Facebook, ο «Μεγάλος Αδελφός» στο εδώλιο

Γράφει η Νεφέλη Λυγερού 

Το 2017 το Facebook ξεπέρασε τους δύο δισεκατομμύρια χρήστες. Η πέρα από κάθε προσδοκία εξάπλωσή του ήγειρε μείζονα ηθικά-δεοντολογικά ερωτήματα και ανησυχίες, οι οποίες, όμως, παρακάμφθηκαν υπό το βάρος του οικονομικού θριάμβου. Το σκάνδαλο, όμως, που απ ό,τι φαίνεται θα μείνει στην ιστορία ως «σκάνδαλο Cambridge Analytica» επιβεβαίωσε με τον πλέον περίτρανο τρόπο τους κινδύνους που ενέχει η μετατροπή μίας πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης σε πρωτοφανή παγκόσμιο φορέα φασκελώματος της ιδιωτικής ζωής στον πρώιμο 21ο αιώνα.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η οποία απ’ ό,τι φαίνεται δεν είναι ούτε μοναδική, ούτε μεμονωμένη, την πλάστιγγα έγυρε η κομβικής πολιτικής σημασίας προεκλογική καμπάνια υπέρ του Τραμπ με τη βοήθεια μίας απλής εφαρμογής. Με άλλα λόγια, ένα παιχνίδι που παρότρυνε τους χρήστες να απαντήσουν σε προσωπικές ερωτήσεις με την μορφή ενός τέστ προσωπικότητας, επηρέασε το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κάθε βαριεστημένο εγγεγραμμένο μέλος του Facebook, θέλοντας να περάσει πέντε ευχάριστα λεπτά, αλλά και υποκύπτοντας στο κέρδος των πέντε δολαρίων, άνοιξε την κερκόπορτα όχι μόνο στα προσωπικά του δεδομένα, αλλά και σε αυτά των φίλων του. Συγκεκριμένα, ο αλγόριθμος παραβίαζε λογαριασμούς των συμμετεχόντων, αλλά και των φίλων τους, έτσι ώστε οι 320.000 περίπου μοναδικοί χρήστες που έκαναν το τεστ να πολλαπλασιαστούν και να φτάσουν τα 50.000.000. Μοναδικό κριτήριο ήταν να είναι ψηφοφόροι στις ΗΠΑ και φυσικά ενήλικοι.

Με παρόμοιες εφαρμογές-παιχνίδια, άλλοι δεν χρειάστηκε καν να επιχειρήσουν να υποκλέψουν ιδιωτικά μηνύματα. Τους ήταν αρκετά τα likes, οι μικρές καθημερινές δηλώσεις ευαρέσκειας και προτίμησης σε αναρτήσεις άλλων, σελίδες προώθησης προϊόντων ή τα μίντια της αρεσκείας τους, φωτογραφίες ή αναρτήσεις φίλων. Η δεξαμενή αυτή από δεδομένα δεκάδων εκατομμυρίων χρηστών μετατράπηκε με τη βοήθεια ενός αλγόριθμου σε μαζικό όπλο χειραγώγησης.

H ομάδα Τραμπ

Έχτισε πανίσχυρα μοντέλα προφίλ συμπεριφοράς και άνοιξε το δρόμο σε απόλυτα στοχευμένες πολιτικές διαφημιστικές εκστρατείες. Ούτε λίγο ούτε πολύ, η εταιρεία και κατ’ επέκταση η ομάδα του Ντόναλντ Τραμπ ήξερε τί διώχνει ψηφοφόρους, τί έπρεπε να κάνει για να τους προσελκύσει, μέχρι και τί χρώμα γραβάτας έπρεπε να φοράει για να φανεί προσιτός ή ακόμα και στιβαρός στα μάτια τους. Η διαδικτυακή αυτή “τακτική” ήταν από τους κρισιμότερους παράγοντες που έδωσαν στον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος την πλειοψηφία στο σώμα των εκλεκτόρων, παρά το γεγονός ότι ο Τραμπ ήρθε δεύτερος σε ψήφους.

