Η σκιά του Μακρόν στο τετ-α-τετ Τραμπ-Ερντογάν - Παίγνιο στο τρίγωνο ΗΠΑ-Τουρκία-Γαλλία

Γράφει ο Μίχας Ζαχαρίας

Ενδιαφέρον στη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν είχαν οι αναφορές των δυο προέδρων στη Γαλλία, πιο συγκεκριμένα στις δηλώσεις του Μακρόν για το ΝΑΤΟ. Ο Γάλλος πρόεδρος είχε χαρακτηρίσει –μιλώντας στο περιοδικό Economist– την Ατλαντική Συμμαχία «κλινικά νεκρή», σε κατάσταση «εγκεφαλικού θανάτου».

Είχε, επίσης, ξιφουλκήσει εναντίον της Τουρκίας, την οποία και κατηγόρησε ότι εξαπέλυσε επίθεση εναντίον μιας άλλης χώρας, της Συρίας, σε μια ζώνη όπου διακυβεύονται γαλλικά συμφέροντα. Ο Μακρόν εύλογα αναρωτήθηκε, εάν, με βάση το Άρθρο 5, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να σπεύσει να συνδράμει την Τουρκία, εάν το καθεστώς Άσαντ αποφασίσει αμυνόμενο να αντισταθεί στρατιωτικά στα τουρκικά στρατεύματα που έχουν εισβάλει στη Συρία.

Οι δηλώσεις Μακρόν ήταν λογικό να προκαλέσουν αναταραχή στους κόλπους του ΝΑΤΟ. Η Γερμανία αντέδρασε διά της καγκελαρίου Μέρκελ, προκαλώντας την ανταπάντηση του Γάλλου προέδρου. Αντικείμενο, όμως, του παρόντος σχολίου είναι ο τρόπος, με τον οποίο αξιοποίησαν τη δήλωση Μακρόν τόσο ο Ερντογάν, όσο και και ο Αμερικανός οικοδεσπότης του.

Η δήλωση εκείνη αποτέλεσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για την τουρκική διπλωματία να προβεί σε μια παράσταση σχεδιασμένη για να προωθήσει επικοινωνιακά το μήνυμα ότι η Τουρκία παραμένει πιστός σύμμαχος. Με τον τρόπο αυτό επιχειρεί να διασκεδάσει τις εντυπώσεις ότι απομακρύνεται από το δυτικό στρατόπεδο και έχει συμμαχήσει με τη Ρωσία.

Οι δύο στόχοι του Ερντογάν

Οι στόχοι του Ερντογάν είναι δύο: Ο πρώτος είναι προφανής και εξαιρετικά δύσκολος. Να διατηρήσει στο τουρκικό οπλοστάσιο το ρωσικό σύστημα S-400, αλλά και να παραλάβει τα μαχητικά πέμπτης γενιάς F-35 Lightning II, στα οποία η τουρκική Αεροπορία βασίζει την ισχύ και τα σχέδιά της για τις δεκαετίες που ακολουθούν. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, ο στόχος αυτός, όπως άλλωστε αναμενόταν, δεν επιτεύχθηκε.

Ωστόσο, ενώ η προαναφερθείσα επικοινωνιακή στόχευση είναι εμφανής, υπάρχουν σύννεφα στη σχέση Άγκυρας-Μόσχας μετά την τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία. Είναι ανοικτό, λοιπόν, το ενδεχόμενο οι αναφορές του Ερντογάν στη συνάντηση με τον Τραμπ να στοχεύουν και στα ώτα του Ρώσου προέδρου. Εν ολίγοις, συνιστά για μια ακόμη φορά κλασική εφαρμογή της στρατηγικής του Τούρκου προέδρου να χρησιμοποιεί τις ΗΠΑ για να πιέσει τη Ρωσία και το αντίστροφο (play one against the other). Επιδίωξή του είναι να μεγιστοποιεί τα διπλωματικά οφέλη για τη χώρα του.

Η στάση του Αμερικανού προέδρου απέναντι στον Τούρκο ομόλογό του κινείται στο όριο της δουλικότητας! Το γεγονός αυτό όχι μόνο δικαιώνει τη στρατηγική του Ερντογάν, αλλά και την καθιστά ιδιαίτερα αποτελεσματική, με αποτέλεσμα να την εκτρέφει. Στον Λευκό Οίκο ο Τούρκος πρόεδρος παρουσίασε μια παραπλανητική εικόνα, στην οποία, όμως, κατά μία έννοια έβαλε την υπογραφή του και ο πρόεδρος Τραμπ.

