ΠΕΡΙ «ΑΣΥΝΕΧΕΙΑΣ» ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Γράφει ο Νίκος Ι. Καραβέλος, Δικηγόρος-Συγγραφέας

Για να αντισταθεί κάποιος σε αυτά που γίνονται σε βάρος του πρέπει να ξέρει ποιος είναι. Να είναι περήφανος γι’ αυτό που είναι, για τους προγόνους του, τους συγκαιρινούς, για εκείνους που θα ‘ρθουν.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Οι πρόγονοι δεν ανιχνεύονται με εξέταση αίματος. Μόνο με τον πολιτισμό ανιχνεύονται, με τα ήθη και τα έθιμα, με την γλώσσα, με την θέληση να τους έχεις προγόνους.

Τα υπόλοιπα είναι ναζιστικές θεωρίες.

Θα παραθέσουμε μια σειρά από κείμενα που τοποθετούν το θέμα στη σωστή του βάση.

Ως πρώτο, επιλέξαμε τον πρόλογο του Βρετανού Ιστορικού σερ Στήβεν Ράνσιμαν (Sir Steven Runciman) για την ελληνική μετάφραση του βιβλίου του «Η τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση», εκδ. Δόμος.

Ο μεγάλος αυτός Ιστορικός, μέχρι στιγμής δεν έχει κατηγορηθεί για εθνικισμό!

«Οι λόγιοι της Δύσης υποστηρίζουν πως η συνέχεια της Ελληνικής Ιστορίας είχε διακοπεί στη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου. Επισημαίνουν ότι οι Βυζαντινοί είχαν μεικτή φυλετική προέλευση, ότι ονομάζονταν Ρωμαίοι, χρησιμοποιώντας την λέξη «Έλλην» για τους ειδωλολάτρες, ότι τα ελληνικά τους ήταν μια υποβαθμισμένη γλώσσα και πως η θρησκεία και η νοοτροπία τους είχαν απομακρυνθεί πολύ από αυτή των Ελλήνων της κλασικής εποχής … Ξεχνούν πως κανένα έθνος δεν μπορεί να ισχυριστεί τέλεια φυλετική καθαρότητα και πως οποιαδήποτε γλώσσα δια μέσου των αιώνων αλλάζει και αφομοιώνει ξένες λέξεις και συνήθως χρησιμοποιεί μια πιο απλουστευμένη γραμματική.

Ξεχνούν πως οι πρώτοι χριστιανοί Πατέρες ήταν άνθρωποι βαθιά ριζωμένοι στην κλασική σκέψη και το επίτευγμά τους ήταν η ερμηνεία της Χριστιανικής διδασκαλίας με όρους της Ελληνικής φιλοσοφίας.

Επιπλέον, οι Βυζαντινοί, αν και απέφευγαν την λέξη «Έλλην», θεωρούσαν τον εαυτό τους κληρονόμο του κλασικού ελληνικού παρελθόντος. Η εκπαίδευσή τους είχε τις βάσεις της πάνω σ’αυτό· μάθαιναν, όπως έλεγαν οι ίδιοι, να «ελληνίζουν» την γλώσσα τους.

Το αγαπητό τους ανάγνωσμα, εκτός από την Αγία Γραφή και τους Βίους των Αγίων, ήταν τα έργα του Ομήρου.

Αν είναι αναγκαία μια απόδειξη για την συνέχεια της Ελληνικής Ιστορίας, αυτή παρέχεται από την αναβίωση του ενδιαφέροντος για τους κλασικούς συγγραφείς, που επαναλαμβάνεται σε όλη την διάρκεια της Βυζαντινής Ιστορίας.

Καμία απ’ αυτές τις αναβιώσεις όμως δεν είναι τόσο εκπληκτική, όσο αυτή που ονόμασα Τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση. Συνέβη την εποχή που η Αυτοκρατορία φθειρόταν και ήταν γραφτό να εξαφανιστεί σύντομα. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξαν τόσοι λόγιοι αφιερωμένοι στην ερμηνεία και την ανανέωση της Αρχαίας Ελληνικής σκέψης και στη διαφύλαξη της Ελληνικής Παράδοσης. Ακόμα και η λέξη «Έλλην» απέκτησε το αρχαίο της νόημα.