Στο επίκεντρο του σκανδάλου βρέθηκε και ένας νεαρός καθηγητής του Κέιμπριτζ Αλεξάντερ Κόγκαν. O Κόγκαν βρίσκεται πίσω από την δημιουργία της εφαρμογής.  Είναι αυτός που συγκέντρωσε τα δεδομένα εκατομμυρίων χρηστών και δημιούργησε μια εφαρμογή, την οποία κατέβασαν 270.000 άνθρωποι. Σύμφωνα με το Facebook, στη συνέχεια ο Κόγκαν παραβίασε την πολιτική περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων, δίνοντας τα στοιχεία στην Cambridge Analytica.

Ο ίδιος δηλώνει αποδιοπομπαίος τράγος. «Τα γεγονότα της προηγούμενης εβδομάδας αποτέλεσαν σοκ για εμένα» είπε σε συνέντευξή του. «Πιστεύω ότι ουσιαστικά τόσο το Facebook όσο και η Cambridge Analytica με χρησιμοποιούν σαν αποδιοπομπαίο τράγο. Η Cambridge Analytica μας είχε διαβεβαιώσει ότι όλα ήταν απολύτως νόμιμα και βάσει των κανονισμών λειτουργίας».

Ανάμιξη Μπάνον

Αυτός που παρήγγειλε την εφαρμογή και την χρησιμοποίησε στην προεκλογική καμπάνια του Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι άλλος από τον Στηβ Μπάνον, τότε επικεφαλής στρατηγικής και μετέπειτα κορυφαίος προεδρικός σύμβουλος. Ήταν αντιπρόεδρος της Cambridge Analytica μέχρι να αναλάβει τα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο. Δεν ενέργησε, όμως, μόνος, αλλά με την συνεργασία του επικεφαλής της εταιρείας Αλεξάντερ Νιξ.

Αυτός ήταν και ο πρώτος που πλήρωσε τον λογαριασμό, όταν αποπέμφθηκε μετά την αποκάλυψη ενός βίντεο, στο οποίο απεικονίζεται να συζητά με επίδοξο πελάτη τους συνηθισμένους τρόπους παγίδευσης πολιτικών αντιπάλων και αλλοίωσης των προεκλογικών εκστρατειών. Δεν πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Το ζήτημα της διαχείρισης και της προστασίας των προσωπικών δεδομένων αποκτά άλλες διαστάσεις, ανοίγοντας τον ασκό του Αιόλου.

Ο Άρον Μπανκς, χορηγός του UKIP επί ηγεσίας Νάιτζελ Φάρατζ, ο οποίος διεξήγαγε εκστρατεία υπέρ του Brexit, δήλωσε ότι η εταιρεία ανάλυσης δεδομένων Cambridge Analytica ήταν μία από τις εταιρείες που είχαν επιλεγεί για να δουλέψουν στην εκστρατεία Leave.eu πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2016. Δοσοληψίες με την Cambridge Analytica ενδέχεται να έχουν και άλλα ευρωπαϊκά κόμματα και υποψήφιοι.

Ο Νάιτζελ Φάρατζ, επικεφαλής του αντιευρωπαϊκού Κόμματος Ανεξαρτησίας Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) για 23 χρόνια (1993-2016), με στρατηγική συμβολή στην επικράτηση του Brexit στο βρετανικό δημοψήφισμα, θεωρείται πρόσωπο ενδιαφέροντος από τις αμερικανικές αρχές στην έρευνα για ρωσική εμπλοκή στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016.

Ο Ζούκερμπεργκ απολογείται

Το περασμένο Φεβρουάριο, στη 14η επέτειο από την ίδρυση του Facebook, ο δημιουργός του μεγαλύτερου μέσου κοινωνικής δικτύωσης παγκοσμίως αποφάσισε να απευθυνθεί στους χρήστες, φίλους και ανταγωνιστές του. Μέσω της προσωπικής του σελίδας και με ένα κείμενο που διέλαμψε για τον ζωηρά συναισθηματικό και απολογητικό τόνο του, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ προέβη σε μία τραχιά αυτοκριτική.

Με τίτλο mea culpa, ο 33χρονος δισεκατομμυριούχος εξομολογήθηκε πως «όλα αυτά τα χρόνια, έχω κάνει σχεδόν κάθε λάθος που μπορείτε να φανταστείτε. Έκανα δεκάδες τεχνικά λάθη και κακές συμφωνίες. Εμπιστεύτηκα λάθος ανθρώπους και τοποθέτησα ταλαντούχους ανθρώπους σε λάθος ρόλους. Έχασα σημαντικές τάσεις και υπήρξα αργός στις αντιδράσεις μου. Ξεκίνησα το ένα μετά το άλλο προϊόντα που απέτυχαν».

