Η τηλεργασία και το πλαίσιο κινδύνων για τους εργαζομένους

 Γράφει ο Γιώργος Γιούλος

Η εξέλιξη της πανδημίας του Covid-19 δημιούργησε, ώς έναν βαθμό βίαια, το πλαίσιο για την επιτάχυνση της εισόδου εναλλακτικών μορφών οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας, όπως η εργασία από απόσταση (τηλεργασία1).

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι κοινωνικοί εταίροι έχουν συνυπογράψει, από το 2002, τη «Συμφωνία-πλαίσιο για την τηλεργασία» με την οποία έχουν καθοριστεί οι κοινά αποδεκτές αρχές για την εφαρμογή της και η οποία στη χώρα μας έχει ενσωματωθεί στην ΕΓΣΣΕ του 2006-20072.

Οι γενικές αρχές της συμφωνίας-πλαίσιο καθορίζουν τον οικειοθελή και εθελούσιο χαρακτήρα της τηλεργασίας και την ισότητα δικαιωμάτων με την εργασία στον χώρο της επιχείρησης. Οι εργοδότες εξασφαλίζουν τον κατάλληλο τεχνολογικό εξοπλισμό και την προστασία των δεδομένων που χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι. Είναι, επίσης, υπεύθυνοι για την προστασία της υγείας, της επαγγελματικής ασφάλειας και τον σεβασμό της προσωπικής ζωής των εργαζομένων.

Οι εργαζόμενοι ρυθμίζουν την οργάνωση του χρόνου εργασίας και η αποδοτικότητά τους υπολογίζεται με τον ίδιο τρόπο με όσους εργάζονται με φυσική παρουσία. H συμφωνία καθορίζει το δικαίωμα ίσης πρόσβασης στην υπηρεσιακή εκπαίδευση και στις δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης των εργαζομένων με τηλεργασία και επισημαίνει την αναγκαιότητα εξασφάλισης ίδιων συλλογικών δικαιωμάτων με αυτούς που εργάζονται στις εγκαταστάσεις της επιχείρησης. Η τυπική θεσμοθέτηση της τηλεργασίας, μετά την αναγκαστική εφαρμογή της, εγκυμονεί μια σειρά κινδύνων, οι οποίοι πρέπει να γίνουν αντικείμενο εκτεταμένης συζήτησης έτσι ώστε να αποτραπούν ή να περιοριστούν στο ελάχιστο.

Ο πρώτος κίνδυνος αφορά την ελαστικοποίηση και εξατομίκευση της εργασιακής σχέσης και τον περιορισμό της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων. Η τηλεργασία χαρακτηρίζεται από έναν εξατομικευμένο τρόπο αναπροσδιορισμού ουσιωδών πτυχών της εργασιακής σχέσης, όπως το ωράριο, οι αμοιβές, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις, ενισχύοντας τη θέση των εργοδοτών. Επιπλέον, αυτή η εξατομίκευση θέτει σε διακινδύνευση τις δυνατότητες συλλογικών διαπραγματεύσεων, οδηγώντας έτσι σε μια περαιτέρω χειροτέρευση των όρων, των συνθηκών και των αμοιβών της εργασίας.

Ο δεύτερος κίνδυνος συνδέεται με την εισαγωγή ενός ποιοτικού δυϊσμού στην εργασία, η οποία θα αποτελείται από μια εργασία αναγκαία και απαραίτητη που θα παρέχεται φυσικά και μια εργασία συμπληρωματική και δευτερεύουσα η οποία θα παρέχεται ηλεκτρονικά. Η δεύτερη αυτή εργασία ενσωματώνει πολλά χαρακτηριστικά της επισφαλούς απασχόλησης, όπως έλλειψη εργασιακής ασφάλειας, ελαστικά ωράρια και ανεπαρκείς αμοιβές για αξιοπρεπή διαβίωση.

Ο τρίτος κίνδυνος σχετίζεται με την εργασιακή εξέλιξη των εργαζομένων. Η δευτερεύουσα σημασία της τηλεργασίας και η μερική έστω απουσία του εργαζομένου από τον χώρο εργασίας αποδυναμώνουν τη συμμετοχή του στο πλέγμα των σχέσεων εξουσίας και αποφάσεων και παράλληλα τον απομακρύνουν από τα άτυπα δίκτυα επιρροής, τα οποία έχουν καθοριστική επίδραση στην εξέλιξή του.

Ο τέταρτος κίνδυνος σχετίζεται με τον έλεγχο και την πειθαρχία της εργασίας από απόσταση καθώς αυτά που αναμένονται είναι ενίσχυση των μεθόδων επιτήρησης και πειθάρχησης, εντατικοποίηση του ελέγχου εκτέλεσης των εργασιών και αυστηροποίηση του πλαισίου των σχετικών ποινών.

Ενας επιπλέον κίνδυνος για τους εργαζομένους από το σπίτι σχετίζεται με τις κοινωνικές και οικογενειακές προσδοκίες (φροντίδα παιδιών, ηλικιωμένων) οι οποίες δημιουργούν μια επιπλέον ψυχολογική αλλά και σωματική επιβάρυνση. Ο εργαζόμενος καλείται να ανταποκριθεί αποτελεσματικά, σε περιορισμένο χώρο και χρόνο, στις πιεστικές απαιτήσεις των συγκρουόμενων και πολλαπλών ρόλων του.

Αυτή η πίεση γίνεται ιδιαίτερα έντονη στην περίπτωση γυναικών, στο πλαίσιο της παραδοσιακής κατανομής ρόλων στο νοικοκυριό η οποία παραμένει ακόμη και σήμερα ισχυρή. Για τον περιορισμό του προαναφερόμενου κινδύνου είναι ιδιαίτερα σημαντική η κατοχύρωση του δικαιώματος στην αποσύνδεση και του δικαιώματος στην ισορροπία μεταξύ εργασιακού και προσωπικού βίου.

Οι σχετικές συζητήσεις δεν έχουν καταλήξει σε κάποιο δεσμευτικό θετικό αποτέλεσμα για τον κόσμο της εργασίας, καθώς η έκδοση οδηγίας για το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναβλήθηκε για τουλάχιστον τρία χρόνια, μέσω της χειραγώγησης των διαδικασιών του Ευρωκοινοβουλίου και της Επιτροπής, σε αντίθεση με την καθολική παρότρυνση και επιθυμία των ευρωπαϊκών συνδικάτων3.

Η ανάδειξη των κινδύνων που σχετίζονται με τη θεσμοθέτηση της τηλεργασίας καθιστά επιτακτικό τον ουσιαστικό κοινωνικό διάλογο έτσι ώστε να κατοχυρωθούν τα σχετικά εργασιακά και συλλογικά δικαιώματα και να προστατευθεί ο κόσμος της μισθωτής εργασίας από τη διολίσθηση σε ευέλικτες και επισφαλείς μορφές απασχόλησης που υπονομεύουν το πλαίσιο των όρων και των αμοιβών της εργασίας και το ευρύτερο πλαίσιο θεσμικής προστασίας των εργαζομένων.

1.https://www.inegsee.gr/wp-content/uploads/2020/04/THLERGASIA-1.pdf

2.https://www.gsee.gr/wp-content/uploads/2014/06/egsse2006-2007.pdf

3.https://www.etuc.org/en/document/right-disconnect-joint-etucetufs-letter-members-european-parliament

*Πρόεδρος Κοινωνικού Πολύκεντρου της ΑΔΕΔΥ

από efsyn