Γιατί ο νέος Ποινικός Κώδικας θα διαλύσει ό,τι έχει απομείνει

Του Λέανδρου Τ. Ρακιντζή

Ο κ. Υπουργός Δικαιοσύνης ανακοίνωσε την παράδοση από τις νομοπαρασκευαστικές επιτροπές των νέων Κωδίκων του Ποινικού Δικαίου και Ποινικής Δικονομίας και την ανάρτηση τους στο διαδίκτυο για διαβούλευση εντός ορισμένης προθεσμίας, που λόγω της επιτυχίας της παρατάθηκε.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Για τις επιμέρους διατάξεις έχει γίνει, ήδη, εκτεταμένη δημόσια συζήτηση από φορείς και νομικούς με αρνητικά κυρίως σχόλια. Στο επίκεντρο του σχολιασμού βρίσκονται εγκληματικές πράξεις, που μπορεί να έχουν πολιτική σημασία ή να παρέχουν ευνοϊκή μεταχείριση σε ορισμένα πρόσωπα ή ομάδες ατόμων και που δίνουν την εντύπωση ότι τέθηκαν ad hoc. 

Όπως, για παράδειγμα, στην ευνοϊκή μεταχείριση εγκληματικής οργάνωσης ή σε όσους συλλαμβάνονται να κατέχουν βόμβες μολότοφ που τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, ποινή που αναστέλλεται υποχρεωτικά. Η δε αναστολή μπορεί να διατηρηθεί σε περίπτωση επόμενης καταδίκης, επομένως δεν θα εγκλείονται ποτέ στις φυλακές ή τα ελαφρυντικά της μετεφηβικής ηλικίας να παρέχονται μέχρι την ηλικία των 25 ετών, που μάλλον ευνοεί τους αντιεξουσιαστές. 

Επίσης, το όριο της ποινής για τις κατά συρροή ανθρωποκτονίες από αμέλεια περιορίζεται στα οκτώ έτη από δέκα, ενώ δεν υπάρχει νομική πρόβλεψη για ρύπανση και επομένως τα μέλη του Ρουβικώνα με την κατάργηση του άρθρου 428 Π.Κ. θα μένουν ατιμώρητα.

Η δημοσίευση των πρακτικών των επιτροπών θα αποκαλύψει πότε, εάν και από ποιους δόθηκαν από την πολιτική ηγεσία οι οδηγίες ή κατευθυντήριες γραμμές για τις διατάξεις αυτές, πότε έγιναν οι σχετικές εισηγήσεις και αν λήφθηκαν ομοφώνως ή κατά πλειοψηφία. Η επιτυχής λειτουργία, όμως, του δικαιϊκού μας συστήματος υπό το κράτος των νέων Κωδίκων θα εξαρτηθεί όχι από τους επαίνους των πολιτικά ή ιδεολογικά προσκείμενων, αλλά εκ του σε βάθος χρόνου αποτελέσματος.

Ο νέος Π.Κ. θυμίζει το παλιό ανέκδοτο: σε τι διαφέρει η θεωρία από την πράξη ή εφόσον γίναμε Ευρωπαίοι ποια είναι η διαφορά μεταξύ του "Sollen” και του "Sein”. Στη θεωρία πρόκειται για έναν υπέροχο νόμο, δημοκρατικό, φιλελεύθερο, που δίνει ευκαιρίες στους παραβάτες, προσφέρει εναλλακτικές ποινές κλπ. Στην πράξη, όμως, θα αποδειχθεί ένας ατυχής, μη λειτουργικός και άστοχος νόμος, διότι θα διαλύσει ό,τι έχει απομείνει για τη διασφάλιση της έννομης τάξης μετά τις ευεργετικές διατάξεις του νόμου Παρασκευοπούλου.

Θα εξακολουθήσει να ισχύει για τα αδικήματα, που τελέσθηκαν μέχρι την ισχύ του νέου κώδικα, και έτσι σε συνδυασμό με τις ηπιότερες διατάξεις του νέου κώδικα που θα εφαρμοσθεί και στις εκκρεμείς υποθέσεις, το αποτέλεσμα θα είναι η σχεδόν ατιμωρησία σκληρών εγκληματιών και η μαζική τους έξοδο εκ των φυλακών. Αμφιβάλλω εάν θα μπορούσε η αστυνομία να διαχειριστεί το όλο ζήτημα, με τις επιπτώσεις για τη δημόσια ασφάλεια να είναι τραγικές.

