Το Πνεύμα του ‘21 Ζωντανό και Σήμερα

Του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη

Η Εθνική Ανεξαρτησία καταχτιέται με αγώνες, δεν χαρίζεται από προστάτες!

“Ποτέ δε χτυπήσαν οι καμπάνες χαρμόσυνα μιαν ολόκληρη μέρα.

Διακόπτουν στη μέση τις γιορτές σας οι βάρβαροι,

Έλληνες. Μέσα ή έξω από τις πύλες, πάντοτε οι βάρβαροι.

(Νικηφόρος Βρεττάκος, Έλληνες και Βάρβαροι)

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης, της “Άνοιξης των Λαών”, του 1821 γιορτάζεται εφέτος μέσα σε μια ζοφερή πραγματικότητα· με τον ελληνικό λαό σε βαθιά αγωνία για τους όρους της καθημερινής προκοπής και τις προοπτικές της εθνικής μας επιβίωσης. 

Οι κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της μνημονιακής χρεοκρατίας είναι παντού ορατές, γιατί δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να έχεις μέσα στην πατρίδα σου το αίσθημα του ραγιά. 

Πλησιάζει η επέτειος των Διακοσίων χρόνων, δύο ολόκληροι αιώνες, από την Παλιγγενεσία του 1821 και η μάχη για την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού κορυφώνεται στην σημερινή γενιά των Ελλήνων. Ενώ η ιστορία βρίσκεται και πάλι στην κυοφορία μιας συνολικής μεταμορφωτικής διαδικασίας, η χώρα μας, εγκλωβισμένη σε ανεδαφικά στρατηγικά δόγματα, δεν δείχνει ικανή να αντιμετωπίσει τους βάρβαρους μέσα κι έξω από τα σύνορα, όπως περιγράφει στο παραπάνω ποίημά του ο Βρεττάκος. 

Στα δημοτικά τραγούδια επιζεί κατ' εξοχήν αυτό το πνεύμα του διμέτωπου αγώνα απέναντι σε Τούρκους και Φράγκους και της ταυτισμένης με τον θάνατο εσωτερικής παρακμής. “Μέσα με δέρνει ο Θάνατος, ν' όξω με δερν' ο Τούρκος – κι απ' τη δεξιά μου τη μεριά Φράγκος με πολεμάει”, λέει ο στίχος ενός θρήνου μετά την Άλωση της Πόλης, πολύ επίκαιρος στην τωρινή συγκυρία. 

Ο ελληνικός λαός, έστω και ενστικτωδώς, αντιλαμβάνεται ότι η τωρινή κατάπτωση είναι πολύ βαθύτερη από την οικονομική κρίση. 

Οφείλεται στις ίδιες τις παθογένειες του νεοελληνικού κράτους, που δεν στάθηκε τελικά ικανό να ολοκληρώσει την εθνική ανεξαρτησία και τις επιταγές του '21, και στο μετεμφυλιακό κατεστημένο που δεν υπεράσπισε ποτέ αποτελεσματικά τον ελληνικό λαό. 

Το καθολικό, όμως, ερώτημα, αν το νέο ελληνικό κράτος, που ξεκίνησε μετά την Επανάσταση, ψυχορραγεί με αργό και βασανιστικό τρόπο ή αν ο ελληνισμός συνεχίζει πάντα την ιστορία του με τα ίδια ελαττώματα, δεν μπορεί να απαντηθεί μέσα στο κλίμα της έκπτωσης των πολιτισμικών αξιών και της απουσίας της λαϊκής παράδοσης. 

Της άγνοιας δηλαδή των βαθύτερων ριζών μας, των ιστορικών γεγονότων και των ψυχολογικών δομών που καθόρισαν τον νέο ελληνισμό, τόσο στην ατομική όσο και την συλλογική λειτουργία του. Διότι, πρώτα και κύρια, για εμάς ο πολιτισμός είναι το βαρύ προϊόν μας. Το ακαταμάχητο υπερόπλο μας σε μια κρίσιμη ιστορική εποχή όπου ένας κόσμος γκρεμίζεται μέσα στην καθημερινή ύβρη και ταπείνωση λόγω του επικρατούντος εθνομηδενισμού, ο οποίος έχει γίνει το ύπουλο όπλο της παγκοσμιοποίησης των αγορών.

