Να διδαχθούμε από το λάθος του Τέξας

 

Γράφει ο Χρήστος Κολοβός

Κατά τους πρόσφατους χιονιάδες σε Ελλάδα και Τέξας εκατοντάδες χιλιάδες στην Ελλάδα και εκατομμύρια νοικοκυριά στο Τέξας έμειναν χωρίς ρεύμα. Οι αιτίες ήταν διαφορετικές, αλλά για τους πολίτες το αποτέλεσμα ήταν ίδιο. Καταρχήν, για να δουλεύει αξιόπιστα ένα σύστημα ηλεκτροδότησης, σε κάθε χρονική στιγμή η παραγωγή και διάθεση ηλεκτρισμού πρέπει να καλύπτουν τη ζήτηση απ’ τους καταναλωτές.

Στην Ελλάδα, ο ΑΔΜΗΕ, ως διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς, μετά και την έκρηξη στο ΚΥΤ Ασπροπύργου στις 7 Φεβρουαρίου, έθεσε κατεπειγόντως σε λειτουργία λιγνιτικές μονάδες, μονάδες αερίου και υδροηλεκτρικές, ενώ ρητά και κατηγορηματικά ανακοίνωσε πως «στις εκτιμήσεις παραγωγής δεν λαμβάνονται υπόψη οι ΑΠΕ, καθώς σε ακραίες συνθήκες ψύχους η συμβολή τους εμφανίζεται πολύ περιορισμένη». Τελικά, χάρη και στις εισαγωγές ρεύματος, δεν είχαμε έλλειμμα ενέργειας, ενώ τα προβλήματα διακοπών ηλεκτροδότησης προέκυψαν κατά βάση από κομμένα εναέρια δίκτυα διανομής.

Στο Τέξας, την 1η Πολιτεία των ΗΠΑ σε παραγωγή και κατανάλωση ηλεκτρισμού, που παράγει δυο φορές περισσότερο ηλεκτρισμό απ’ τη 2η (Φλόριντα), παρουσιάστηκε πολύ σημαντικό έλλειμμα παραγωγής, με αποτέλεσμα να μην καλύπτεται η ζήτηση. Κύρια πηγή ηλεκτρισμού του Τέξας είναι το φυσικό αέριο, καθώς υπάρχουν τεράστια αποθέματα. Δεύτερη πηγή είναι τα αιολικά, καθώς απ’ το 2015 υπερδιπλασίασαν τις εγκαταστάσεις και με πάνω από 25,1GW το Τέξας είναι η μακράν πρώτη Πολιτεία των ΗΠΑ σε αιολικά, με τριπλάσια ισχύ απ’ τη 2η (Αϊόβα).

Όπως προκύπτει απ’ τα στοιχεία του διαχειριστή (Electricity Reliability Council of Texas, ERCOT), τα αιολικά του ΒΔ Τέξας ήταν τα πρώτα που τέθηκαν εκτός λειτουργίας σταδιακά από το βράδυ της Κυριακής 7 Φεβρουαρίου επειδή πάγωσαν, (ανάμεσά τους και τρία μεγάλα έργα Ελληνικής εταιρείας). Έμειναν μόνο τα αιολικά της παράκτιας ζώνης. Το σημαντικό έλλειμμα ενέργειας αρχικά καλύφθηκε με αύξηση της παραγωγής από φυσικό αέριο, το Τέξας έχει άφθονο. Όμως τα ξημερώματα της Δευτέρας 15 Φεβρουαρίου πάγωσαν εξοπλισμός πηγαδιών φυσικού αερίου και συμπιεστές αγωγών, που με τη σειρά τους τέθηκαν εκτός. Επιπλέον, μέσα στο ισχυρό ψύχος τα νοικοκυριά ζητούσαν αέριο για να ζεσταθούν κι η μεγάλη ζήτηση έριξε την πίεση του αερίου στους αγωγούς, κάτι που επέτεινε τα προβλήματα τροφοδοσίας σε κάποια απ’ τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής φυσικού αερίου και συνέβαλε στο να τεθούν εκτός συστήματος.

