Το Μουντιάλ του νέου Ψυχρού Πολέμου

Γράφει ο Βασίλης Γαλούπης

Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το Παγκόσμιο Κύπελλο θα βάλει τη Ρωσία στο παγκόσμιο προσκήνιο. Το Μουντιάλ τής δίνει μια ευκαιρία να επαναπλασάρει το διεθνές της ίματζ, μάλιστα σε ένα αρνητικό τάιμινγκ για τον Πούτιν και τη χώρα του: Η υπόθεση Σκριπάλ, το ανοιχτό μέτωπο της Συρίας, οι κυρώσεις και ο ελεγχόμενος ρόλος της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές κλόνισαν εκ νέου τις σχέσεις της με τη Δύση. Αναμφίβολα το να φιλοξενήσει αυτή τη χρονική στιγμή το πιο δημοφιλές ποδοσφαιρικό event στον κόσμο ενέχει ευκαιρίες, αλλά και ρίσκα για τη ρωσική κυβέρνηση.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Παραμονές έναρξης του Μουντιάλ τα σκληρά ψυχροπολεμικά μηνύματα που στάλθηκαν στον Πούτιν δεν ήταν λίγα:

● Η Άνγκελα Μέρκελ, που κατά καιρούς έχει αναλάβει τον ρόλο του πυροσβέστη στις κόντρες Πούτιν - Δύσης, ξεκαθάρισε ότι «δεν πληρούνται ακόμη οι προϋποθέσεις προκειμένου να επανενταχθεί η Ρωσία στην G7».

● Αργότερα, με κοινό τους ανακοινωθέν, οι ηγέτες της «Ομάδας των Επτά» κάλεσαν τη Ρωσία «να σταματήσει να υπονομεύει τις δημοκρατίες» προειδοποιώντας για νέο κύκλο κυρώσεων εις βάρος της Μόσχας, αν κριθεί αναγκαίο.

● Η Αυστραλία συντάχθηκε με την Αγγλία στο διπλωματικό μποϊκοτάζ του Μουντιάλ. Έτσι, δεν θα υπάρξει επίσημη αντιπροσωπεία στη Ρωσία. Τον περασμένο μήνα η Αυστραλία κατηγόρησε τη Μόσχα ότι συμμετείχε άμεσα στην εναέρια καταστροφή της πτήσης MH17 των Μαλαισιανών Αερογραμμών, η οποία προκάλεσε τον θάνατο 38 Αυστραλών πολιτών το 2014.

Ανησυχία για διαμαρτυρίες

Σε προηγούμενα Μουντιάλ το ποδόσφαιρο χρησιμοποιήθηκε ως φόντο για πολιτικές και κοινωνικές διαμαρτυρίες. Στη Βραζιλία το 2014 έγινε ρουτίνα να γιουχάρεται η Πρόεδρος Ντίλμα Ρούσεφ όταν εμφανιζόταν στους αγώνες, σημάδι της ολέθρια χαμηλής δημοτικότητάς της, που αργότερα, το 2016, οδήγησε στην καθαίρεσή της. Το ποδόσφαιρο δεν προσέφερε παρά ελάχιστη παρηγοριά στην Πρόεδρο της Βραζιλίας.

Η Ρωσία, βέβαια, είναι πολύ πιο «ασφυκτικά» ελεγχόμενη χώρα, κάτι που σημαίνει ότι θα υπάρξουν λιγότερες ευκαιρίες να χρησιμοποιηθεί το Μουντιάλ σαν φόρουμ για δημόσια διαμαρτυρία.

Ωστόσο οι ανησυχίες υπάρχουν, αφού το Μουντιάλ ξεκινάει σε μια ευαίσθητη περίοδο: Οι διπλωματικές σχέσεις της Ρωσίας με χώρες της Δύσης δοκιμάζονται, ενώ η πρεμιέρα γίνεται λιγότερο από τρεις μήνες μετά τις ρωσικές προεδρικές εκλογές. Ήδη, εξάλλου, προέκυψαν και σκάνδαλα για υπερβάσεις κόστους σχετικά με τις υποδομές, ακόμα και 540% σε σχέση με τα προϋπολογισθέντα.