Την εποχή που ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση, η Ευρώπη είχε εισέλθει σε μια περίοδο ριζικών κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, που έχουν αρκετές αναλογίες με τα σημερινά τεκταινόμενα. Οι επαναστατικές ζυμώσεις και ο δημοκρατικός εθνικισμός, που, εκκινώντας από τα τέλη του 18ου αιώνα, είχαν διαδοθεί με τις ανατρεπτικές εξελίξεις στην Γαλλία, υποχωρούσαν παντού μετά την ήττα του Ναπολέοντα και την επικράτηση των αντιδραστικών δυνάμεων της Ιεράς Συμμαχίας.

Παρ' όλα αυτά, η παλινόρθωση των αντιλαϊκών καθεστώτων στον ευρωπαϊκό περίγυρο και το κλίμα της απογοήτευσης στα φιλελεύθερα και δημοκρατικά κινήματα δεν στάθηκε ικανό να κάμψει το ελληνικό απελευθερωτικό φρόνημα.

Η αντοχή που επέδειξαν οι επαναστατημένοι Έλληνες στα πεδία των μαχών οφείλετο σε έναν μανιασμένο ζήλο για την Ελευθερία που “τους είχε συνεπάρει όλους”, όπως αφηγείται ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης στ' απομνημονεύματά του, σ' ένα συναίσθημα πέρα απ' την λογική τρεφόμενο από τον ζωντανό ιστορικό μύθο που “οπλίζει” την συνείδηση του λαού.

“Ο Μπότσαρης κι ο Κανάρης δεν είναι πρόσωπα, είναι σύμβολα”, εξηγούσε ο Κωστής Παλαμάς, που μπορεί να επιστρατέψουν τις αντίστοιχες δυνάμεις στην ελληνική ψυχή.

Στις ομηρικές μάχες της Επανάστασης ο μεγάλος Νίκος Καζαντζάκης έβλεπε “να πολεμούν πλάϊ-πλάϊ ο Μιλτιάδης και ο Καραϊσκάκης, ο Οδυσσέας και ο Κολοκοτρώνης, ο Θεμιστοκλής και ο Μιαούλης”... Αυτά έλεγε στην ιστορική ομιλία του στο BBC το 1946:

“Σίγουρα, αν οι μεγάλες Σκιές δεν πολεμούσαν με τους ζωντανούς, δεν θα μπορούσαμε ποτέ να νικήσουμε”.

Δεν αρκούσε η λόγια παράδοση και ο διαφωτισμός για να έλθει η εθνική αφύπνιση, επισημαίνει ο ιστορικός Απόστολος Βακαλόπουλος, αναζητώντας “τα αίτια της ελληνικής επαναστάσεως του 1821”.

Όλες αυτές οι δυνάμεις χρειάστηκε να συνυφανθούν με τις μυστικές δυνάμεις που ζούσαν μέσα στον λαό για να δημιουργηθεί το υψηλό αγωνιστικό φρόνημα και το πνεύμα της αυτοθυσίας.

Η επιταγή του ‘21 ήταν η ίδια με αυτήν που είχε δώσει η θεά Αθηνά στους Έλληνες κατά τον Τρωϊκό Πόλεμο, δια του στόματος του ήρωα Οδυσσέα, όταν αυτοί ήταν έτοιμοι να εγκαταλείψουν τον αγώνα: “να έχετε θάρρος, αύριο μπορεί να είναι καλύτερα”.

Παράλληλα, όμως, με την αποκοτιά των μαχόμενων “τρελλών”, που κράταγαν με το αίμα τους ζωντανό το όραμα της ελευθερίας, χρειαζόταν και η σύνεση της υψηλής διπλωματίας απέναντι στις ορέξεις των ισχυρών. Και όταν στην μακραίωνη ιστορία μας εμφανίζεται αυτό το “δίδυμο” μαζί, τότε και οι απανταχού φιλελληνικές δυνάμεις συγκινούνται και σπεύδουν να μας συμπαρασταθούν.

Σήμερα που ο Έλληνας έχει στριμωχτεί μέσα στην “φωλιά του κτήνους”, με ορατούς εχθρούς και ψεύτικους φίλους να ετοιμάζουν μεθοδικά, από κοινού, τον αφανισμό μας, η επιλογή είναι πάλι “ήρωας ή ραγιάς”... Όμως οι Εφιάλτες, οι σπόνσορες της μεγάλης αλλοτρίωσης που δρουν ανάμεσά μας, έχουν καταφέρει να υποσκάψουν το φρόνημα σπέρνοντας σύγχυση και ηττοπάθεια. Κι ο χρυσός των Αφεντάδων έχει φροντίσει να εξαγοράσει την ηγεσία για να του παραδώσει την χώρα αμαχητί, να δουλοποιήσει τον λαό, να εκποιήσει την δημόσια περιουσία και, τελικά, να διαλύσει την εθνική συνοχή.