Σύμφωνα με τις διαδοχικές ανακοινώσεις του ERCOT, τα ξημερώματα της 15/2 πάνω από 30GW ηλεκτροπαραγωγής είχαν τεθεί εκτός λειτουργίας, που σταδιακά στις 9πμ της 17/2 έφθασαν στα 46GW (28GW θερμικά & 18GW αιολικά+ηλιακά). Το έλλειμμα παραγωγής έφθασε μέχρι 30GW κι ο διαχειριστής του συστήματος αναγκάστηκε σε διακοπές ρεύματος, προκειμένου να προσαρμόσει τη ζήτηση στη διαθέσιμη παραγωγή. Η έλλειψη ενέργειας εκτόξευσε τις τιμές κι οι λογαριασμοί έφθασαν ακόμα και τα 17 χιλ. δολάρια.

Από το Τέξας στην Ελλάδα

Το Τέξας έχει επίσης λιγνιτωρυχεία και εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής, είτε με εγχώριο λιγνίτη είτε κυρίως με βιτουμενιούχο άνθρακα, που εισάγει απ’ το Γουαϊόμινγκ. Τα τελευταία χρόνια ο συνδυασμός φθηνού επιτόπιου φυσικού αερίου με την αθρόα ανάπτυξη σφοδρά επιδοτούμενων αιολικών ανάγκασε σε ταχεία απόσυρση πλήρως λειτουργικά ανθρακικά εργοστάσια και στη μεγάλη παγωνιά αυτά τα εργοστάσια έλειψαν απ’ το σύστημα. Οι διακοπές ρεύματος άφησαν πίσω τους δεκάδες νεκρούς από υποθερμία, από δηλητηρίαση με μαγκάλια, από πυρκαϊές σε τζάκια, κλπ. Η παγωνιά σκοτώνει με πολλούς τρόπους.

Όσα συνέβησαν στο Τέξας κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την Ελλάδα, αφού το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα μέχρι το 2030 προβλέπει αθρόα εισαγωγή αιολικών και φωτοβολταϊκών. Ενέργεια που με την πρόσφατη ανακοίνωση ο ΑΔΜΗΕ χαρακτήρισε μη αξιόπιστη και που στο Τέξας αποδείχθηκε αξιόπιστα αναξιόπιστη. Οι χιονιάδες του 2011 και 2014 είχαν προειδοποιήσει το Τέξας, αλλά οι πάροχοι είδαν την κρίση του 2014 ως ευκαιρία να πουλήσουν ρεύμα σε ακριβές τιμές. Και δεν έδωσαν τη δέουσα σημασία στο φετινό χιονιά, που είχε προβλεφθεί τουλάχιστον 10 ημέρες νωρίτερα, παραβλέποντας πως τώρα δεν υπήρχαν τα ανθρακικά εργοστάσια.

Η αψυχολόγητα και αναίτια ταχεία απολιγνιτοποίηση, που προωθεί εδώ η κυβέρνηση, αντιστοιχεί στην απόσυρση αξιόπιστης ανθρακικής παραγωγής στο Τέξας μετά το 2015. Επίσης, η ισχυρή ζήτηση αερίου στο Τέξας αντιστοιχεί πλήρως στην ισχυρή ζήτηση αερίου για θέρμανση στην Ελλάδα και την αδυναμία (ή απροθυμία;) κάλυψης αναγκών ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο. Ενδεικτικά, την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2021, για να καλύψουμε τις ανάγκες ζήτησης (σε ημέρα αργίας!) οι εισαγωγές ηλεκτρισμού ήταν περισσότερες απ’ την παραγωγή από φυσικό αέριο! Κι επιπλέον το Τέξας έχει αποκλειστικά δικό του φυσικό αέριο, ενώ η Ελλάδα αποκλειστικά εισαγόμενο.

Στους χιονιάδες παρελθόντων ετών η λιγνιτική βιομηχανία της χώρας μας είχε αποδείξει αξιοθαύμαστη αξιοπιστία. Τα λιγνιτωρυχεία δούλευαν μέρα-νύχτα με ένα μέτρο χιόνι, με συνθήκες ολικού παγετού, με θερμοκρασίες ακόμα και κοντά στους -20οC, στην πιο ψυχρή Περιφέρεια της χώρας, τη Δυτική Μακεδονία. Οι αυλές αποθήκευσης των Ατμοηλεκτρικών Σταθμών διατηρούσαν αποθέματα λιγνίτη επαρκή για να ξεπεραστούν πολυήμερες κακοκαιρίες. Πλέον όμως με απόφαση της κυβέρνησης αυτά δεν θα υπάρχουν, για ν’ αντικατασταθούν υποτίθεται με αιολικά και φωτοβολταϊκά.

