Διονύσης Χαριτόπουλος: Για την 28η Οκτωβρίου 1940

Οι πραγματικές αιτίες των πολέμων σπάνια ομολογούνται.

Από τον 19ο αιώνα ο Κλαούζεβιτς έχει κυριολεκτικά ξεγυμνώσει την πραγματική φύση τους, που καλύπτεται πίσω από μεγαλόστομες πατριωτικές ή θεόπνευστες εξάρσεις και τρελούς ηγέτες: «Ο πόλεμος είναι μια μορφή των ανθρώπινων σχέσεων.(…) Είναι μια σύγκρουση μεγάλων συμφερόντων ρυθμισμένη με το αίμα, κι είναι μόνο σ’ αυτό που διαφέρει από τις άλλες συγκρούσεις.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

 Θα έπρεπε καλύτερα να τον συγκρίνουμε, περισσότερο απ’ οποιαδήποτε άλλη τέχνη, με το εμπόριο, που είναι επίσης σύγκρουση συμφερόντων».

Στις 5 Ιουνίου 1940 η Γαλλία δέχεται το Γερμανικό Blitzkrieg (κεραυνοβόλο πόλεμο) και συνθλίβεται σε ελάχιστες ημέρες∙ από τα νώτα της εισέρχονται για μερίδιο στη λεία και τα ιταλικά στρατεύματα. Προηγουμένως έχουν υποταχθεί στους Γερμανούς η Τσεχοσλοβακία, η Πολωνία, η Νορβηγία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο.

Η χιτλερική Νέα Τάξη εγκαθίσταται θλιβερά στην Ευρώπη.

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Ιταλία επιτίθεται στην Ελλάδα. Όχι εντελώς αναίτια, όπως συνήθως παρουσιάζεται. Με συντονισμένες κινήσεις αντιπερισπασμού «οι Βρετανοί επιδιώξανε και επεκτείνανε το πόλεμο στα Βαλκάνια» (Hobsbawm). Οι Ιταλοί μπαίνουν στο ελληνικό έδαφος από τα αλβανικά σύνορα, μισή ώρα πριν από την εκπνοή του τελεσίγραφου που επέδωσαν στο Μεταξά. Ο κόσμος περιμένει την επανάληψη του δράματος. Οι εισβολείς δεν έχουν καμία σχέση με τις γελοιογραφίες των ελληνικών εφημερίδων της εποχής. Δεν ήρθαν να αφήσουν τα κόκαλά τους στη Πίνδο. Είναι πάνοπλοι, πολεμούν σκληρά, και αρχικά έχουν ορισμένες επιτυχίες. Μόνο κάποια τάγματα Αλβανών που είχαν συγκροτήσει έδειξαν απροθυμία να πολεμήσουν τους Έλληνες τελικά αυτοδιαλύθηκαν.

Οι Βρετανοί, που γνωρίζουν καλά την κατάσταση του ελληνικού στρατού, δεν δίνουν καμία πιθανότητα σε ελληνική νίκη. Ο στρατιωτικός ακόλουθος της βρετανικής πρεσβείας προβλέπει «ελληνική συντριβή» και ο Άγγλος στρατάρχης Μέτλαντ Γουίλσον γράφει: «Η ελληνική κυβέρνηση δεν είχε κανενός είδους προετοιμασία στην Ήπειρο για να μπορέσει να αντιμετωπίσει αυτή την επίθεση». Ο αρχιστράτηγος των ελληνικών δυνάμεων Αλέξανδρος Παπάγος μεταθέτει τις ευθύνες στον Μεταξά: «Την απρόκλητον ιταλικήν επίθεσην της 28ης Οκτωβρίου υπέστη η Ελλάς ούσα σχεδόν ανεπιστάτρευτος». Και από την πρώτη γραμμή άμυνας ο υποστράτηγος Πετρουτσόπουλος, διευθυντής του γραφείου επιχηρήσεων της 8ης Μεραρχίας Ηπείρου, βεβαιώνει πως «η ηγεσία δεν επίστευεν εις την νίκην, αλλά ήθελε να ρίψωμεν μερικούς πυροβολισμούς δια τη τιμήν των όπλων».

