Το πολιτικό κέντρο στη Γερμανία χάνει τη μάχη!

Γράφει ο Wolfgang Munchau

Πολλά συμβαίνουν στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή -επανέρχεται η διαίρεση ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση, επικρατεί πανικός για τη δημοσιονομική θέση της Ιταλίας και φυσικά για το Brexit. Οι λιγότερο αισθητές μετατοπίσεις στη γερμανική πολιτική δεν είναι εκ πρώτης όψεως τόσο εντυπωσιακές, αλλά θα μπορούσαν μακροπρόθεσμα να έχουν ένα ριζικό αντίκτυπο στο πώς λειτουργεί η ΕΕ.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος

Οι εκλογές της περασμένης εβδομάδας στη Βαυαρία μάς έδωσαν μια ιδέα για τη διπλή κατεύθυνση αυτής της μετατόπισης. Η μία είναι από την κεντροδεξιά προς την άκρα δεξιά, η άλλη από την κεντροαριστερά προς τους Πράσινους. Οι Χριστιανοκοινωνιστές (CSU), το αδελφό κόμμα της Μέρκελ στη Βαυαρία, έχασαν περίπου δέκα ποσοστιαίες μονάδες. Ήταν ένα άσχημο αποτέλεσμα, αν και όχι τόσο άσχημο όσο προέβλεπαν οι αναλυτές.

Η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ένα ακροδεξιό κόμμα, έλαβε ποσοστό κοντά στο 10%, όσο και ένα άλλο κεντροδεξιό κόμμα. Το συνολικό ποσοστό των δυνάμεων της δεξιάς δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα, αλλά το CSU είναι πολύ πιο αδύναμο.

Η δεύτερη και πιο βαρύνουσα αλλαγή ήταν η μετατόπιση από το κόμμα των Σοσιαλδημοκρατών στους Πράσινους. To SPD έχασε τους μισούς του ψηφοφόρους στη Βαυαρία. Οι Πράσινοι δεν είναι πλέον απλά το «cool» κόμμα της αριστεράς, είναι και το μεγαλύτερο. Η πιο πρόσφατη δημοσκόπηση έδειχνε το CDU με το CSU στο 27%, τους Πράσινους στο 20%, το SPD στο 14%. Για όσους παρακολουθούν τις πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία, τα νούμερα αυτά είναι συνταρακτικά. Οι Πράσινοι έχουν γίνει εν τω μεταξύ η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη σε πολλές μητροπολιτικές περιοχές, μεταξύ των οποίων και το Μόναχο.

Γιατί τα δύο κεντρώα κόμματα απομακρύνονται από το επίκεντρο της πολιτικής ζωής στη Γερμανία; Υπάρχουν δύο επάλληλοι κυκλικοί και διαρθρωτικοί λόγοι. Ο κυκλικός λόγος είναι ότι το SPD διέπραξε ένα στρατηγικό λάθος με τη συμμετοχή του σε ένα μεγάλο συνασπισμό, τον τρίτο από το 2005. Αν ή μάλλον όταν το SPD αποφασίσει να αποχωρήσει, αναμένω τα ποσοστά του να βελτιωθούν.

Αυτό που καθιστά πιο επικίνδυνη την κατάσταση είναι η υποκείμενη δημογραφική τάση. Το SPD δεν είναι μόνο το γηραιότερο πολιτικό κόμμα στη Γερμανία. Είναι και τα μέλη του τα γηραιότερα. Το SPD ήταν κάποτε το κόμμα των εργατικών τάξεων, των δασκάλων και των αριστερών διανοουμένων. Μια από τις κύριες βάσεις στήριξής του ήταν οι λεγόμενοι «68άρηδες», οι αριστεροί φοιτητές που διαδήλωναν κατά του πολιτικού κατεστημένου στους δρόμους του Βερολίνου και της Φρανκφούρτης στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Σύμφωνα με πρόσφατη δημογραφική ανάλυση των πολιτικών κομμάτων της Γερμανίας, το SPD έχει το υψηλότερο ποσοστό μελών ηλικίας άνω των 60. Το 54% του συνόλου. Έχει επίσης το χαμηλότερο ποσοστό νεαρών ψηφοφόρων.