Το κείμενο αυτό, μεταξύ των άλλων, ήταν μία επικοινωνιακή αντεπίθεση στις ανελέητες πιέσεις και κριτικές που δέχεται η πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης τον τελευταίο χρόνο. Η δημοφιλία της είναι δεδομένη. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε αμερικανικά πανεπιστήμια, το Facebook είναι το δεύτερο πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο για τους νέους, μαζί με το σεξ και την μπίρα. Παρόλα αυτά, δεν σταμάτησε να βρίσκεται στο στόχαστρο. Μεταξύ άλλων κατηγορήθηκε ότι αποτελεί όχημα διάδοσης προπαγάνδας, ψευδών ειδήσεων, ρατσισμού, κρατικής καταπίεσης και καταναλωτικού σφυροκοπήματος.

Μέχρι και μία ενδελεχής επιστημονική έρευνα, την οποία το Facebook αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ως βάσιμη, κατέληγε στο συμπέρασμα πως η εκτεταμένη χρήση του μπορεί να αποβεί επιβλαβής για την ψυχική υγεία των χρηστών του. Ο Ζάκεμπεργκ -όπως ήταν αναμενόμενο- έκλεισε την μακροσκελή επιστολή του, εκφράζοντας την άποψη ότι τα όποια λάθη δεν αναιρούν τα θετικά του Facebook.

«Ο λόγος που η κοινότητά μας υπάρχει σήμερα, δεν είναι επειδή αποφύγαμε τα λάθη. Είναι επειδή πιστεύουμε πως ό,τι κάνουμε, έχει αρκετή σημασία, ώστε να συνεχίσουμε να προσπαθούμε να επιλύσουμε τις μεγαλύτερες προκλήσεις μας, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι θα σφάλουμε ξανά και ξανά, αλλά αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να επιτύχουμε πρόοδο». Ούτε ο ίδιος δεν μπορούσε να φανταστεί, όμως, ότι ένα μήνα μετά από την «εξομολόγησή» του αυτή θα βρισκόταν αντιμέτωπος με την μεγαλύτερη έως τώρα πρόκληση. Ένα παγκόσμιο σκάνδαλο που κάποιοι πιθανολογούν ότι μπορεί να οδηγήσει μέχρι και στην κατάρρευση του φαινομενικά άθραυστου τεχνολογικού οικοδομήματός του.

Λουκέτο στο Facebook;

Η αποκάλυψη ότι εκατομμύρια λογαριασμοί του διάσημου ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης παραβιάστηκαν από την εταιρεία Cambridge Analytica, που στη συνέχεια χρησιμοποίησε τα προσωπικά δεδομένα προς όφελος της προεκλογικής καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ, αποτέλεσε την σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Όπως αποκάλυψε ο πληροφοριοδότης, πρώην υπάλληλος της εταιρείας, χρησιμοποίησε τα δεδομένα που απέκτησε παράνομα, ώστε να αναπτύξει ένα λογισμικό, το οποίο επέτρεψε στην εταιρεία Cambridge Analytica να προβλέψει και να επηρεάσει τις πολιτικές επιλογές των ψηφοφόρων.

Πίσω από την κλοπή της εν λόγω εταιρείας βρισκόταν ο ακαδημαϊκός Αλεξάντερ Κόγκαν. Αυτός ήταν που απέσπασε τα στοιχεία χρηστών μέσω μίας εφαρμογής με την ονομασία thisisyourdigitallife, η οποία ουσιαστικά συνέλεγε πληροφορίες, με τις οποίες στη συνέχεια έχτιζε το ψυχολογικό προφίλ του χρήστη.

