Μικρό καλάθι, κι ας λέει ο Τραμπ - Τι προμηνύουν η εξωθεσμική διπλωματία και οι «αγκαλίτσες» με τον Ερντογάν

Μια από τις βασικές προεκλογικές αγωνίες που εξέφραζαν τα περισσότερα αμερικανικά και διεθνή έντυπα και οι Δημοκρατικοί ήταν ότι επί προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ θα εξελισσόταν σε μια σειρά προσωπικών ντιλ του Προέδρου, αγωνία που εξακολουθεί να υφίσταται. 

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Ο Τραμπ αποδεικνύει ότι δεν ενδιαφέρεται να συμπλέει με τους θεσμούς στην Αμερική όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, αλλά να επιχειρεί προσωπικές συμφωνίες με ξένους ηγέτες. 

Αυτό φαίνεται να επιδιώκει και στην περίπτωση της Τουρκίας. Η απόφαση και η επιμονή του Ερντογάν να προχωρήσει στην αγορά των ρωσικών S-400 για την αεράμυνα της χώρας του έχει εξοργίσει την Αμερική, τον πιο σημαντικό σύμμαχο της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Φοβούμενη ότι η Ρωσία θα εκμεταλλευτεί τη συμφωνία για τους S-400 ώστε να τεστάρει τα συστήματα εντοπισμού της πάνω στα αμερικανικά αεροσκάφη stealth, άρα να μάθει πώς θα τα παρακάμπτει, η Αμερική αναστέλλει την παράδοση των αεροσκαφών της στην Τουρκία και παύει να εκπαιδεύει Τούρκους πιλότους. 

ΝΑΤΟ, Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Πεντάγωνο αλλά και τα δύο κόμματα του Κογκρέσου πίεζαν αμείωτα την κυβέρνηση Ερντογάν και σύντομα αναμενόταν να επιβληθούν περαιτέρω σημαντικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας. 

Με την οικονομία της σε επικίνδυνα εύθραυστη κατάσταση, την τουρκική λίρα να έχει χάσει το 40% της αξίας της τα τελευταία δύο χρόνια και τον πληθωρισμό κοντά στο 20%, οι οικονομικές κυρώσεις των ΗΠΑ θα επέφεραν τεράστιο πλήγμα στην οικονομία της Τουρκίας, πράγμα που σύντομα θα κλόνιζε την παντοδυναμία του Ερντογάν. 

Ο σουλτάνος μπορεί να έχασε την Κωνσταντινούπολη, αλλά συνεχίζει να ελέγχει τη Βουλή και να κρατάει διάφορα ισχυρά χαρτιά για μελλοντική χρήση, όπως και μια προσπάθεια νομικής δίωξης κατά του Ιμάμογλου, ενώ φαίνεται να σχεδιάζεται ανταρσία με δημιουργία νέου κόμματος από Νταβούτογλου, Γκιουλ, Μπαμπατζάν το φθινόπωρο.

 Ακριβώς αυτή τη στιγμή, παρακάμπτοντας ουσιαστικά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο, ο Πρόεδρος Τραμπ «απάλλαξε» τον Ερντογάν δίνοντας το σύνθημα για την αποφυγή της ρήξης μεταξύ ΗΠΑ - Τουρκίας. Στη συνάντηση που είχαν οι δυο τους στην Οζάκα, σύμφωνα με τον Ερντογάν, ο Τραμπ δήλωσε ότι δεν υφίσταται θέμα κυρώσεων εις βάρος της Τουρκίας, όπως δηλαδή είχαν απειλήσει Πεντάγωνο και Γερουσία. Η δήλωση Ερντογάν δεν διαψεύστηκε από τον Λευκό Οίκο.

Ουσιαστικά ο Τραμπ, κάνοντας μικροπολιτική, δικαιολόγησε τον Ερντογάν υποστηρίζοντας ότι εξωθήθηκε στην απόφαση για την αγορά των ρωσικών S-400 από την κυβέρνηση Ομπάμα, η οποία δεν παραχώρησε τους Patriot στην Τουρκία. Η οποία όμως απαιτούσε και τη μεταφορά της τεχνογνωσίας, για να υλοποιηθεί το μακροπρόθεσμο σχέδιο Ερντογάν για μελλοντικά αυτόνομη τουρκική οπλική βιομηχανία. 

Μικρό καλάθι...

