Ομογενοποίηση, η αλά Ερντογάν τουρκική «τελική λύση»

Γράφει ο Cengiz Aktar

Οι ιστορικοί του 16ου αιώνα παρατηρούν ότι μετά την ανάληψη της εξουσίας στο χαλιφάτο από τον Σελίμ Β’ και την μετέπειτα κατάκτηση της Μέσης Ανατολής από τον ίδιο, η χριστιανο-μουσουλμανική ισορροπία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετατοπίστηκε προς το Ισλάμ. Η τάση αυτή εντάθηκε προς τα τέλη του 17ου αιώνα μετά την απώλεια της Ουγγαρίας και το de facto τέλος των κατακτήσεων στα Βαλκάνια που ήταν πυκνοκατοικημένα από χριστιανούς.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος

Με το ξεκίνημα του 19ου αιώνα και την ανεξαρτητοποίηση της Ελλάδας ακολούθησε η δημιουργία εθνικών κρατών. Έτσι η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατέληξε να χάσει όλα τα βαλκανικά εδάφη της μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913. Η δημιουργία κρατών προκάλεσε την υποχρεωτική μετανάστευση των Μουσουλμάνων Οθωμανών πολιτών των Βαλκανίων στην Ανατολία. Ομοίως, η ρωσική πίεση και η βία στον Καύκασο ανάγκασε ένα σημαντικό μέρος του μουσουλμανικού πληθυσμού να μεταναστεύσει στην Ανατολία.

Παρά τη στρέβλωση της δημογραφικής ισορροπίας της Ανατολίας, αυτές οι μετακινήσεις του πληθυσμού δεν οδήγησαν σε ομογενοποίηση μέσω αναγκαστικής αφομοίωσης. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία, σε αντίθεση με τους Γάλλους και τους Βρετανούς, δεν παρενέβη στη θρησκεία, τη γλώσσα ή τη φυλή των πολιτών της. Αλλά η στάση της αυτοκρατορίας άρχισε να αλλάζει προς τα τέλη του 19ου αιώνα.

Οι βαλκάνιοι μουσουλμάνοι που ριζοσπαστικοποιήθηκαν από τους βαλκανικούς πολέμους και οι μουσουλμάνοι πρόσφυγες από τον Καύκασο διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην γενοκτονία των Αρμενίων το 1915. Από τη μία πλευρά, αυτοί οι νέοι κάτοικοι της Ανατολίας προσπαθούσαν να ενισχύσουν τη νέα κυβέρνησή τους. Από την άλλη πλευρά, έπαιρναν εκδίκηση για τις πρόσφατες δυστυχίες τους.

Όταν το τουρκικό έθνος, το τελευταίο που ξεπρόβαλε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έπρεπε να επινοηθεί, ο μοναδικός του κοινός παρονομαστής ήταν αναπόφευκτα το Ισλάμ, το μοναδικό κοινό στοιχείο για την πλειονότητα των πολιτών του. Οι μη μουσουλμάνοι αποκλείστηκαν αυτόματα από τη νεοσυσταθείσα εθνική οντότητα. Η «θρησκευτική εκκαθάριση» φτάνει στο ζενίθ της μέσα από γενοκτονίες, πογκρόμ, καταναγκαστικές ανταλλαγές πληθυσμών και την καταστροφή θρησκευτικών / πολιτιστικών μνημείων (εκκλησίες, μοναστήρια, σχολεία, νεκροταφεία, ονόματα πόλεων).

Σε αριθμούς, ο πληθυσμός της Ανατολίας από 16 εκατομμύρια το 1913, μειώνεται στα 13 εκατομμύρια το 1923, ενώ η διαφορά των 3 εκατομμυρίων είναι οι μη μουσουλμάνοι που έχουν σφαγιαστεί ή / και εξοριστεί. Σήμερα η Τουρκία, σε σύγκριση με τα γειτονικά μεγάλα κράτη, είναι η πιο ομοιόμορφη μουσουλμανική χώρα στην περιοχή.

Επαναπροσδιορισμός της τουρκικότητας

Από την άλλη πλευρά, η ομογενοποίηση του πληθυσμού και η δημογραφική μηχανική των τοπικών κοινοτήτων συμβαδίζουν. Από τα μέσα του 19ου αιώνα, οι περισσότερες από τις καταναγκαστικές προσπάθειες διευθέτησης και επανεγκατάστασης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αφορούσαν τους Κούρδους και τους νομάδες της Ανατολίας. Το 1923, η νεοσυσταθείσα Τουρκική Δημοκρατία είναι ένα σχετικά «διαχειρίσιμο» έθνος-κράτος. Οι μόνοι εναπομείναντες πονοκέφαλοι, οι κουρδικές εξεγέρσεις και η «εξέγερση» του Dersim καταστέλλονται με σκληρή βία. Από τη δεκαετία του 1940, η Τουρκία είναι ένα αταξικό ομογενοποιημένο έθνος, εκτός, ίσως, από μερικούς ανήσυχους σοσιαλιστές.