Η εθνική υπερηφάνεια

Το Μουντιάλ αποτελεί μια ευκαιρία για τόνωση της εθνικής υπερηφάνειας των Ρώσων, όμως η εθνική ομάδα της χώρας αποτελεί πηγή ανησυχίας. Η Ρωσία είχε κακή παρουσία στο Euro 2016 και στις μεγάλες διοργανώσεις σπάνια τα καταφέρνει. Ο Πούτιν, όμως, προωθεί, και μέσω του Μουντιάλ, το προφίλ του παράγοντα εθνικής ανανέωσης και επανεπιβεβαίωσης της εθνικής ισχύος.

Αν τυχόν η εθνική ομάδα της Ρωσίας δεν τα καταφέρει ούτε στο «δικό της» Παγκόσμιο Κύπελλο, το συμβολικό μήνυμα που θα περάσει θα είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό στο οποίο στοχεύει ο Ρώσος ηγέτης.

Χούλιγκαν και ρατσισμός

Η κυβέρνηση Πούτιν έχει λόγους να ανησυχεί και για καταστάσεις που μπορεί να συμβούν και εκτός γηπέδου. Οι Ρώσοι χούλιγκαν είχαν εμπλακεί σε εκτεταμένα γεγονότα βίας στο Euro 2016. Οι χούλιγκαν της χώρας έχουν αποκτήσει φήμη για ρατσιστική μεταχείριση και επιθέσεις σε μαύρους ποδοσφαιριστές, πράγμα που θα προκαλέσει, αν επαναληφθεί στο Μουντιάλ, τεράστια αμηχανία, δεδομένης της πολυπολιτισμικής φύσης της διοργάνωσης.

Η ρωσική κυβέρνηση είχε στη διάθεσή της πολύ χρόνο για να προετοιμαστεί για τέτοια προβλήματα και εκτιμάται ότι έχει βάλει τα δυνατά της για να διασφαλίσει ότι οι ομάδες των εγχώριων και ξένων χούλιγκαν θα βρίσκονται υπό έλεγχο και ότι οι φίλαθλοι θα επιδείξουν «φρόνιμη» διαγωγή. Ωστόσο η σκιά των επεισοδίων μεταξύ Ρώσων και Άγγλων χούλιγκαν στο Euro 2016, όταν... ισοπεδώθηκαν γαλλικές πόλεις, δεν επιτρέπει εφησυχασμούς ακόμα κι αν στην αρχή της διοργάνωσης δεν συμβεί το παραμικρό.

Επαναπλασάρισμα

Τα θέματα των χούλιγκαν και της συμπεριφοράς των φιλάθλων είναι ενδεικτικά του ότι το Μουντιάλ αποτελεί μια ευκαιρία για τη Ρωσία να επαναπροσδιορίσει το παγκόσμιο ίματζ της. Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και η ακόλουθη ρωσική παρέμβαση στην Ουκρανία είχαν αποτέλεσμα οικονομικές κυρώσεις και καταστροφικό τσαλάκωμα στη φήμη της χώρας διεθνώς.

Η κυβέρνηση Πούτιν θα αντιμετωπίσει το Μουντιάλ ως ευκαιρία να επανασυστήσει τη Ρωσία στον κόσμο, ειδικά στο διεθνές τηλεοπτικό κοινό και τους φιλάθλους που θα ταξιδέψουν μέχρι τη Ρωσία, ειδικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της χώρας, που έχει επιβάλει στη Μόσχα επώδυνες κυρώσεις. Τέτοιες προσπάθειες εθνικού επαναπροσδιορισμού για το brand Ρωσία μπορούν να τονωθούν από ένα επιτυχημένο Μουντιάλ.