Ξαφνικά, ο ισχυρότερος άνδρας της Σίλικον Βάλεϊ μετατράπηκε σε στόχο. Οι αρχές των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της EE τον καλούν να δώσει εξηγήσεις. Η επίσημη ανακοίνωση, άλλωστε, στην οποία σύσσωμη η οικογένεια του Facebook δήλωνε «σοκαρισμένη και εξαπατημένη, ενώ κατανοεί τη σοβαρότητα του προβλήματος» δεν αρκούσε ώστε να σβήσει τη φωτιά. Ούτε η ανοιχτή συζήτηση που έχει προγραμματίσει, έτσι ώστε όλοι οι υπάλληλοι να θέσουν στον ίδιο τον Ζούκερμπεργκ τα ερωτήματά τους, θα εξαφανίσει τον ελέφαντα από το δωμάτιο.

Στη Βρετανία, κοινοβουλευτική επιτροπή κάλεσε τον ιδρυτή του Facebook να παρουσιαστεί ενώπιόν της για απολογία. «Ερευνούμε κατά πόσο το Facebook ασφάλισε και προστάτευσε τις προσωπικές πληροφορίες στην πλατφόρμα και κατά πόσο, όταν ανακάλυψαν την απώλεια των δεδομένων, ενήργησαν δραστικά. Και κατά πόσο ήταν ενήμερος ο κόσμος», δήλωσε στο ραδιόφωνο του BBC η Ελίζαμπεθ Ντέναμ, επικεφαλής της Βρετανικής Επιτροπής Πληροφοριών.

Καταιγιστικές αποκαλύψεις

Ο νεαρός δισεκατομμυριούχος έχει επίσης κληθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο «θα εξετάσει ενδελεχώς» αυτή «την απαράδεκτη παραβίαση του δικαιώματος στον εμπιστευτικό χαρακτήρα των δεδομένων». Αλλά και στις ΗΠΑ οι εισαγγελείς της Νέας Υόρκης και της Μασαχουσέτης έχουν ξεκινήσει έρευνα για το σκάνδαλο. Σύμφωνα με τα αμερικανικά Μίντια, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου -ο κρατικός οργανισμός που είναι αρμόδιος για την προστασία των καταναλωτών και του ανταγωνισμού- επίσης ασχολείται ενδελεχώς με την υπόθεση.

Οι αποκαλύψεις είναι καταιγιστικές, αφού ενδέχεται πίσω από την μαζική αυτή υποκλοπή να βρίσκεται ο πρώην στενός συνεργάτης του Αμερικανού προέδρου και επικεφαλής στρατηγικής του Στηβ Μπάνον. Ο Μπάνον ήταν αντιπρόεδρος της Cambridge Analytica μέχρι να αναλάβει τα καθήκοντά του στον Λευκό Οίκο. Στο μεταξύ η εν λόγω, σε μία ύστατη προσπάθεια να διασωθεί ανακοίνωσε την αποπομπή του επικεφαλής της Αλεξάντερ Νιξ.

Η απόφαση αυτή πάρθηκε μετά την αποκάλυψη βίντεο, στο οποίο απεικονίζεται να συζητά με επίδοξο πελάτη τους τρόπους παγίδευσης πολιτικών αντιπάλων και αλλοίωσης των προεκλογικών εκστρατειών. «Τα πρόσφατα σχόλια του Νιξ που καταγράφηκαν μυστικά από το Channel 4 και άλλες καταγγελίες δεν εκπροσωπούν τις αξίες της, ή τη δράση της εταιρείας και η αποπομπή του αντικατοπτρίζει τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε τις παραβιάσεις αυτές», ανακοίνωσε το Διοικητικό Συμβούλιο της Cambridge Analytica.

Η ώρα των αγωγών

Το γεγονός ότι παλαιότερα ηλεκτρονικά μηνύματα της εταιρείας αποδεικνύουν ότι το Facebook γνώριζε πως προσωπικά δεδομένα χρηστών είχαν πουληθεί στην Cambridge Analytica και δεν έκανε τίποτα, έχει εκθέσει ανεπανόρθωτα τον γίγαντα των σόσιαλ μίντια. Ένας εκ των σημαινόντων μετόχων του Facebook μηνύει την εταιρεία του, κατηγορώντας την για «παραπλανητική τακτική».