Κανείς δεν μπορεί να κάνει συμφωνίες με τον καιρό κι η ΝΑΣΑ έχει προβλέψει απ’ το 2019 πως ο 11ετής ηλιακός κύκλος 2020-2030 θα είναι ο πιο αδύναμος των τελευταίων 200 ετών, με κορύφωση το 2025. Η ηλιακή δραστηριότητα ενδέχεται να μειωθεί 30-50% στα αμέσως επόμενα χρόνια, ακριβώς τα χρόνια που η κυβέρνηση σπεύδει να κλείσει τα λιγνιτικά εργοστάσια για να βάλει μη αξιόπιστες πηγές ηλεκτροπαραγωγής. Παρόμοια είναι η πρόβλεψη και του Κέντρου Πρόβλεψης Καιρού Διαστήματος του ΝΟΑΑ. Την ίδια ώρα μας λένε πως βρισκόμαστε σε “κλιματική κρίση”, υποθέτοντας το τι ενδέχεται να συμβεί το 2100, αλλά απέτυχαν να προβλέψουν την πραγματική κρίση ενός χιονιά, για τον οποίο οι μετεωρολόγοι προειδοποιούσαν από μέρες. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο Τέξας. Και δεν γνωστοποιούν τι θα συμβεί στον τρέχοντα ηλιακό κύκλο.

Δεν μπορεί να αγνοείται ο ΑΔΜΗΕ

Κανείς δεν μπορεί να παίζει με την ασφάλεια εφοδιασμού της χώρας με ηλεκτρισμό, κανείς δεν μπορεί να παίζει κυριολεκτικά με τις ζωές μας στην επόμενη παγωνιά. Η ταχεία μείωση της λιγνιτικής ηλεκτροπαραγωγής τα τελευταία χρόνια είχε σαν αποτέλεσμα αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας, αύξηση των εισαγωγών ηλεκτρισμού απ’ το λιγνίτη Σκοπιανών, Βούλγαρων, ακόμα και Τούρκων, αύξηση του συναλλάγματος που φεύγει από τη χώρα, μείωση των δημοσίων εσόδων, μείωση των εσόδων των ασφαλιστικών ταμείων, αύξηση της ανεργίας και της μετανάστευσης. Και, βεβαίως, αύξηση της τιμής του ηλεκτρισμού, βυθίζοντας όλο και περισσότερους σε ενεργειακή φτώχεια και την οικονομία σε μειωμένη ανταγωνιστικότητα.

Και κανείς δεν μπορεί να αγνοεί συνεχώς τον ΑΔΜΗΕ, την αρμόδια υπηρεσία για την ηλεκτροδότηση της χώρας, που τουλάχιστον απ’ το 2013 επισημαίνει πως «λόγω του στοχαστικού χαρακτήρα της παραγωγής τους, η συμβολή των μονάδων ΑΠΕ στην επάρκεια του συστήματος δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη». Και το ίδιο επανέλαβε πριν μερικές μέρες.

Ο περιορισμός των επιλογών στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής της χώρας δεν είναι σοφή διακυβέρνηση. Η χώρα δεν έχει προετοιμαστεί για να αντικαταστήσει το λιγνίτη. Ας μην παριστάνουμε τις μωρές παρθένες της γνωστής παραβολής κι ας προετοιμαστούμε, τόσο για τον επόμενο χιονιά όσο και τους πολλούς ακόμα που είναι μπροστά μας. Με αξιόπιστη, εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή, που δεν θα εξαφανίζεται στις κακοκαιρίες.

Ο Χρήστος Κολοβός είναι δρ. Μηχανικός Μεταλλείων-Μεταλλουργός Μηχανικός Ε.Μ.Π. τ. Δ/ντής Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας.

από slpress