Το Παγκόσμιο Κύπελλο που έγινε στη Γερμανία το 2006 κατάφερε να παρουσιάσει όχι μόνο τη γερμανική αποτελεσματικότητα οργανωτικά, αλλά και μια πιο φιλική και «διασκεδαστική» πλευρά της χώρας, που δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστή. Η κυβέρνηση της Ρωσίας ελπίζει ότι οι ξένοι δεν θα μείνουν στην πολιτική αντιπαράθεση, δεν θα μείνουν ούτε καν στο ποδόσφαιρο αυτό καθαυτό, αλλά θα απολαύσουν την πλούσια κουλτούρα της χώρας καθώς και κάποιες από τις λιγότερο γνωστές πόλεις της, όπως το Καζάν και τη Σαμάρα.

Ευκαιρία για τακτικισμούς

Οι σκληρές διπλωματικές αντιδράσεις χωρών που συμμετέχουν στο Μουντιάλ και δεν θα στείλουν εκπροσώπους τους, πιθανές νέες επιθέσεις από ξένα ΜΜΕ για την ποιότητα των εγκαταστάσεων στις διάφορες ρωσικές επαρχίες και ενδεχόμενη όξυνση των αντιπαραθέσεων με τη Δύση θα ενθαρρύνουν τον Πούτιν να προβάλει το αρνητικό κλίμα για να ενισχύσει την πεποίθηση στη ρωσική κοινή γνώμη «για συνωμοσία εναντίον του Ρώσου ηγέτη» και για το «δίκαιο της δικής του σταυροφορίας εναντίον όσων τον πολεμούν».

Η τέταρτη θητεία του αρχίζει μοιάζοντας πολύ με την τρίτη: με μια «αργή» οικονομία, μια συντηρητική ιδεολογία και μια στάση στη διεθνή σκηνή που συχνά εκλαμβάνεται από τους αντιπάλους του ως προκλητική. Όλα αυτά τον κρατάνε ασφαλώς στον «θρόνο του» εντός Ρωσίας, αλλά μπορεί να αυξήσουν κι άλλο τις πιθανότητες να ακολουθήσει μια μεγάλη περίοδος μπελάδων, όταν θα έχει φύγει από την εξουσία.

Όμιλοι... μπαρούτι

Στην περίπτωση που στο Μουντιάλ εμπλακεί ενεργά η πολιτική, όπως έγινε στην πρόσφατη αναβολή του φιλικού Ισραήλ - Αργεντινής, τότε δεν αποκλείεται να υπάρξουν κι άλλου είδους επιπλοκές διπλωματικού επιπέδου στη διάρκεια της διοργάνωσης. Με συνέπεια το Παγκόσμιο Κύπελλο να μην εξελιχθεί ακριβώς σε «μια παγκόσμια γιορτή φιλίας».

Στον Α’ όμιλο αγωνίζονται η Ρωσία και η Σαουδική Αραβία, με την ένταση των δύο χωρών να κλιμακώνεται πρόσφατα στη Συρία. Στον όμιλο του Ιράν θα υπάρχουν και δυο χώρες - μέλη του ΝΑΤΟ: η Ισπανία και η Πορτογαλία. Ο αποκλεισμός, πάντως, από το Μουντιάλ τόσο της Ουκρανίας (υπόθεση Κριμαίας) όσο και των ΗΠΑ (Συρία, κυρώσεις κ.ά.) μάλλον προκάλεσε ανακούφιση σε FIFA και διοργανωτές.

Να σημειωθεί ότι σε δημοσκόπηση του Μαρτίου στη Γερμανία «μόλις το 52% των Γερμανών τάχθηκε κατά ενδεχόμενου μποϊκοτάζ στο Μουντιάλ από τους ίδιους τους παίκτες της Εθνικής Γερμανίας». Σχεδόν οι μισοί, δηλαδή, τοποθετήθηκαν υπέρ του μποϊκοτάζ.