Ισχυρίζεται ότι από τη στιγμή που η διοίκησή της, απέκρυψε από τους ίδιους τους επενδυτές της το σκάνδαλο μαζικής κλοπής δεδομένων των χρηστών, τους άφησε εκτεθειμένους απέναντι σε μία ανυπολόγιστη οικονομική ζημία. Πράγματι, το Facebook έχει χάσει μέχρι στιγμής περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια στην αξία της αγοράς από τότε που ξέσπασε το σκάνδαλο, μερικές ημέρες νωρίτερα.

Ο Φαν Γιουάν κατέθεσε αγωγή ενώπιον του Περιφερειακού Δικαστηρίου της Βόρειας Καλιφόρνιας, που βρίσκεται στο Σαν Φρανσίσκο, εξ ονόματος όλων των μετόχων του Facebook. Πρόκειται για την πρώτη, αλλά πιθανότατα όχι και τελευταία τέτοια δράση εναντίον της μέχρι πρότινος στιβαρότερης εταιρείας παγκοσμίως, που σήμερα μοιάζει να στροβιλίζεται στη δίνη ενός σκανδάλου. Ενός σκανδάλου που ενδέχεται να αλλάξει τον χάρτη των σόσιαλ μίντια και της παγκόσμιας αγοράς, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις στην πολιτική αλλά και δημόσια ζωή των Ηνωμένων Πολιτειών και όχι μόνο.

Κίνημα διαγραφή από το Facebook

Σαν να μην έφτανε αυτό, το κίνημα που καλεί τους χρήστες σε διαγραφή της δημοφιλούς πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης (#DeleteFacebook) ενισχύεται μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα. Αξιοσημείωτο είναι ότι μεταξύ των εξαγριωμένων πολιτών και μέχρι πρότινος χρηστών του δικτύου βρίσκονται άτομα που συνέβαλαν στην εδραίωση του. Μία τέτοια περίπτωση είναι και ο Μπράιαν Άκτον, ένας εκ των ιδρυτών της εφαρμογής Whatsup που πληρώθηκε 19 δισ. δολάρια από τον Μαρκ Ζούκεμπεργκ για να πουλήσει την startup του.

Πριν την εξαγορά μαμούθ είχε στείλει το βιογραφικό του στο Facebook, αλλά είχε κοπεί στην τελευταία συνέντευξη που έδωσε στον ίδιο τον Ζούκεμπεργκ! Έχοντας 19 δισ δολάρια στην τσέπη του, ο Μπρίαν εγκατέλειψε το WhatsApp και το Facebook πέρυσι, όταν και αποφάσισε να επικεντρωθεί στην οικοδόμηση μίας μη κερδοσκοπικής τεχνολογικής εταιρείας που θα συνέβαλε στο κοινό καλό». Σήμερα, με ένα λακωνικό αλλά άκρως ευθύ post του στο Twitter παίρνει θέση: «Έφτασε ο καιρός. Διαγράψτε το Facebook».

Η διάσταση που έχει λάβει το σκάνδαλο της Cambridge Analytica οφείλεται ως έναν βαθμό και στο γεγονός ότι η αμφιλεγόμενη και σκοτεινή πλευρά του Facebook ήταν λίγο ως πολύ γνωστή. Τέτοιου είδους πρακτικές, όπως η διαρροή, υποκλοπή και εκμετάλλευση προσωπικών δεδομένων δεν περιορίζεται, άλλωστε, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ούτε αφορά αποκλειστικά την προεκλογική καμπάνια του 2016, ούτε αγγίζει μονάχα ψηφοφόρους ή διεθνούς βεληνεκούς διασημότητες.

Η μεγαλύτερη βάση δεδομένων

Το Facebook είναι η μεγαλύτερη φωτογραφική βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε ποτέ. Στους υπολογιστές του είναι αποθηκευμένες δύο δισεκατομμύρια φωτογραφίες χρηστών και κάθε μέρα προστίθενται και άλλες. Κάθε μέρα 200.000 άτομα δημιουργούν σελίδα. Κάθε χρήστης αναρτά κατά μέσο όρο 44 φωτογραφίες συνδεδεμένες με το προφίλ του.