Συγκεκριμένα ο Τραμπ δήλωσε ότι βάζει «πρώτα την Αμερική σε όλα τα θέματα», αλλά δεν μπορεί να αγνοήσει την «άδικη μεταχείριση της Τουρκίας από την προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση». «Η κυβέρνηση Ομπάμα είπε όχι, όχι, όχι στην Τουρκία όταν ήθελε να αγοράσει Patriot και η Τουρκία αγόρασε S-400» δήλωσε ο Τραμπ χαρακτηρίζοντας «μπάχαλο» τη διαχείριση της κυβέρνησης Ομπάμα στο αίτημα της Τουρκίας για αγορά αμερικανικών αμυντικών συστημάτων.

Ωστόσο, καλό είναι να κρατά κάποιος μικρό καλάθι. Ο απρόβλεπτος Τραμπ έχει κι άλλες φορές βρει αντιστάσεις από τους «θεσμούς» των ΗΠΑ, οι οποίοι είναι πάντα απόλυτα προσανατολισμένοι στα μακροπρόθεσμα αμερικανικά σχέδια και επιδιώξεις, που υπερβαίνουν ακόμα και τις προεδρικές εξουσίες ή βλέψεις. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για γεωστρατηγικές συμμαχίες και εξοπλιστικά προγράμματα.

Το εμπόριο

Για την κρίση ανάμεσα σε Τουρκία και ΗΠΑ για το θέμα των S-400 και F-35 ο Τραμπ είπε ότι δεν φταίνε ούτε η Τουρκία ούτε ο Ερντογάν. «Ο Ερντογάν είναι ένας σκληρός τύπος, αλλά εγώ τα βρίσκω μαζί του» πρόσθεσε ο Τραμπ, σπεύδοντας μάλιστα να ευχαριστήσει τον «σουλτάνο» για την αποφυλάκιση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον.

Ανακοίνωσε δε ότι πρόκειται να επισκεφθεί την Τουρκία μέσα στη χρονιά και δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο εμπόριο μεταξύ ΗΠΑ - Τουρκίας λέγοντας: «75 δισ. δολάρια είναι λίγα. Νομίζω ότι σύντομα πρόκειται να ανέβει σε πολύ πάνω από 100 δισ. δολάρια».

Τα σενάρια μεγάλης ρήξης

Τους τελευταίους μήνες, ενθαρρυμένη από την κόντρα Ουάσιγκτον - Άγκυρας για τους S-400, αναπτύχθηκε στην Ελλάδα και σε μερίδα των ομογενών αξιωματούχων στην Αμερική μια αντίληψη η οποία λίγο - πολύ ευελπιστούσε ότι οι ΗΠΑ οδεύουν προς μια μεγάλη ρήξη με την Τουρκία, που θα έγερνε τη ζυγαριά σημαντικά προς όφελος της Ελλάδας και της Κύπρου. 

Όταν, μάλιστα, τον Απρίλιο κατατέθηκε στο Κογκρέσο με διακομματική συναίνεση ο «Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο», η αντίληψη αυτή ενισχύθηκε περαιτέρω. Ο συγκεκριμένος νόμος συμπεριλάμβανε την άρση της απαγόρευσης πώλησης όπλων στην Κύπρο καθώς και την πρόβλεψη για αναφορά, μέσα σε 90 ημέρες από την επικύρωση του νόμου, από τον υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ του αριθμού των παραβιάσεων του εναέριου χώρου της Ελλάδας και της κυπριακής ΑΟΖ. 

Τότε, σε συνέντευξή του στον «Φιλελεύθερο» της Κύπρου, ο εκτελεστικός διευθυντής του Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ηγεσίας (HALC) Έντι Ζεμενίδης δήλωνε: «Πρώτη φορά οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω του Κογκρέσου, δημιουργούν πολιτική ειδικά για την Ανατολική Μεσόγειο με επίκεντρο την Κύπρο και την Ελλάδα».

Χαρακτηριστικά είχε προσθέσει: «Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν ότι οι Δελφοί ήταν ο ομφαλός της Γης. Τώρα ο ελληνισμός έχει γίνει ο ομφαλός της περιοχής. Δεν είναι υπερβολή αυτό που λέω. Η δυναμική των εξελίξεων οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση. Βέβαια, τίποτα δεν είναι απόλυτο και ειδικά στην πολιτική και στις διεθνείς σχέσεις “τα πάντα ρει”». 