Το ζήτημα της παρουσίας στα ρωσικά γήπεδα διχάζει και πολλούς Γερμανούς πολιτικούς. Κορυφαίοι πολιτικοί, όπως ο Ομοσπονδιακός Πρόεδρος Φρανκ Βάλτερ Στάινμαϊερ, ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο αντικαγκελάριος και υπ. Οικονομικών Όλαφ Σολτς δεν προγραμματίζουν να παρακολουθήσουν διά ζώσης ματς της Εθνικής Γερμανίας φοβούμενοι ότι, αν πάνε στη Ρωσία για την ποδοσφαιρική διοργάνωση, «θα στείλουν λάθος μήνυμα». Η Μέρκελ, πάντως, έχει αφήσει όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά, σύμφωνα με πληροφορίες της D.W.

Η προσέγγιση του πρώην παίκτη της Εθνικής Γερμανίας Άρνε Φρίντριχ, ο οποίος πρόσφατα υποβάθμισε τον παράγοντα πολιτική δηλώνοντας ότι «δεν είναι το Μουντιάλ του Πούτιν, η διοργάνωση ανήκει στους ποδοσφαιριστές και τον κόσμο», μοιάζει ιδανική, αλλά μόνο για έναν αγγελικά πλασμένο κόσμο.

Κι άλλα μέτωπα

Υπάρχουν, όμως, κι άλλοι λόγοι ανησυχίας:

1. Οι απειλές από το Ισλαμικό Κράτος για τρομοκρατική επίθεση στη διάρκεια του Μουντιάλ.

2. Τα καμπανάκια της FIFA μέχρι και τον Μάρτιο για καθυστερήσεις σχετικά με έργα σε γήπεδα της Ρωσίας. Ίσως, δηλαδή, υπάρξουν αρνητικές εκπλήξεις της τελευταίας στιγμής σχετικά με τις εγκαταστάσεις.

3. Ο εφιάλτης του ντόπινγκ που έθεσε προσωρινά εκτός κόλπων ΔΟΕ τη Ρωσία για τα σκάνδαλα στους Ολυμπιακούς Αγώνες.

4. Ο κίνδυνος κυβερνοεπιθέσεων, μάλιστα από διαφορετικές αφετηρίες, δεν μπορεί να αποκλειστεί, ειδικά μετά τις κατηγορίες των ΗΠΑ για ρωσική ανάμειξη στις προεδρικές εκλογές του 2016 και τις προειδοποιήσεις δυτικών κυβερνήσεων για ρωσικές απόπειρες ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις τους.

Μέσα και η πολιτική...

Η πολιτική ούτε αυτή τη φορά είναι ξεκομμένη από τα μεγάλα αθλητικά γεγονότα. Η κρίση της Κριμαίας το 2014 και η ένταση Ρωσίας - Δύσης συνέπεσε με τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο Σότσι, ενώ η ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008 έγινε παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο. Τέλος, οι Ολυμπιακοί Αγώνες σε Μόσχα (1980) και Λος Άντζελες (1984) στιγματίστηκαν από τα μποϊκοτάζ Δύσης και ανατολικού μπλοκ αντίστοιχα.

Μια ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρος έχει να κάνει με τις κυρώσεις: Για να προετοιμαστεί, η Ρωσία δαπάνησε πάνω από 11 δισ. δολάρια για υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των χρημάτων που προορίζονταν για την κατασκευή, την ανακαίνιση και την προετοιμασία 12 γηπέδων και 13 μεγάλων αεροδρομίων. Μεταξύ αυτών των 25 κρίσιμων εγκαταστάσεων, τουλάχιστον 12 συνδέονται με ανθρώπους ή εταιρείες που βρίσκονται σήμερα υπό αμερικανικές κυρώσεις.

Συχνά, πάντως, όταν ένα Μουντιάλ αρχίζει, παίρνει τη δική του «ζωή» και οι φόβοι που προηγήθηκαν της διοργάνωσης ξεχνιούνται. Ο Πούτιν ελπίζει ότι αυτό ακριβώς θα συμβεί τούτες τις μέρες στη Ρωσία...

Πηγή