Όμως τότε, το 1821, απέναντι στον Σουλτάνο και τον Μέττερνιχ, αλλά και στους Άγγλους “φιλέλληνες” που μας ετοίμαζαν ως “φόρου υποτελείς” στον Τούρκο, ορθώθηκε η μορφή του αριστοκράτη οραματιστή Ιωάννη Καποδίστρια, του ουσιαστικού κρυφού αρχηγού της Φιλικής Εταιρείας, υπουργού Εξωτερικών της Αγίας Ρωσσίας και πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας (1827-1831).

Αν αναλογισθούμε σήμερα πώς ήταν τότε το ελλαδικό κρατίδιο που παρέλαβε, με την χώρα ρημαγμένη λόγω των συγκρούσεων και της απόβασης του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο, το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού χαμένο στον Αγώνα, το υψηλό ποσοστό αναλφαβητισμού και το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών πληθυσμών εκτός του μικρού ελεύθερου ελληνικού κράτους, καταλαβαίνουμε το τιτάνιο έργο που είχε αναλάβει και πόσο διαφορετική θα ήταν η νέα ιστορία μας αν το ολοκλήρωνε.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις, όμως, της Ευρώπης φοβόντουσαν τις ικανότητές του από τα χρόνια που ως Διπλωμάτης κατάφερνε να ματαιώνει τα ανθελληνικά σχέδιά τους και να επιβάλει τους στόχους της Επανάστασης, με την Συνθήκη της Ανδριανουπόλεως.

Με την δολοφονία του Καποδίστρια τελειώνει το πρώτο και μεγάλο κεφάλαιο της Ελληνικής Επανάστασης -να μπορέσει δηλ. να πάρει η κομματιασμένη Ελλάδα μορφή εθνικού κράτους- και αρχίζει η “δυτική εκτροπή” της πορείας του νέου ελληνισμού προς τα “πεπολιτισμένα και πεφωτισμένα” έθνη της Εσπερίας.

Αυτή η κατεύθυνση θα διαπεράσει σιγά-σιγά όλο τον πολιτικό και πνευματικό βίο του νεοελληνικού κράτους, οδηγώντας στην σημερινή πολιτισμική σχιζοφρένεια και τα μεγάλα υπαρξιακά αδιέξοδα. Έκτοτε, ο γενιτσαρισμός, η ξένη εξάρτηση και η υποτέλεια συνιστούν το μόνιμα ναρκοθετημένο έδαφος κάτω από τα πόδια μας, σε κάθε προσπάθεια να βρει την εθνική κυριαρχία της η χώρα.

Η «ιδεολογία» που ταιριάζει γάντι στις πολιτικές μεθοδεύσεις της Νέας Τάξης είναι η α-συνέχεια του ελληνικού έθνους, ότι η αδιάρρηκτη συνέχεια του ελληνικού έθνους είναι κατασκεύασμα του 19ουαιώνα. Ότι το «κράτος» προϋπήρξε του «έθνους» και ότι οι φαντασιακές αντιλήψεις περί των εθνογενετικών διαδικασιών του νεώτερου Ελληνισμού είναι αστήρικτες.

Παράγωγα αυτής της αντίληψης είναι η απόρριψη της ελληνικότητας του Βυζαντίου, η αμφισβήτηση του ρόλου της Ορθοδοξίας, κ.ο.κ.

Δεν θα συζητήσουμε εδώ εν εκτάσει το θέμα, απλώς θα ανατρέξω στον Νίκο Γ. Σβορώνο και στην «πνευματική του διαθήκη», που είναι το βιβλίο «Το Ελληνικό Έθνος: Γένεση και Διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού» (εκδ. Πόλις, 2005), για μια σύντομη εξιστόρηση της εθνογένεσης του νέου Ελληνισμού.