Τα αθώα-χαριτωμένα και διασκεδαστικά κουίζ και γκρουπ παρέχουν πληροφορίες για την προσωπική ζωή του κάθε χρήστη. Από τεστ προσωπικότητας και ευφυίας μέχρι σε ποια κομματική παράταξη ανήκει κανείς, τι ταινίες βλέπει, τί επιθυμεί να αποκτήσει και πού επιλέγει να διασκεδάσει τα βράδια. Πρώην στελέχη της εταιρείας, στο παρελθόν παραιτήθηκαν, καταγγέλλοντας το παγκόσμιο αυτό φακέλωμα προς χάρη των μεγάλων πολυεθνικών και των διαφημιστών που αποθεώνουν τα εξειδικευμένα δημογραφικά στοιχεία.

Μεγάλες εταιρείες, άλλωστε, επιλέγουν ή απορρίπτουν πλέον υποψηφίους υπαλλήλους τους βάση των προφίλ που εκείνοι διαθέτουν στο Facebook. Οι σημαντικότερες εταιρίες μετρήσεων και πολιτικής επικοινωνίας ανέκαθεν συνεργάζονταν με την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, όπως, φυσικά, και οι ισχυρότερες πολυεθνικές. Και γιατί όχι; Διαπιστώνουν ότι μπορούν να κατευθύνουν τη διαφημιστική τους καμπάνια στο πλέον εξειδικευμένο κοινό που δημιουργήθηκε ποτέ.

600.000 παραβιάσεις λογαριασμών

Ήδη οι μεγαλύτερες εμπορικές επωνυμίες του πλανήτη έχουν υπερήφανα ανακοινώσει τη συνεργασία τους με το εξωστρεφές Facebook. Ακόμα και ένας απλός χρήστης που επιθυμεί να προωθήσει τη δική του εταιρεία ή προϊόν απευθύνεται με μικρό κόστος στη διαφημιστική πλατφόρμα του Facebook. Πρόκειται για τον πλέον αποτελεσματικότερο τρόπο για να φτάσει το μήνυμά στους σωστούς αποδέκτες.

Για τους παραπάνω λόγους δεν είναι λίγοι εκείνοι που πίσω από την επιτυχημένη διαδραστική πλατφόρμα επικοινωνίας, διέκριναν εξαρχής το πιο διευρυμένο και πετυχημένο πείραμα του σύγχρονου καπιταλισμού. Ποτέ ξανά οι πολίτες δεν έκαναν αυτοβούλως μία καθημερινή διαδικτυακή ψυχανάλυση, καταθέτοντας τις προτιμήσεις τους ακόμα και για τα πλέον προσωπικά θέματα.

Εξάλλου, το Facebook δεν χρειάζεται να δημιουργεί περιεχόμενο για να προσελκύσει χρήστες. Οι χρήστες δημιουργούν περιεχόμενο και αυξάνουν τον αριθμό των συνδέσεων. Το Facebook απλά θέτει τις σωστές ερωτήσεις με τον πλέον έξυπνο τρόπο. Και το σημαντικότερο; Ποτέ δεν ξεχνάει. «Κρατάει αντίγραφα όλων των πληροφοριών για εύλογο χρονικό διάστημα». Εξάλλου, δεν έχει κρύψει την πιθανότητα να μοιραστεί τις πληροφορίες αυτές, ειδικά όταν πρόκειται για εξουσιοδοτημένες κρατικές υπηρεσίες.

«Χρησιμοποιώντας το Facebook συμφωνείτε στη μεταφορά προσωπικών σας δεδομένων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Μπορεί να υποχρεωθούμε να διαθέσουμε τα προσωπικά σας στοιχεία έπειτα από νομικές αιτήσεις ή δικαστικές αποφάσεις. Αυτό μπορεί να σημαίνει τη διανομή πληροφοριών σε τρίτες εταιρίες, δικηγόρους ή πράκτορες κυβερνητικών υπηρεσιών», γράφουν με μικρά γράμματα οι υποσημειώσεις που ποτέ κανείς δεν μπαίνει στον κόπο να διαβάσει. Σε καθημερινή βάση παραβιάζονται 600.000 λογαριασμοί μελών του Facebook. Είτε από χάκερ που θέλουν να υποκλέψουν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών για να κάνουν πλάκα, είτε εμμέσως από εταιρείες που θέλουν να στείλουν αμέτρητα διαφημιστικά ή πολιτικά μηνύματα.