Άλλωστε για το ζήτημα έχουμε έντονες αντιδράσεις από την Ένωση Εισαγγελέων και την Αστυνομία. Σε κάθε, όμως, περίπτωση ο νέος Π.Κ. δεν εκπληρώνει τους σκοπούς της ποινής δηλαδή τη γενική και ειδική πρόληψη, που συντελούν στη δημόσια ασφάλεια και κοινωνική ειρήνη.

Ο νέος Π.Κ. δέχεται ότι υπάρχουν μόνο δύο είδη ποινικών αδικημάτων, τα κακουργήματα και τα πλημμελήματα και καταργεί δια παραλείψεως τα πταίσματα. Κατά τον ισχύοντα Π.Κ. πταίσματα είναι τα τιμωρούμενα δια κρατήσεως ή προστίμου μικρής εγκληματικότητας αδικήματα και δεν είναι μόνο τα περιγραφόμενα στον Π.Κ. αλλά και σε άλλους ειδικούς ποινικούς νόμους, όπως στον Κ.ΟΚ., Υγειονομικό Κανονισμό, Αστυνομικές διατάξεις κλπ.

Κατά τις δηλώσεις του κ. Υπουργού κατόπιν της καταργήσεως των πταισμάτων, οι βαρύτερες παραβατικές συμπεριφορές θα διώκονται σε βαθμό πλημμελήματος, οι δε ελαφρότερες διοικητικά. Αλλά δεν είδαμε καμιά σχετική μεταβατική διάταξη.

Συνεπώς με τη θέσπιση του νέου Π.Κ. όλες οι, σε βαθμό πταίσματος, διαπραχθείσες άδικες πράξεις, ακόμη και για αυτές, που δεν έχουν καταστεί τελεσίδικες οι σχετικές καταδικαστικές αποφάσεις θα θεωρηθούν μη αξιόποινες πράξεις και θα τεθούν στο αρχείο. Οι ελαφρές παραβατικές συμπεριφορές θα αντιμετωπίζονται με την επιβολή διοικητικών προστίμων, που θα διαβιβάζονται στις οικείες Δ.Ο.Υ. προς βεβαίωση και είσπραξη, αλλά μόνον η μεσαία τάξη, που διαθέτει ακίνητη περιουσία, φοβάται τη βεβαίωση των χρεών από τις Δ.Ο.Υ., ενώ όλοι οι άλλοι στην καλύτερη περίπτωση θα ρυθμίσουν την οφειλή τους στο Δημόσιο, σε πάρα πολλές μηνιαίες δόσεις, εκ των οποίων θα καταβάλλουν μόνο τη πρώτη, ως συνήθως.

Οι πταισματοδίκες σαν προανακριτικοί υπάλληλοι προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες κατά την προανακριτική διαδικασία, δεν μπόρεσα όμως να αντιληφθώ, ποιοι μετά την κατάργησή τους θα εκτελούν το σημαντικό αυτό δικαστικό έργο.

Την απαισιόδοξη πρόβλεψη μου για τη μη αποτελεσματική λειτουργία της δικαιοσύνης σαν συντελεστή της δημοσίας ασφάλειας και κοινωνικής ειρήνης με τη θέσπιση των νέων κωδίκων, τη στηρίζω μεταξύ των άλλων και στα εξής.

Για μια σειρά αδικημάτων, που μέχρι τώρα διώκονται αυτεπάγγελτα απαιτείται πλέον έγκληση, π.χ. εάν βλέπεις κάποιον να σου κλέβει το αυτοκίνητο και φωνάζεις "Αστυνομία πιάστε τον”, σου απαντάει ο αστυνομικός "κατάθεσε πρώτα έγκληση με παράβολο 100 ευρώ για να έχω δικαίωμα να επέμβω”.

Άλλο παράδειγμα για την κοινωνική ειρήνη, είναι η διατάραξη της νυκτερινής ησυχίας που λόγω της σχεδιαζόμενης κατάργησης του σχετικού πταίσματος, ο αστυνομικός δεν έχει δικαίωμα να επέμβει, με αποτέλεσμα τη συμπλοκή μεταξύ των πολιτών.