Ο Αμερικάνος ανταποκριτής των «New York Times», στην Ελλάδα, παρακολουθώντας τους Έλληνες στρατιώτες να βαδίζουν προς το Μέτωπο, προλέγει τη τύχη τους: «Ήταν νευρώδεις άντρες με λαμπερά μάτια. Οι κακόμοιροι, είπαμε, τι πιθανότητες έχουν μπροστά στον ιταλικό στρατό. Ίσως οι μηχανοκίνητες δυνάμεις των φασιστών να έχουν διανύσει ήδη το 1/3 του δρόμου προς την Αθήνα. Αλλά αυτοί οι μικρόσωμοι Έλληνες, όπως κι ο πληθυσμός των χωριών, δε φαινόταν να ανησυχούν. Συνέχιζαν το βάδισμα προς το Βορρά, όλο και βορειότερα» (Σταυριανός)

Όλοι αυτοί δεν υπολόγισαν κάτι.

Τον ελληνικό λαό, που πήρε το πόλεμο στα χέρια του. Μετά το πρώτο ξάφνιασμα οι Έλληνες αντεπιτίθενται, και από τις 22 Νοεμβρίου απωθούν το εχθρό εκτός των συνόρων τους. Το πρώτο βάρος της Ιταλικής επίθεσης το σηκώνει, το μικρό απόσπασμα Πίνδου υπό το συνταγματάρχη Κωνσταντίνο Δαβάκη και την πλάστιγγα κλίνει υπέρ του ελληνικού στρατού η 8η Μεραρχία υπό τον στρατηγό Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, που ενεργεί παρά τις εντολές του αρχιστράτηγου Παπάγου και δίνει τη κρίσιμη μάχη στο Καλπάκι. Ο πόλεμος μεταφέρεται στην Αλβανία. Οι πόλεις καταλαμβάνονται η μία μετά την άλλη. Η θέση των Ιταλών γίνεται όλο και πιο δύσκολη, έως απελπιστική. Τον Δεκέμβριο ο Μουσολίνι ομολογεί την ήττα του: «Τίποτα πια δεν μπορούσαμε να κάνουμε. Είναι ηλίθιο, είναι γελοίο, αλλά πρέπει να ζητήσουμε ανακωχή με τη μεσολάβηση του Χίτλερ».

Απίστευτο.

Ο κόσμος αναθαρρεί.

Είναι η πρώτη ήττα του άξονα μετά την αποτυχία της γερμανικής αεροπορίας πάνω από τη Μάγχη. Μοιάζει με θαύμα . Σε μια παγωμένη Αλβανία, που έχει να δει τόσο βαρύ χειμώνα τουλάχιστον 50 χρόνια, 27 ιταλικές μεραρχίες με συντριπτική υπεροχή σε εφόδια, οπλισμό και αεροπλάνα καταδιώκονται από 15 ελληνικές μεραρχίες όχι μόνο ανεπαρκέστατα οπλισμένες, αλλά ανεπαρκέστατα ντυμένες. «Οι Έλληνες είναι σχεδόν γυμνοί» γράφει την Ιστορία του ο Ρεϊμόν Καρτιέ, που σημαίνει, εκτός από τις πολεμικές απώλειες, και χιλιάδες στρατιώτες με ακρωτηριασμούς από κρυοπαγήματα.

Οι Έλληνες υπερβαίνουν τα παραδεκτά με τον πιο φυσικό τρόπο.

Ερήμην της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, που περίμεναν στην Αθήνα την είδηση της παράδοσης- ο Παπάγος ούτε το στρατηγείο του δεν είχε προωθήσει στο Μέτωπο και η πρώτη επίσκεψη εκεί έγινε μόλις στις 2 Δεκεμβρίου. Ερήμην του στρατηγικού σχεδιασμού- ο στρατηγός Δημήτρης Καθενιώτης ερεύνησε αργότερα να ανακαλύψει μια έστω διαταγή επιθετικού περιεχομένου «να την καρφιτσώσει» αλλά δεν βρήκε, γιατί «το Ελληνικό Γενικό Επιτελείο είχε καταλήξει στην ιδέα μια ηρωικής αντίστασης και ενός γρήγορου αλλά ενδόξου τέλους».