Ευτυχώς για τον πολιτισμό όλης της Ευρώπης, αυτή η Τελευταία Βυζαντινή Αναγέννηση εμφανίστηκε σε μια στιγμή της ιστορίας που οι Δυτικοί λόγιοι ήταν προετοιμασμένοι να ανακαλύψουν και να εκτιμήσουν τον μορφωτικό κόσμο που κρατούσαν ζωντανό οι λόγιοι του Βυζαντίου.

... Ελπίζω ότι οι Έλληνες που θα διαβάσουν το βιβλίο μου, ίσως μπορέσουν να πετύχουν μια πληρέστερη κατανόηση των πνευματικών επιτευγμάτων των βυζαντινών προγόνων τους.

Steven Runciman» 

***

Η Ιστορία ενός λαού μετριέται με το αίμα. Όχι με την ομάδα αίματος αλλά με το αίμα που χύνεται για την υπεράσπιση της Ιστορίας του.

Ιστορία ίσον μνήμη και μνήμη ίσον υπεράσπιση. Δεν μπορείς να έχεις Πατρίδα αν δεν είσαι σε θέση να την υπερασπίζεσαι.

Και έχεις Πατρίδα όταν θυμάσαι!

Και θυμάσαι με το μυαλό και την ψυχή σου.

Ως δεύτερο κείμενο παραθέτουμε ένα τμήμα από μια συνέντευξη που δόθηκε από τον σερ Στήβεν Ράνσιμαν (Sir Steven Runciman), στο Ελσισιλντς της Σκωτίας, στον πατρογονικό πύργο του, τον Οκτώβριο του 1994, για λογαριασμό της ΕΤ3, στις δημοσιογράφους Χρύσα Αράπογλου και Λαμπρινή Χ. Θωμά. Η συνέντευξη αυτή δεν «βγήκε» ποτέ στον αέρα.

Ο μεγάλος αυτός Ιστορικός, μέχρι στιγμής δεν έχει κατηγορηθεί για εθνικισμό!

«Είναι μεγάλο πρόβλημα να έχεις μεγάλη ιστορία. Διότι, έχεις πολύ περισσότερες μνήμες από ό,τι μπορείς να σηκώσεις. Είναι μια τραγωδία στην περιοχή αυτές οι μνήμες, διότι έχεις να νοιαστείς για πάρα πολλά. Δεν κυλούν εύκολα τα πράγματα, λόγω της αρχαίας, με βαθιές ρίζες, μνήμης...»

 «…Δε νομίζω ότι οι σύγχρονοι Έλληνες είναι περισσότερο Έλληνες από τους Βυζαντινούς. Μέσα στο χρόνο, μες στους αιώνες, οι φυλές δε μένουν καθαρές, υπάρχουν όμως ορισμένα χαρακτηριστικά των πολιτισμών που παραμένουν εθνικά.

Οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα -που άλλαξε λίγο, αλλά οι γλώσσες αλλάζουν- ενδιαφέρονταν για τη φιλοσοφία και τη φιλοσοφική ζωή πάρα πολύ, ήταν μεν υπήκοοι ενός αυτοκράτορα, αλλά αυτός ο αυτοκράτορας έπρεπε να φέρεται σωστά, γιατί γίνονταν εύκολα λαϊκές εξεγέρσεις.

Το χειρότερο που θα μπορούσαν να πουν για το Βυζάντιο είναι πως ήταν, μάλλον, ένα γραφειοκρατικό κράτος. Όμως είχε μια πολύ μορφωμένη γραφειοκρατία, πολύ πιο μορφωμένη από τους γραφειοκράτες του σημερινού κόσμου.

Και η λέξη «δημοκρατία»; Ήταν όλη η αρχαία Ελλάδα δημοκρατική; Οχι. Θα έλεγα στους Έλληνες που υποστηρίζουν κάτι τέτοιο, να διαβάσουν την ίδια τους την ιστορία, ειδικότερα της κλασικής Ελλάδας. Εκεί, θα βρουν πολλά να κατακρίνουν...

Ποτέ μου δεν κατάλαβα τι ακριβώς σημαίνει «δημοκρατία». Στα περισσότερα μέρη του κόσμου σήμερα, δημοκρατία σημαίνει να σε κυβερνούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, οι εφημερίδες, η τηλεόραση.

