Χρύσανθος, μητροπολίτης Τραπεζούντος και αρχιεπίσκοπος Αθηνών

Με την κατάληψη της Τραπεζούντας και της περιοχής της από τους Ρώσους το Μάρτιο του 1916, ο διοικητής του βιλαετιού κατά την αποχώρησή του παρέδωσε την πολιτική εξουσία της περιοχής στο Χρύσανθο, ανάγοντας έτσι τον τελευταίο σε πολιτικό ηγέτη της περιοχής, θέση που άτυπα διατήρησε και κατά την περίοδο της ρωσικής κατοχής, φροντίζοντας μάλιστα να ενταχθεί και στο τοπικό σοβιέτ μετά την επικράτηση των επαναστατικών στοιχείων μεταξύ του ρωσικού στρατού της περιοχής.

Στα αυτοβιογραφικά του κείμενα ο Χρύσανθος τονίζει τη μέριμνά του για την ασφαλή διαβίωση και του μουσουλμανικού στοιχείου κατά την περίοδο της ρωσικής κατοχής, ενώ την ίδια περίοδο, και με την επικείμενη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να είναι πλέον ορατή, συλλαμβάνει το σχέδιο της ίδρυσης της «Δημοκρατίας του Πόντου», αυτόνομου ή ανεξάρτητου κράτους στον Πόντο, στο οποίο παρά τον πολυεθνοτικό του χαρακτήρα θεωρούσε δεδομένη την πρωτοκαθεδρία των Ελλήνων. Μετά την αποκατάσταση της τουρκικής κυριαρχίας (τέλη 1917-αρχές 1918), προέκυψε το πρόβλημα των έντονων επιθέσεων από Τσέτες σε χριστιανικά χωριά, το οποίο αντιμετωπίστηκε με τον εξοπλισμό των χωρικών και την οργάνωση της αυτοάμυνάς τους, κίνηση στην οποία ο Χρύσανθος έπαιξε ενεργό ρόλο (στα χωριά της Σάντας μάλιστα η οργάνωση αυτής της αυτοάμυνας εξελίχτηκε σε αντάρτικο εναντίον των Τούρκων που διήρκεσε έως το 1923), και στη συνέχεια με επιτυχείς παραστάσεις του Χρύσανθου στον Τούρκο στρατηγό Βεχίπ Πασά για αποκατάσταση της τάξης.