Οι χάκερ και ο Βαρουφάκης

Θύμα της πρώτης κατηγορίας έπεσε και ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης που προσφάτως έκανε ανάρτηση στο Facebook γράφοντας: «Κάποιο τσογλάνι εχει χακάρει το λογαριασμό μου και ανεβάζει δημοσιεύσεις στο όνομα μου». Πράγματι, κάποιος χρησιμοποιώντας τον λογαριασμό του, ανέβασε μία συνέντευξη του Γιάνη Βαρουφάκη με τίτλο: «Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει μεταλλαχθεί σε ένα μνημονιακό κόμμα».

Για την αποφυγή τέτοιων περιστατικών, οι υπεύθυνοι του δημοφιλούς ιστοχώρου κοινωνικής δικτύωσης δημιουργούν συνεχώς νέες υπηρεσίες προστασίας, τις οποίες με τη σειρά τους οι «μάγοι του διαδικτύου» και επαγγελματίες αποδομούν. Σύμφωνα, εξάλλου, με έμπειρους χάκερ και προγραμματιστές υπολογιστών, πρόκειται για μία σχετικά εύκολη υπόθεση.

Το μόνο που πρέπει να έχει στη διάθεσή του ο «εισβολέας» είναι ο αριθμός τηλεφώνου του χρήστη, και μάλιστα όχι ο τωρινός, αλλά και κάποιος παλαιότερος. Και αυτό, καθώς, όπως είναι γνωστό στους μυημένους, σε περίπτωση που κάποιος έχει ξεχάσει τον κωδικό πρόσβασης του, το Facebook δίνει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει το τηλεφωνικό νούμερο, έτσι ώστε να αποκτήσει ξανά πρόσβαση. Εάν, λοιπόν, ένας χάκερ αποφασίσει να μάθει τον παλαιό αριθμό τηλέφωνο του χρήστη, κάτι όχι και τόσο δύσκολο, μπορεί στη συνέχεια να εισέλθει ανενόχλητος στον λογαριασμό.

Και από ανειδίκευτο πιτσιρικά

Όπως έγραψε ένας 21χρονος χάκερ, ο Τζέιμς Μαρτιντάλε, αν και το Facebook ζητά διαρκώς από τους χρήστες να συνδέσουν τον τηλεφωνικό τους αριθμό με τον λογαριασμό τους, δεν τους θυμίζει ποτέ να τον ανανεώσουν σε περίπτωση που αλλάξουν τα στοιχεία επικοινωνίας τους. Για του λόγου το αληθές, ο ανειδίκευτος πιτσιρικάς, μόνο και μόνο για να αποδείξει τον ισχυρισμό του, κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση σε εκατοντάδες λογαριασμούς στο Facebook.

Απέκτησε έναν νέο αριθμό τηλεφώνου και μετά έβαλε την κάρτα sim στο κινητό του. Αμέσως μετά έλαβε ένα μήνυμα από το Facebook παρά το γεγονός πως δεν είχε συνδέσει τον αριθμό με τον δικό του λογαριασμό. «Ήμουν περίεργος. Ήξερα πως το Facebook επιτρέπει σε οποιονδήποτε να βρει τον λογαριασμό του με τη χρήση του τηλεφωνικού αριθμού, οπότε πληκτρολόγησα τον αριθμό στο πεδίο αναζήτησης και ιδού». Εμφανίστηκε η επιλογή ανάκτησης του κωδικού πρόσβασης και στη συνέχεια έστειλε τον κωδικό στο κινητό του για να μπορεί να συνδεθεί.

Ένας φοιτητής από την Πολωνία ονόματι Μπαρτοζ Πονουρκιεγουιτς ανέπτυξε μία εφαρμογή για Android που ονόμασε Faceniff. Αυτή είναι που έδωσε τη δυνατότητα υποκλοπής στοιχείων για λογαριασμούς Twitter και Facebook σε περίπτωση που αυτοί είναι συνδεδεμένοι στο ίδιο δίκτυο Wi-Fi με τον ενδιαφερόμενο. Οποιοσδήποτε, δηλαδή, μπαίνει σε ένα ασύρματο δίκτυο μπορεί να εισβάλει στους λογαριασμούς όσων είναι συνδεδεμένοι στο ίδιο δίκτυο και χρησιμοποιούν το Facebook εκείνη τη στιγμή, πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα. Η εφαρμογή μέσα σε 30 δευτερόλεπτα αναγνωρίζει τους λογαριασμούς του Facebook που είναι διαθέσιμοι και διεισδύει σε αυτούς.