Διότι, είναι θεμιτό να έχουμε αυτό που ονομάζεται «λαϊκή ψήφος» αλλά, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δεν μπορούν να κρίνουν μόνοι τους -κι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στο σύγχρονο κόσμο που δε σκέφτονται- τότε μεταφέρουν την εξουσία στα χέρια όσων κατέχουν τα ΜΜΕ, οι οποίοι, με τη δύναμη που έχουν, θα έπρεπε να επιλέξουν το δύσκολο δρόμο και να μορφώσουν όλο τον κόσμο. Πολλοί εξ αυτών, όχι όλοι ευτυχώς, είναι ανεύθυνοι.

Δημοκρατία μπορεί να υπάρξει μόνον εάν έχουμε ένα υψηλής μόρφωσης κοινό. Σε μία πόλη σαν την αρχαία Αθήνα υπήρχε δημοκρατία -χωρίς να σκεφτόμαστε πώς περνούσαν οι σκλάβοι ή οι γυναίκες-, διότι οι άνδρες είχαν όλοι πολύ καλή μόρφωση. Συνήθως δεν εξέλεγαν τους κυβερνήτες τους, τραβούσαν κλήρο, σα να το άφηναν στα χέρια του Θεού -καμία σχέση με τη βουλή των κοινοτήτων.

Το Βυζάντιο είχε πλήρη κοινωνική αίσθηση. Τα νοσοκομεία ήταν πολύ καλά, όπως και τα γηροκομεία, τα οποία ανήκαν κυρίως στην Εκκλησία, αλλά όχι μόνο σε αυτήν -υπήρχαν και κρατικά. Ας μη ξεχνάμε ότι ένας από τους πιο υψηλόβαθμους αξιωματούχους του κράτους ήταν ο Ορφανοτρόφος.

Σίγουρα η Εκκλησία έπαιξε βασικό κοινωνικό ρόλο. Δεν ήταν απλά ένα καθεστώς ερημιτών που κάθονταν στο Άγιον Όρος -ήταν κι αυτό, αλλά υπήρχε ένα σύστημα από μοναστήρια στις πόλεις.

Τα μοναστήρια φρόντιζαν τους Οίκους για τους γέροντες, των οποίων οι μοναχοί μόρφωναν τη νεολαία -κυρίως τα αγόρια γιατί τα κορίτσια μορφώνονταν στο σπίτι- και τα περισσότερα παρείχαν πολύ καλή μόρφωση.

Τα κορίτσια του Βυζαντίου είχαν πολλές φορές καλύτερη παιδεία διότι «απολάμβαναν» περισσότερη ιδιωτική προσοχή.

Νομίζω ότι η βαθμολογία που θα δίναμε στο κοινωνικό έργο της Εκκλησίας, στο Βυζάντιο είναι ιδιαίτερα υψηλή. Ήταν γνώστες της αρχαίας ελληνικής Γραμματείας. Είναι αξιομνημόνευτο, ωστόσο, ότι δεν έδιναν μεγάλη σημασία στους Αττικούς Τραγωδούς, αλλά στους λοιπούς ποιητές.

Υπάρχει η διάσημη ιστορία μιας ελκυστικής κυρίας, φίλης ενός αυτοκράτορα, που μας διηγείται η Άννα Κομνηνή. Την ώρα που η κυρία περνούσε, κάποιος της φώναξε έναν ομηρικό στίχο, που μιλούσε για την Ελένη στην Τροία, κι εκείνη κατάλαβε το υπονοούμενο.

Δεν υπήρχε κανείς λόγος να της εξηγήσει κάποιος, ποιανού ήταν οι στίχοι. Όλα ανεξαιρέτως τα αγόρια και τα κορίτσια ήξεραν τον Όμηρο. Η Άννα Κομνηνή δεν εξηγεί ποτέ τα σημεία στα οποία αναφέρεται στον Όμηρο, όλοι οι αναγνώστες της τα γνώριζαν.

Ήταν τόσο καλοί γνώστες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ώστε επηρεάστηκαν στη διαμόρφωση της γλώσσας. Πολλοί ιστορικοί ήθελαν να γράψουν σαν τον Θουκυδίδη, δεν ήθελαν να γράψουν στη γλώσσα που τους ήταν πιο φυσική αλλά στην αρχαία.

Η μεγάλη τραγωδία των βυζαντινών γραμμάτων ήταν η εξάρτησή της από την κλασσική γραμματεία. Όχι γιατί δεν γνώριζαν αρκετά, αλλά γιατί γνώριζαν πολύ περισσότερα από όσα ήταν απαραίτητα, για το δικό τους «δημιουργικό» καλό.»

Sir Steven Runciman 

Πηγή