Άσπρο ή μαύρο

Τότε πολλοί είχαν αναρωτηθεί αν η άποψη αυτή ήταν υπεραισιόδοξη. Ωστόσο η Ουάσιγκτον δεν φαίνεται να βρίσκεται ένα βήμα πριν «πουλήσει» την Τουρκία για χάρη του ελληνισμού. Οι οδοί, άλλωστε, που ακολουθούν στη διπλωματία οι ΗΠΑ είναι συνήθως «γκρίζες» και όχι άσπρες ή μαύρες, είτε προς τη μία πλευρά είτε προς την άλλη. Και σίγουρα οι όποιες πιέσεις είναι πάντα προς το συμφέρον των ίδιων των ΗΠΑ.

Ωστόσο, στις 27 Ιουνίου οι διατάξεις για την άρση του αμερικανικού εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία αλλά και για την υπό όρους αναστολή της μεταφοράς των μαχητικών F-35 στην Τουρκία, υπερψηφίστηκαν από την Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας στο πλαίσιο του νομοσχεδίου για τον νέο προϋπολογισμό του Πενταγώνου (National Defense Authorization Act).

Απειλή κυρώσεων

Το νομοσχέδιο διαμηνύει εκ νέου προς την Άγκυρα ότι η ολοκλήρωση της απόκτησης του ρωσικού συστήματος S-400 θα οδηγήσει στη ματαίωση της μεταφοράς των μαχητικών F-35 και θα επιφέρει αρνητικές παρενέργειες στην αμυντική συνεργασία των δύο χωρών. Ζητάει, μάλιστα, από τον Αμερικανό Πρόεδρο να εφαρμόσει πλήρως όλες τις κυρώσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο του νόμου για την αντιμετώπιση των αντιπάλων της Αμερικής (CAATSA).

Στην ουσία το νομοσχέδιο επιχειρεί τον επανασχεδιασμό της αμερικανικής πολιτικής για μια συγκεκριμένη γωνιά του κόσμου, την Ανατολική Μεσόγειο, η οποία, λόγω της ανακάλυψης μεγάλων ενεργειακών κοιτασμάτων, των στρατιωτικών περιπετειών της Ρωσίας και της αναξιοπιστίας και των πειραματισμών απομάκρυνσης της Τουρκίας από τη Δύση, έχει γίνει ένα πιθανό πεδίο γεωπολιτικών συγκρούσεων μεγάλων δυνάμεων. Η απαλοιφή των περιορισμών πώλησης όπλων στην Κύπρο θα περιορίσει και τη ρωσική επιρροή στη Μεγαλόνησο.

Όμως βασική επιδίωξη του νομοσχεδίου δεν είναι η ρήξη με την Άγκυρα, αλλά να εξαναγκαστεί η Τουρκία, ο απείθαρχος σύμμαχος του ΝΑΤΟ, να επιστρέψει στην ορθή οδό. 

Περί στρατηγικής ανατροπής

Ακόμα κι αν οι ΗΠΑ αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι η Τουρκία μπορεί να μην είναι το θεμέλιο της αμερικανικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο κι ότι αυτές οι κρίσεις με την Άγκυρα εξελίσσονται σε μια μόνιμη κατάσταση, αυτό δεν σημαίνει ότι επίκειται κάποια μεγάλη στρατηγική ανατροπή προς όφελος της Ελλάδας. 

Όπως είχε εκτιμήσει και το γερμανικό Ίδρυμα Μάρσαλ, το νομοσχέδιο είναι καλύτερα κατανοητό ως συμβολική κίνηση, η οποία αποσκοπεί στο να πείσει την Τουρκία να εγκαταλείψει τη συμμαχία της με τη Μόσχα. Όμως, συνέχιζε, οι ΗΠΑ μοιάζουν με αυτά τα μεγάλα, δυσκίνητα τάνκερ που θέλουν πολύ χρόνο για να αλλάξουν κατεύθυνση. Δυστυχώς, τελικά, την Ελλάδα καταφέρνει να την «αγοράζει» πολύ φθηνά η Αμερική, ενώ την Τουρκία τη «χαϊδεύει» χωρίς καν να εξασφαλίζει τη δέσμευσή της για ξεκάθαρη προσήλωση στη Δύση. Όποτε η Άγκυρα «το παρακάνει» με την επίδειξη δύναμης, η Αμερική απλώς την πιέζει μέχρι να εξασφαλίσει το εκάστοτε ντιλ. 

Ένας... απλά σκληρός τύπος

Η Τουρκία είναι χώρα θεμελιώδους σημασίας για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ και η Αμερική θα εξαντλήσει κάθε περιθώριο για να την επαναφέρει στους κόλπους της.