Για πρώτη φορά μετά το 1821 η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. «» (Clogg)

Στη Δύση φουντώνει ξανά ο φιλελληνισμός του περασμένου αιώνα. «Όλη η γης, όλη η ιστορία του κόσμου κοιτάζει την Ελλάδα, αυτή τη μικρή γωνιά, αυτό το ξερό βραχότοπο» (Σεφέρης: Μέρες). Στις ΗΠΑ οι σύγχρονοι Έλληνες παρομοιάζονται με αρχαίους «θεούς». Ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ και οι Ελεύθεροι Γάλλοι του κυριολεκτικά παραληρούν: «ποτέ από την εποχή της Σαλαμίνας η Ελλάδα δε βρέθηκε σε τέτοιο ύψος». Στα γαλλοϊταλικά σύνορα αναρτάται μια χιουμοριστική επιγραφή: «Έλληνες στρατιώτες, άλτ! Εδώ αρχίζουν τα γαλλικά σύνορα». (Λάμψας)

Στη Γερμανία έχουν μείνει έκπληκτοι με το ελληνικό φαινόμενο.

«Τόσο ο Χίτλερ όσο και οι στρατιωτικοί του κατελήφθησαν από θαυμασμό», λέει ο χιτλερικός υπουργός Άλμπερτ Σπέερ. «Προσπαθούσαν μόνο να βρουν την ερμηνεία, και ο Χίτλερ, στηριζόμενος στις ρατσιστικές του θεωρίες, τους έλεγε κομπάζοντας ότι οι σημερινοί Έλληνες είναι απόγονοι των Δωριέων, οι οποίοι κατά τον Χίτλερ πάντα, ήταν Άρειοι και ινδογερμανική φυλή. Στις φλέβες των Ελλήνων έρεε ινδογερμανικό αίμα και οι Δωριείς ήσαν οι θεμελιωτές του Γερμανικού πολιτισμού». ( Μαθιόπουλος: Αντίσταση)

Ο στρατάρχης Γουίλσον δίνει τη δική του εξήγηση: «Εσχημάτισα τότε την εντύπωσιν ότι ο πόλεμος που διεξήγετο εις την Αλβανίαν ήτο πόλεμος του Λαού».

Η αιωρούμενη καταγγελία ότι οι μόνιμοι αξιωματικοί δεν πολέμησαν στην Αλβανία είναι εντελώς ανυπόστατη. Αντίθετα με τα κορυφαία στρατιωτικά κλιμάκια, η πλειονότητα των μόνιμων αξιωματικών πολέμησε, τουλάχιστον όσο και οι έφεδροι∙ και μάλιστα είχε αναλογικά τις μεγαλύτερες απώλειες. Επίσης είναι παράλογο να αντιμετωπίζεται ο Μεταξάς σαν αλλοεθνής που δεν ενδιαφέρθηκε για την άμυνα της χώρας. Ακόμη και αν του άξιζε δημόσιος στραγγαλισμός για το πνίξιμο των ελευθεριών του Έλληνα πολίτη και το γελοίο καθεστώς που επέβαλε, έκανε ορισμένες προσπάθειες αποφυγής του πολέμου και ορισμένες κινήσεις προετοιμασίας. Σίγουρα, δεν ήσαν αυτά που έπρεπε∙ αλλά ούτε και ο ίδιος ήταν αυτός που έπρεπε.

Ανεπαρκή μέτρα από έναν ανεπαρκή κυβερνήτη, που δεν διστάζει να μετατρέψει σε τέλμα τη νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού στην Αλβανία για να μην προκαλέσει την χιτλερική μήνιν».

* Δ. Χαριτόπουλου, Άρης ο Αρχηγός των Ατάκτων, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, σελ.22-25

 Η ζωγραφική παράσταση που πλαισιώνει τη σελίδα ("Κυπαρίσσι - δένδρο μνήμης") είναι έργο του Χρήστου Μποκόρου.

Πηγή