πρακτορείου, μπήκε ο Τούρκος πρέσβης για να ιδεί τη νότα και σε λίγο ο πρόεδρος με όψη πολύ ζωντανή. Έπειτα άρχισαν να φτάνουν οι υπουργοί, χλωμοί περισσότερο ή λιγότερο, καθένας κατά την κράση του. Το υπουργικό συμβούλιο κράτησε λίγο. Ο Μεταξάς πήγε αμέσως στο γραφείο του κι έγραψε το διάγγελμα στο λαό . Το πήραμε και γυρίσαμε στο Υπουργείο Τύπου. Μέσα από τα τζάμια του αυτοκινήτου, η αυγή μ’ ένα παράξενο μυστήριο χυμένο στο πρόσωπό της. Έγραψα μαζί με το Νικολούδη το διάγγελμα του βασιλιά. Καμιά δακτυλογράφος ακόμη· πήγα σπίτι μια στιγμή και το χτύπησα στη γραφομηχανή μου. Η Μαρώ μού είχε ετοιμάσει καφέ. Γύρισα στο Υπουργείο καθώς σφύριζαν οι σειρήνες… Στη γωνία Κυδαθηναίων μια φτωχή γυναίκα με μια υστερική σύσπαση στο πρόσωπο.

Τώρα όλοι ήταν μαζεμένοι στα υπόγεια της «Μεγάλης Βρετανίας». Ο βασιλιάς, με ύφος νέου αξιωματικού· υπόγραψε το διάγγελμά του και φύγαμε.

…Πήρα και έδωσα το πρώτο πολεμικό ανακοινωθέν μας και κατέβηκα στους δρόμους για να ιδώ τα πρόσωπα. Το πλήθος έσπαζε τα τζάμια των γραφείων της “Άλα Λιτόρια”.»

(Σημ. (Η «Άλα Λιτόρια» που αναφέρει ο Σεφέρης ήταν η αεροπορική εταιρεία της Ιταλίας που μετά τον πόλεμο έγινε γνωστή ως «Alitalia».)

Τα επόμενα τέσσερα χρόνια της Κατοχής, και τα επόμενα άλλα τόσα που η πατρίδα σπαράχτηκε από τον Εμφύλιο, πολλά σπίτια έκλεισαν, οικογένειες ξεκληρίστηκαν, πολλοί άνθρωποι χάθηκαν.  

Ο Γιώργος Σεφέρης τις επόμενες εβδομάδες θα έπαιρνε το δρόμο για την Αίγυπτο, ακολουθώντας την ηγεσία του υπουργείου του. Η ηθοποιός Ελένη Παπαδάκη έμελλε να εκτελεστεί κατά την περίοδο του Εμφυλίου. Ένας από τους σκόρερ της ομάδας του «Πειραιώς» που  σκόραρε στο νικηφόρο μάτς απέναντι στην ομάδα των «Πατρών», ο Νίκος Γόδας παίκτης του Ολυμπιακού, δεν ξανάβαλε γκολ, ούτε ξανάπαιξε μπάλα. Έλαβε μέρος στη μάχη της Κοκκινιάς το 1944 με τον ΕΛΑΣ, και εκτελέστηκε το 1948 στην Κέρκυρα ως κομμουνιστής. Ήταν πράγματι, αλλιώτικη εκείνη η αυγή που είδε ο Σεφέρης να χαράζει πίσω από τον Υμηττό, κι έμελλε να φέρει, ένα μεγάλο αιματοβαμμένο μεσημέρι.

Ο Νίκος Γόδας


από topontiki

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.