ΤΡΙΤΗ ΜΕΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ - Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΤΡΑΤΑΣ ΣΤΑ ΜΕΓΑΡΑ

Την τρίτη μέρα του Πάσχα στον προαύλιο χώρο του Αη – Γιάννη του Γαλαίου, του επονομαζόμενου «Χορευταρά», μέχρι τα σήμερα οι Μεγαρίτισες χορεύουν με τις περίτεχνες τοπικές φορεσιές τους και το απαράμιλλο κάλος των αργών, υπερήφανων και σεμνών χορευτικών κινήσεων τον «χορό της Τράτας» που αποτελεί ένα αρχαίο λατρευτικό έθιμο που έχει μείνει έως τις μέρες μας.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος

Ο ερευνητής Στέλιος Γκίνης (ομότιμος καθηγητής μετεωρολογίας, πρόεδρος της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Μεγάρων, συγγραφέας, αρθρογράφος και μελετητής – ερευνητής της Μεγαρικής ιστορίας) αναφέρει οτι στην αρχαιότητα ήταν ο χορός της Τρίτης του φεγγαριού της Άνοιξης, δηλαδή μετά την ισημερία, όπως και σήμερα το Πάσχα.Ο «Χορός της Τρίτης» λοιπόν έγινε «Χορός της Τράτας», από παραφθορά.

Γάλλος διπλωμάτης στα 1878 αναφέρει πως «… Αυτός ο χορός, που τη ρίζα του πρέπει να αναζητήσουμε στην αρχαιότητα, έχει ένα χαρακτήρα χαριτωμένης αγνότητας και συνάμα μελαγχολικής και παρθενικής κομψότητας… Συνειδητοποιήσαμε λοιπόν ότι ο χορός είναι ένα θρησκευτικό σύμβολο ή καλύτερα θα λέγαμε μια λατρευτική τελετή». Γερμανός περιηγητής το 1861 αναφέρει τον χορό ως «Κύκλιο των Αρχαίων» ανακαλύπτοντας ομοιότητες με παράσταση που υπήρχε στην ασπίδα του Αχιλλέα. Πανομοιότυπος αρχαίος χορός, αναπαριστάται σε τοιχογραφία που βρέθηκε στην πόλη Ρούβου της Κάτω Ιταλίας, περί το 400 π.Χ.

Κάποιοι συσχετίζουν αυτό το χορό με τον αρχαίο χορό Όρμο, χορό πεπλοφόρων παρθένων που χόρευαν προς τιμήν της θεάς Δήμητρας. Ο Λουκιανός τον περιγράφει ως κυκλικό χορό, του οποίου επικεφαλής ήταν ένας έφηβος που έσερνε τις κοπέλες που χόρευαν με κινήσεις χαριτωμένες και σοβαρές. Ο νεαρός χορευτής όμως εκτελούσε επιδέξιες φιγούρες, μιμούμενος πράξεις νεανικές και όσα υπόσχεται να κάνει μετά τον πόλεμο. Κάτι σαν τον πρωτοχορευτή στο τσάμικο. Η παρθένος που ακολουθεί δείχνει στις άλλες να χορεύουν κόσμια. Το σχήμα του χορού (όρμος = περιδέραιο = κύκλος), οι κόσμιες κινήσεις των κοριτσιών και οι επιδεκτικές του μπροστάρη εφήβου μάς οδηγούν στους σημερινούς «παραδοσιακούς» χορούς, όπως συρτό, καλαματιανό κ.ά.

Σύμφωνα με τον Σ.Γκίνη η ονομασία του αρχαίου αυτού χορού ήταν χορός της ΤΡΙΤΑΣ, δηλαδή της τρίτης. Τον χόρευαν γυναίκες όπως και τώρα και δεν έχει καμιά σχέση με την τράτα.

Ο χορός αυτός παραδοσιακά θεωρείται οτι ξεκινάει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας όταν, όπως πιστεύεται, χτίστηκε ο ναός του Αγίου Ιωάννη σε μια μέρα. Ο ναός χτίστηκε γύρω από μια πηγή, για να την προστατεύσει από τους Τούρκους οι οποίοι την εκμεταλλεύονταν. Οι κάτοικοι της περιοχής με έξυπνο κόλπο έπεισαν τον πασά της Κορίνθου να τους επιτρέψει να κτίσουν ένα μικρό ξωκλήσι στο μέρος εκείνο. Του είχαν πει ότι κάποιο δαιμόνιο κατοικούσε στην πηγή. Η συμφωνία ήταν ότι θα τους επέτρεπε μόνον αν η εκκλησία χτιστεί σε μια μέρα, διαφορετικά θα έκοβε όλων τα κεφάλια. Επειδή φοβόταν ότι θα είχε διαμαρτυρίες από Χριστιανούς αν δεν χτιζόταν η εκκλησία και από Μωαμεθανούς αν χτιζόταν, σκέφτηκε ότι σε μια μέρα, δεν θα προλάβαινε κανείς να διαμαρτυρηθεί, ούτε οι Χριστιανοί ούτε οι Μουσουλμάνοι.Όταν έτοιμοι οι Χριστιανοί από νωρίς το πρωί κατάφεραν να κτίσουν το ξωκλήσι, άρχισαν να χορεύουν για να γλεντήσουν την επιτυχία τους.

Η εκδοχή αυτή αν και παραδοσιακή, ελέγχεται ως ανακριβής, μιας και η αρχαιολογία υποστηρίζει πως ο ναός είναι παλαιότερος, ενώ πολλές βελτιώσεις έγιναν στα κατοπινά χρόνια.

Τέσσερις διδάσκαλοι παραδοσιακών χορών που μελέτησαν τον χορό αυτό σημειώνουν ότι τα βήματα του, που συμβολίζουν το τράβηγμα από τα δίχτυα, δείχνουν ότι η προέλευσής του ίσως είναι από αρχαιότερους χρόνους, πολύ πριν τους Οθωμανούς και χορευόταν μετά από τις επιτυχίες ψαράδων. Σύμφωνα με τον Στέλιο Γκίνη όμως κάτι τέτοιο δεν ισχύει αφού αν είχε σχέση με τις τράτες θα ήταν αντρικός χορός.

Καταγεγραμμένη ματαίωση αυτού του εθίμου υπάρχει για την Τρίτη του Πάσχα του 1941. Αιτία η γερμανική εισβολή και η βύθιση του υποβρυχίου «Παπανικολής». Τα επόμενα χρόνια της ναζιστικής κατοχής το έθιμο επανήλθε, αλλά χωρίς την οργάνωση κάποιων αρχών. Ο λαός των Μεγάρων αυτοβούλως, ερχόταν στο προαύλιο του Αη – Γιάννη για να ζωντανέψει για άλλη μια φορά τον Χορό της Τράτας.

πηγές: Π.Σκουρολιάκος , Ι.Γαριβάλδης, Σ.Γκίνης