Μια Αμερική, μάλιστα, με Πρόεδρο τον Τραμπ όχι μόνο δεν βιάζεται να αλλάξει κατεύθυνση, αλλά στην Οζάκα ο Αμερικανός Πρόεδρος έδειξε να παρακάμπτει, δίχως να είναι καθόλου σίγουρο ότι θα τα καταφέρει, όλους τους θεσμούς της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής για να προσφέρει «συγχωροχάρτι» στον Ερντογάν. Ο οποίος, αν και έχει γεμίσει ασφυκτικά τις τουρκικές φυλακές με χιλιάδες ανθρώπους βάσει αόριστων κατηγοριών, έχει… ξεδοντιάσει ολόκληρο τον Τύπο στην Τουρκία χωρίς κανένας να τολμά ούτε καν να αγγίξει τις αναφορές για τη διαφθορά μεγατόνων, είναι, διά στόματος Τραμπ, απλά «ένας σκληρός τύπος, αλλά εγώ τα βρίσκω μαζί του». 

Οι γαμπροί και οι αντιστάσεις

Μάλιστα την Παρασκευή ο Αμερικανός πρώην υπουργός Εξωτερικών Ρ. Τίλερσον κατήγγειλε τον Τ. Κούσνερ, γαμπρό του Τραμπ, για άσκηση εξωτερικής πολιτικής παρακάμπτοντας το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ο Κούσνερ βρισκόταν σε διαρκή επικοινωνία με τον γαμπρό του Ερντογάν (τον Αλμπαϊράκ) παρακάμπτοντας Στέιτ Ντιπάρτμεντ και Πεντάγωνο, που παραμένουν ισχυρά αντίθετα στην ταυτόχρονη προμήθεια εκ μέρους της Τουρκίας τόσο των S-400 όσο και των F-35.

Στο αεροπλάνο, κατά την επιστροφή του από την Ιαπωνία, ο Ερντογάν δήλωσε στους δημοσιογράφους: «Ο Τραμπ μας στηρίζει στο θέμα των S-400 και των F-35. Το δήλωσε καθαρά ενώπιον του Τύπου ότι κοιτάζουν διαφορετικές επιλογές σε σχέση με τις κυρώσεις και ότι δεν υπήρξε δίκαιη συμπεριφορά προς την Τουρκία... Πιστεύω ότι, χωρίς να υπάρξει κανένα πρόβλημα, θα ξεπεράσουμε αυτή την περίοδο». Και ανακοίνωσε ότι σε περίπου μία εβδομάδα η πρώτη συστοιχία των S-400 θα βρίσκεται στην Τουρκία.

Η εξωθεσμική διπλωματία

Η «προσωπική» εξωθεσμική διπλωματία του Τραμπ παρέκαμψε Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Πεντάγωνο και ΝΑΤΟ, προκάλεσε αμηχανία σε Αθήνα και Λευκωσία, αλλά δεν «απάντησε» στο βασικό πρόβλημα: S-400 και F-35 δεν γίνεται να «τρέχουν» παράλληλα. Αν γινόταν κάτι τέτοιο, πρακτικά το ΝΑΤΟ θα έστελνε το μήνυμα ότι είναι θεμιτό μια χώρα - μέλος να κάνει «ό,τι της καπνίσει», ακόμη και να επιτρέπει στην ανταγωνιστική δύναμη Ρωσία να «ψαρεύει» ανενόχλητη τεχνογνωσία για τα ΝΑΤΟϊκά πολεμικά αεροσκάφη. 

Όσο κι αν ο Αμερικανός Πρόεδρος «τα βρίσκει» με τον Ερντογάν, όσο κι αν οι ΗΠΑ αγοράζουν ακριβά την, στη συγκεκριμένη περίπτωση, ουδέτερη στάση της Άγκυρας, είναι άλλο πράγμα να γελοιοποιηθεί το ΝΑΤΟ για χάρη του Ερντογάν. Ένα πολύ πιθανό σενάριο εκτιμάται ότι θα είναι αυτό όπου κυρώσεις δεν θα επιβληθούν στην Τουρκία, αλλά η Άγκυρα δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ τους S-400. Θα τους παραλάβει και είτε θα τους αποθηκεύσει είτε, σε δεύτερο χρόνο, θα τους μεταπωλήσει.

Αν και πράγματι οι ΗΠΑ έχουν σοβαρές αμφιβολίες για την αξιοπιστία της Άγκυρας ως συμμάχου και η αναβάθμιση της αμερικανικής επιρροής στην Κύπρο αποτελεί επιλογή τους, το να περιμένουμε μεγάλες αλλαγές συσχετισμών δεν έμοιαζε ποτέ το πιο ρεαλιστικό σενάριο.

Πηγή