Λέει, λοιπόν, ο Σβορώνος ότι ήδη, από το τελευταίο τέταρτο του 11ου αιώνα έως το 1204, η αρχαία ελληνική κληρονομιά και η χριστιανική πίστη αρχίζουν να συμβιβάζονται στην λαϊκή συνείδηση. «Η ίδια η επίσημη Εκκλησία, παρ’ όλη την αντίδρασή της στους νέους αυτούς προσανατολισμούς, με τις διαμάχες της με την Παποσύνη και τον οριστικό της χωρισμό από τη δυτική εκκλησία, αρχίζει να χάνει τον οικουμενικό της χαρακτήρα και να μεταβάλλεται σε ανατολική ορθόδοξη εκκλησία, που έχει για κύριο στήριγμα τον Ελληνισμό. Η νέα αυτή ιδεολογία εκφράζει το πρώτο ξύπνημα ενός εθνικού αισθήματος στον Ελληνισμό, που έχει μείνει πλέον το μόνο στήριγμα του Βυζαντίου».

Τοιουτοτρόπως η χριστιανική πίστη δεν είναι πλέον εμπόδιο για την ανασύνδεση με το ελληνικό πνεύμα της αρχαιότητας. Έτσι αρχίζει να διαμορφώνεται η «εθνική ελληνική ιδεολογία» και να απελευθερώνεται από τις «υπερεθνικές παραδόσεις» της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.Πολύ πριν το ’21.

Η ελληνική ιδέα κατακτά συνεχώς έδαφος, ακόμα και στους συντηρητικούς κύκλους, και καταλήγει να γίνει κοινό στοιχείο στη συνείδηση των αντίπαλων πολιτικών και πνευματικών ομάδων της εποχής: στους οπαδούς της ησυχίας, υπέρμαχους της ορθόδοξης παράδοσης, ή στους ανανεωτές με τις ορθολογιστικές τάσεις, στους ενωτικούς, που θεωρούν την ένωση με τη δυτική εκκλησία ως το μόνο μέσο σωτηρίας του Ελληνισμού από την τουρκική απειλή, ή στους ανθενωτικούς, που ταύτιζαν εθνική ιδέα και ορθοδοξία και θεωρούσαν τον καθολικισμό ως την πραγματική απειλή του έθνους. Οι αναφορές της γραμματείας της εποχής στην αρχαία Ελλάδα και στα αρχαία ελληνικά παραδείγματα είναι συχνές. 

Οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου παραλληλίζονται με τα μεγάλα ονόματα της αρχαιότητας, οι Τούρκοι ονομάζονται Πέρσες. Η ορθοδοξία και ο μυστικισμός του Νικολάου Καβάσιλα δεν τον εμποδίζουν να μελετά την αρχαία φιλοσοφία και να θεωρεί τους συμπατριώτες του απόγονους των αρχαίων Ελλήνων. Το ίδιο ο Θεόδωρος Μετοχίτης όταν γράφει: “εκείνων τοίνυν γένος μεν το αρχήθεν ήσαν και πατέρες Έλληνες”. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο τελευταίος αυτοκράτορας, ονομάζει την Κωνσταντινούπολη “καταφύγιον” των χριστιανών, “ελπίδα και χαράν πάντων των Ελλήνων”». Στο τέλος του 14ου αιώνα, η συνείδηση της ελληνικής συνέχειας είναι σχεδόν ξεκάθαρη, κατά τον Σβορώνο.

Σήμερα ζούμε τις ακραίες συνέπειες του πνευματικού ακρωτηριασμού που έχει προκαλέσει το made inwest πολιτικοκοινωνικό υβρίδιο κρατικού μορφώματος που βρίσκεται μόνιμα ενάντια στις εθνικές λαϊκές παραδόσεις μας. Ένας λαός, που ζούσε με την ελπίδα μέσα του ότι θα γίνει πράξη μια μέρα ο στίχος του Σικελιανού «Ακόμα λίγο κι ανασταίνεσαι σε νέο ‘21», κινδυνεύει να χάσει τις αντοχές του και να ξαναγίνει «Γραικύλος» για να εξασφαλίσει την «δόση» του μαζί με το χειροκρότημα των συμμάχων-δυναστών. Ένας λαός, που πίστεψε κάποτε «πως θα μπει πια μες σε μια κοίτη αληθινής ζωής και προόδου, βρήκεν άξαφνα αντιμέτωπό του κι άσπονδον εχθρό του τον ρηχόν εμπειρισμό των Φραγκοφορεμένων του πολιτικών, την ξιπασιά που μας εφόρτωνεν η Δύση και τα «φώτα» κι όλη απάνω μας την εγκληματική διπλωματία της Δύσης…», όπως μας αφήνει παρακαταθήκη ο Σικελιανός. (Πεζός Λόγος, τ.Ε΄, Ίκαρος 1985)