Η γήρανση των ψηφοφόρων και των μελών έχει παγιδεύσει το SPD σε οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές με τις οποίες δυσκολεύονται να συνδεθούν οι νέοι. Το κόμμα προσέφερε ισχυρή στήριξη στον συνταγματικό νόμο, που δεν επιτρέπει στη χώρα να έχει δημοσιονομικά ελλείμματα. Μια σημαντική και αναμενόμενη συνέπεια είναι η μείωση των δημόσιων επενδύσεων, που με τη σειρά της υποβαθμίζει τους μελλοντικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Σημάδια φθοράς παντού

Τα σημάδια φθοράς των υποδομών είναι ορατά παντού. Η Γερμανία έχει ένα από τα χειρότερα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας σε όλη την Ευρώπη. Επίσημη έρευνα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι γέφυρες στα οδικά δίκτυα της χώρας έδειξε ότι το 11% δεν θεωρούνται ασφαλείς.

Αυτό συμβαίνει αν ο μοναδικός, εμμονικός στόχος της δημοσιονομικής σου πολιτικής είναι να επιτυγχάνεις ετήσια πλεονάσματα. Υιοθετώντας πολιτικές που περιορίζουν τους μελλοντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, ο κατεστημένος κυβερνητικός συνασπισμός βάζει τα συμφέροντα των ηλικιωμένων πάνω από αυτά των νέων.

Πολλές χώρες της Ε.Ε. βιώνουν μια μετατόπιση των ψηφοφόρων από τα κατεστημένα πολιτικά κόμματα. Στην Ισπανία, το Ciudadanos, ένα φιλελεύθερο κόμμα, έχει βρει το κοινό του στο πολιτικό κέντρο. Ο Εμανουέλ Μακρόν και το κόμμα La République en Marche έχουν κάνει το ίδιο στη Γαλλία. Οι Γάλλοι Σοσιαλιστές έχουν χάσει την κυριαρχία του αριστερού χώρου από τη La France Insoumise, ένα κόμμα της άκρας αριστεράς του οποίου ηγείται ο Ζαν-Λικ Μελανσόν. Η Ιταλία κυβερνάται από δύο κόμματα: το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, ένα κόμμα που υπερβαίνει την κλασική κατηγοριοποίηση αριστεράς-δεξιάς και την ακροδεξιά Λέγκα. Το παλιό κέντρο βρίσκεται παντού σε πτώση.

Δεν πιστεύω ότι οι τρέχουσες δημοσκοπήσεις για τις ευρωεκλογές του 2019 αποτυπώνουν σωστά τις πολλαπλές μετατοπίσεις που λαμβάνουν χώρα στην ευρωπαϊκή πολιτική σήμερα. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι τα κόμματα του κατεστημένου θα καταφέρουν να κρατηθούν στην εξουσία στις εκλογές αυτές. Αλλά το έδαφος συνεχίζει ακόμα να μετατοπίζεται, σε διάφορες κατευθύνσεις. Η συμμετοχή των ψηφοφόρων μπορεί να το μετατοπίσει περαιτέρω.

Το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα θα αναδειχθεί πιθανότατα η μεγαλύτερη πολιτική ομάδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Αλλά μπορεί να μην είναι πλέον σε θέση να σχηματίσει συμμαχίες.

Το επικείμενο τέλος της παράδοσης των μεγάλων συνασπισμών, στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, θα μπορούσε στη θεωρία να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διαφοροποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής. Αλλά σε ένα σύστημα που απαιτεί ειδικές πλειοψηφίες για να επιτευχθεί το οτιδήποτε, θα μπορούσε το ίδιο εύκολα να προκαλέσει αδιέξοδο.