Ένας ακόμα καλοκάγαθος χάκερ προχώρησε σε ένα πείραμα, μόνο και μόνο για να αποδείξει ότι ο καθένας μπορεί να υποκλέψει λογαριασμούς του Facebook. Για του λόγου το αληθές δημιούργησε και ένα σχετικό βίντεο. O Ρικ Φέργκιουσον εξηγεί πως το μόνο που χρειάζεται ένας χάκερ είναι να αποστείλει ένα SMS (μήνυμα) στο τηλέφωνο οποιουδήποτε ανυποψίαστου χρήστη.

Η αποδυνάμωση του γίγαντα

Το ανυποψίαστο θύμα δέχεται μία κλήση και έχει πέσει θύμα εξαπάτησης διότι κατέβασε από το appstore μία δωρεάν εφαρμογή, η οποία υπόσχεται ότι θα αυξήσει την ευκρίνεια της κάμερας της συσκευής του. Έτσι λοιπόν έχει χωρίς να το καταλάβει εγκαταστήσει κακόβουλο λογισμικό, το οποίο είναι μεταμφιεσμένο σαν μία δωρεάν και χρήσιμη εφαρμογή. Το κακό με την εφαρμογή είναι ότι ακόμα και αν πάει ο χρήστης στην καρτέλα όπου φαίνονται οι εφαρμογές που τρέχουν δεν δείχνει κάτι ύποπτο.

Στη συνέχεια ο χάκερ στέλνει ένα μήνυμα με τίτλο «this is your master» (είμαι το αφεντικό σου) και το δεύτερο κινητό απαντά χωρίς να το γνωρίζει ο ιδιοκτήτης του με ένα μήνυμα που λέει είμαι έτοιμος να σε υπηρετήσω! Ακόμα και αν το θύμα κοιτάξει τα μηνύματά του δεν θα βρει τίποτα, καθώς ο ιός είναι κρυμμένος. Παρ’ όλα αυτά ένας άγνωστος έχει ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο της συσκευής του θύματος. Μπορεί να παρακολουθήσει τα εισερχόμενα μηνύματα, να ενεργοποιεί το μικρόφωνο, να ενεργοποιεί την κάμερα και να τα πάρει χωρίς το θύμα να καταλάβει τίποτα! Η Τζέσικα Κλαρκ παρουσίασε σε βίντεο τον πιο αποτελεσματικό τρόπο να παραβιάσει κανείς τον διαδικτυακό λογαριασμό κάποιου στο Facebook. Η ίδια επέλεξε να «επιτεθεί» σε έναν δημοσιογράφο, θέλοντας να αποδείξει πόσο διάτρητη είναι η ασφάλεια.

Όπως και να έχει, όμως, μία ενδεχόμενη πτώση του Facebook δεν επηρεάζει μονάχα τον Μάρκ Ζάκεμπεργκ και τους επενδυτές του. Ενδεικτικό αυτού, το βαθύ «κόκκινο» που δείχνουν τα ταμπλό στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου. Η παρακμή του μπορεί να λειτουργήσει σαν ντόμινο, οδηγώντας στον γκρεμό και άλλους τεχνολογικούς κολοσσούς, όπως η Apple και η Google.

Η τάση συγκέντρωσης της αγοράς σε ελάχιστες εταιρείες, για την οποία προειδοποιούν εδώ και καιρό οι οικονομολόγοι, είναι πιθανό να δείξει πόσο βλαβερή είναι με αφορμή την συγκεκριμένη περίπτωση. Από την άλλη, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ισχυρίζονται ότι μία πιθανή αποδυνάμωση του γίγαντα θα δώσει μία ανάσα σε άλλες εταιρείες, οι οποίες θα μπορέσουν να κερδίσουν έδαφος. Από το 2012 ακόμα το Facebook έχει σαν πάγια τακτική την αντιγραφή ή εξαγορά των κοινωνικών δικτύων που κερδίζουν έδαφος, εμποδίζοντας ουσιαστικά την ύπαρξη ανταγωνισμού.

Πηγή