«…Ο Έλλην όχι μόνο δεν έχαιρε καμμίαν τιμήν πολιτικήν πλησίον του Δυτικού Κόσμου, αλλά εμισείτο, καταφρονούμενος και μη κρινόμενος ουδέ άξιος ταφής εις τον θάνατό του»… έλεγε από τότε ο ιστορικός της Φιλικής Εταιρείας Ιωάννης Φιλήμων. Εξίσου προφητικός αποδεικνύεται και ο αφορισμός που κατέγραψε στο Ημερολόγιο ενός Συγγραφέα ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι: «Η ελληνική Ανατολή χάρισε στην ανθρωπότητα δύο πολιτισμούς. Από τη Δύση, αντίθετα, δεν πήραμε παρά μόνο τις ιδεολογίες».

Ένας λαός που, με δυνάμεις στρατιωτικά και υλικά εντελώς ασήμαντες, πολέμησε τέσσερις Αυτοκρατορίες στην πρόσφατη ιστορία του –Οθωμανική, Βρετανική, Ιταλική και Γερμανική∙ που πέθανε και μαρτύρησε βάφοντας με το νεανικότερο αίμα του την ιερή σημαία της ελευθερίας του, ζει σήμερα την πιο φοβερή έφοδο των δυνάμεων που αμφισβητούν την αυτενέργειά του ακόμα και την αυθυπαρξία του.

Επί επτά αιώνες, από το τέλος του 11ου έως τα τέλη του 18ου, ο ελληνικός λαός αγωνιζόταν να συγκροτηθεί σε ένα νέο έθνος. Για άλλα διακόσια χρόνια πολεμάει για να αποφύγει τις απειλές και τα ξεστρατίσματα, από την Ιερά Συμμαχία μέχρι την Παγκόσμια Νέα Τάξη του 21ου αιώνα.

Οι απελευθερωτικοί του αγώνες ήταν πάντα πολύ σκληροί γιατί ο εχθρός δεν δίσταζε να μεταχειριστεί όλα τα μέσα προκειμένου να διαλύσει την αντίστασή του.

Χιλιάδες άνθρωποι κάθε φύλου και κάθε ηλικίας από όλες τις περιοχές του ελληνισμού, μέσα και έξω από την Ελλάδα, πέθαναν σε μάχες ή από τις κακουχίες.

Χιλιάδες άλλοι κλείστηκαν στις φυλακές και βασανίστηκαν με τον χειρότερο τρόπο από τους δημίους τους.

Χιλιάδες, τέλος, υπέκυψαν στα βασανιστήριά τους ή εκτελέστηκαν από τους κατακτητές στις φυλακές και στα στρατόπεδά τους.

Αυτά δεν διαγράφονται μονοκοντυλιά από τον «σκληρό δίσκο» της ιστορίας μας, γιατί τέτοια ύβρις ακολουθείται από την Νέμεση.

Τώρα ο εφιάλτης του αφανισμού μάς κυκλώνει από παντού γιατί γίναμε θιασώτες λάθος ιδεολογημάτων, στα οποία εμπιστευθήκαμε την τύχη της πατρίδας μας.

Σήμερα ο ελληνικός λαός καλείται ξανά να υπερασπίσει την ύπαρξή του και τα σύνορά του, φυσικά και ιστορικά, και να αποτρέψει την εσωτερική άλωση των υποστασιακών μύθων που συνιστούν ένα έθνος σε «συναισθηματική κοινότητα» (κατά τον Ελία Κανέττι).

Σε μια ύστατη προσπάθεια να προτάξουμε ένα νέο στρατηγικό ελληνικό όραμα για την κοινωνία, τον πολιτισμό και την οικονομία -πέρα από τρέχουσες οικονομίστικες λογικές και ανεδαφικούς “εκσυγχρονισμούς”- μόνο στην παράδοσή μας την βαθύβληστη και στα λόγια των ποιητών μας μπορούμε να στηριχτούμε. Για να μην καταντήσουνε μια αφασική, μεταμοντέρνα, κοινωνία του «σωλήνα».

Πηγή