Σαφώς κάποιες από τις δυσλειτουργίες αυτές μπορεί, λόγω των προβλημάτων που θα ανακύψουν, να διορθωθούν στο μέλλον νομοθετικά, αλλά κάποιοι θα έχουν ταλαιπωρηθεί εν τω μεταξύ.

Θα έπρεπε, λοιπόν, η Πολιτεία να νομοθετεί με πρόβλεψη για καταστάσεις, που μπορεί να δημιουργηθούν με βάση το "common sense” και όχι με ιδεοληπτικές αντιλήψεις περί του πρέποντος.

Είμαι αντίθετος με την κατάργηση του ν. 1608\1950, γιατί επί εβδομήντα χρόνια λειτούργησε αποτελεσματικά. Φυσικά έπρεπε να εκσυγχρονισθεί ως προς τα κατώτερα όρια με χρήση ευεργετικών διατάξεων, όχι όμως ως προς τα ανώτατα, γιατί στην Ελλάδα ισόβια σημαίνουν το πολύ δεκαέξι χρόνια και με διάφορες δικαστικές μεθοδεύσεις μπορεί και λιγότερα.

Η περιουσία του Δημοσίου (ΝΠΔΔ και ΟΤΑ), θα προστατεύεται από τις οικείες διατάξεις του νέου Π.Κ. και κυρίως από το άρθρο 390, περί απιστίας, που διώκεται αυτεπάγγελτα. Τα κοινωφελή κληροδοτήματα -περίπου 11.000 με τεράστια ακίνητη περιουσία- προστατεύονται με τον ν.1608\1950. Με τον νέο, όμως, Π.Κ., μάλλον εκ παραδρομής, δεν περιλαμβάνονται στην αυτεπάγγελτη προστασία του άρθρου 390 και η παράλειψη πρέπει να επανορθωθεί με την επέκταση της αυτεπάγγελτης προστασίας του άρθρου 390 και σ’ αυτά. Διαφορετικά είναι παράλογο να αναμένουμε από τις διοικήσεις των κληροδοτημάτων να καταγγέλλουν εαυτούς για απιστία.

Μεταξύ των ποινών που επιβάλλουν τα δικαστήρια προβλέπεται και η κοινωφελής εργασία, που σήμερα δεν μπορεί να εφαρμοσθεί ικανοποιητικά λόγω ελλείψεως υποδομών. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ένωσης Εισαγγελέων υπάρχουν 1000 καταδικασμένοι σε παροχή κοινωφελούς εργασίας και μόνο εννέα κοινωνικοί λειτουργοί να τους επιβλέπουν. Άλλωστε στην ποινή αυτή, καταδικάζονται άτομα για αδικήματα λευκού κολάρου, που σημαίνει, ότι δεν μπορούν να προσφέρουν χειρωνακτική κοινωφελή εργασία.

Με τον Π.Κ. δεν προβλέπεται η μετατροπή των ποινών φυλάκισης σε χρήμα και οι ποινές φυλάκισης μέχρι τρία χρόνια αναστέλλονται υποχρεωτικά. Θα γεννηθεί, επομένως, ζήτημα με τους υπότροπους, εκτός του ότι το Ταμείο Χρηματοδοτήσεως Δικαστικών Κτιρίων (ΤΑΧΔΙΚ) θα στερείται μεγάλα χρηματικά ποσά, που θα εισέπραττε από τις μετατροπές των ποινών και θα τα χρησιμοποιούσε για την ανέγερση και συντήρηση δικαστικών μεγάρων και φυλακών.

Ακόμα και οι χρηματικές ποινές που θα επιβάλλονται θα διαβιβάζονται στις Δ.ΟΥ προς είσπραξη, αλλά δεν θα εισπράττονται κατά τα ανωτέρω. Επειδή, όμως, είναι απίθανο το ΤΑΧΔΙΚ να χρηματοδοτείται αποκλειστικά από τον δημόσιο προϋπολογισμό, φοβάμαι ότι η μετατροπή των ποινών θα θεσπισθεί εκ νέου.

Ελπίζω οι παραπάνω σκέψεις να ληφθούν υπόψη κατά τη διαβούλευση για την κύρωση των παραπάνω κωδίκων.

* Ο κ. Ρακιντζής είναι Αρεοπαγίτης ε.τ. πρώην Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης

Πηγή