Βρισκόμαστε στο νεώτερο και τελευταίο στάδιο αυτού του αιματηρού έπους. Το πολιτικό Ισλάμ στην Τουρκία, με τον πρόεδρο Ερντογάν και την τεράστια εκλογική του περιφέρεια, έχει εξαπολύσει μια τζιχάντ ενάντια σε όλους όσους τολμούν να είναι διαφορετικοί. Η ακλόνητη υποστήριξη των μαζών είναι αυτό που κάνει τη δημογραφική μηχανική διαφορετική από τις προηγούμενες προσπάθειες τουρκοποίησης: Τουλάχιστον ο μισός τουρκικός πληθυσμός είναι πρόθυμος να ομογενοποιηθεί μέσω του σουνιτικού Ισλάμ!

Οι πράξεις του καθεστώτος τα τελευταία πέντε χρόνια προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν την Τουρκικότητα ως ομοιόμορφη σουνιτική τουρκική ταυτότητα και να απομακρύνουν όλα τα ασυμβίβαστα και διαφορετικά στοιχεία από τη δημόσια σφαίρα, αν όχι μακριά από τη χώρα.

Οι αλεβίτες, οι «περίεργοι» Κούρδοι, οι διανοούμενοι, οι επιστήμονες, οι εργαζόμενοι που αρνούνται τη «δουλεία», οι δημοσιογράφοι που θέλουν να αρθρογραφούν, οι περιβαλλοντολόγοι, οι πολιτικοί ακτιβιστές, οι γυναίκες που δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες που επιβάλλει το καθεστώς στις γυναίκες, οι ανεξάρτητοι σουνίτες σκεπτόμενοι… όλοι αυτοί οι πολίτες έρχονται σε αντίθεση με το ομοιογενές γένος της Νέας Τουρκίας. Προφανώς, η εκκαθάριση απαιτεί πολλή δουλειά, αλλά δεν πρέπει να υποτιμάται η δημόσια στήριξη πίσω από αυτήν.

Αφομοίωση Σύριων

Πρώτον, το καθεστώς αντικαθιστά συστηματικά τους «περίεργους» πολίτες στη δημόσια σφαίρα με τους «καλούς» Τούρκους. Απομονωμένοι και απελαθέντες, οι «περίεργοι» πολίτες αντικαθίστανται από τους υπάκουους υπηρέτες του καθεστώτος, ανεξαρτήτως αν έχουν ή όχι τα προσόντα.

Δεύτερον, το καθεστώς επιβάλει εμπεριστατωμένη δημογραφική μηχανική στις κουρδικές επαρχίες. Εγκαθιστά υπάκουους Κούρδους και Σύριους στους νέους οικισμούς που χτίζει στις πόλεις που διαλύθηκαν από τους πολέμους εναντίον των Κούρδων. Όσον αφορά τους τελευταίους προχωράει σε κατάσχεση περιουσιών τους.

Τρίτον, το καθεστώς ενισχύει τους Σύριους πρόσφυγες, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν μπορούν να επιστρέψουν στη Συρία και έτσι γίνονται αντικείμενο εθελοντικής αφομοίωσης. Όπως και οι Βαλκάνιοι και Καυκάσιοι πρόσφυγες 100 χρόνια πριν διαδραμάτισαν ουσιαστικό ρόλο στην εκκαθάριση των μη μουσουλμάνων από την Ανατολία, οι 3,5 εκατομμύρια σουνιτικοί πρόσφυγες της Συρίας θα έπαιζαν οικειοθελώς και ευχάριστα αυτόν τον ρόλο στην αντικατάσταση των «περίεργων» Τούρκων. Επιπλέον, το καθεστώς θα έχει ακόμη τη δική του «Ειδική Οργάνωση» (Teşkilât-ı Mahsusa) όταν οι ομάδες τζιχαντιστών, που είναι συγκεντρωμένες στην επαρχία Ιντλίμπ στη Συρία, θα εγκαταλείψουν αργά ή γρήγορα τη Συρία και θα μετακινηθούν στην Τουρκία.

Τέταρτον, οι Άραβες πολίτες που αγόρασαν ακίνητα στην Τουρκία λόγω διαφόρων αδιαφανών συμφωνιών μεταξύ των χωρών τους και της Τουρκίας θα γίνουν οι νέοι ντόπιοι.

Πέμπτον, και ίσως το χειρότερο, οι νέες γενιές που διαμορφώνονται από το Diyanet, το εκπαιδευτικό σύστημα και τώρα από τον στρατό προετοιμάζονται για να επιτύχει η απόλυτη ομογενοποίηση.