Παρουσιάζοντας την Τουρκία σαν πιστό μέλος του ΝΑΤΟ, ο Ερντογάν αφενός επιχειρεί να καθησυχάσει την Ουάσιγκτον και ευρύτερα τους Δυτικούς, αφετέρου επιχειρεί να πιέσει τους Ρώσους στο θέμα της βόρειας Συρίας, για να πετύχει όσο το δυνατόν περισσότερους στόχους. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μία διπλωματική σχοινοβασία, η οποία προς το παρόν του φέρνει αποτέλεσμα.

Επιστροφή στη ΝΑΤΟϊκή κανονικότητα;

Επειδή όμως τα συμφέροντα Ρωσίας και Τουρκίας στη Συρία παραμένουν αποκλίνοντα, η αξιοποίηση των δηλώσεων Μακρόν από τον Ερντογάν, έχει πιθανότατα και μια άλλη διάσταση: Αξιοποιεί τη δυσαρέσκεια των ΗΠΑ για την τάση της Γαλλίας να ακολουθεί αυτόνομη πολιτική για να μπει σφήνα στις σχέσεις τους. Αυτό έχει σημασία για την Τουρκία, επειδή συγκρούεται με τη Γαλλία όχι μόνο στη Συρία, αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο και ειδικά στην κυπριακή ΑΟΖ.

Ο Ερντογάν προωθεί, λοιπόν, την εικόνα ότι αυτός αποτελεί τον αξιόπιστο και αποτελεσματικό σύμμαχο των Αμερικανών στην περιοχή, παρά τον εναγκαλισμό του με τον Πούτιν! Όσο Αμερικανοί και Γάλλοι συμπλέουν συνιστούν ένα απροσπέλαστο μέτωπο για την Τουρκία σε μια περιοχή ζωτικού γι’ αυτήν ενδιαφέροντος. Εξ ου και η τουρκική διπλωματία επιχειρεί να αξιοποιήσει τα προβλήματα που ανέκυψαν στις αμερικανογαλλικές σχέσεις με σκοπό την εφαρμογή του "διαίρει και βασίλευε".

Σε μια πιο ευφάνταστη εξέλιξη, οι Τούρκοι θα μπορούσαν να διαμηνύσουν ότι εάν λάβουν τα ανταλλάγματα που θέλουν στην Ανατολική Μεσόγειο και στη βόρεια Συρία θα επιστρέψουν σταδιακά στη ΝΑΤΟϊκή "κανονικότητα". Η διάρρηξη των σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία, πάντως, θα πρέπει να αποκλειστεί ως σενάριο. Η κατευναστική στάση, όμως, του Λευκού Οίκου απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν, έχει ως αποτέλεσμα την πλήρη αποτυχία της αμερικανικής διπλωματίας να θέσει όρια στην τουρκική συμπεριφορά.

Όσον αφορά στην αξιοποίηση των δηλώσεων Μακρόν για το ΝΑΤΟ από την πλευρά του Τραμπ, αυτή μάλλον έγινε για να εξυπηρετήσει την προσωπική πολιτική του απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν. Πολιτική, η οποία έχει εγείρει έντονες υποψίες ότι δεν έχει ως σημείο αναφοράς την εξυπηρέτηση των αμερικανικών γεωστρατηγικών συμφερόντων, αλλά ιδιοτελείς επιχειρηματικούς υπολογισμούς. Πώς αλλιώς να ερμηνευθεί η αναφορά Τραμπ ότι ο Ερντογάν είναι... στενοχωρημένος από τη δήλωση Μακρόν για το ΝΑΤΟ! Εάν η αναφορά αποδειχθεί ακριβής, πρόκειται για έναν ακόμα χειρισμό του Αμερικανού προέδρου που προκαλεί ειρωνικά χαμόγελα.

Αν και είναι νωρίς ακόμα για να εκτιμηθεί η κατάσταση από την πλευρά των ελληνικών συμφερόντων, η Αθήνα δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεχίσει να επιδιώκει πλήρη συνεργασία τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Γαλλία για τα θέματα ασφαλείας στην Ανατολική Μεσόγειο και να κινείται στην κατεύθυνση της γεφύρωσης των όποιων διαφορών ανακύπτουν. Σε κάθε περίπτωση, έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο να σπεύδουν να διορθώνουν τις όποιες "διπλωματικές αστοχίες" του προέδρου Τραμπ.

από slpress