Ιστορία, προέλευση και εξέλιξη των Αρματολών

Οι Αρματολοί είναι μεταγενέστεροι χρονικά των Κλεφτών. Αλλά ήταν οι ίδιοι Κλέφτες οι οποίοι με την δράση τους κατάφερναν να αναγκάζουν τις οθωμανικές αρχές να τους παραχωρούν επίσημη αναγνώριση και εξουσία - το γνωστό «αρματολίκι». Το αρματολίκι ήταν περιοχή στην οποία ο Κλέφτης-Αρματολός μπορούσε πλέον να δρα και να κυριαρχεί επισήμως.

Στην πραγματικότητα, όπως μπορεί εύκολα κανείς να διακρίνει, οι Αρματολοί δεν ήταν απλώς ένα φαινόμενο της εποχής, που εκδηλώθηκε σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή γιατί το προκάλεσαν και ευνόησαν οι τότε συνθήκες.

Οι Αρματολοί και τα Αρματολίκια εκφράζουν κάτι πολύ βαθύτερο στην ιστορία του ελληνικού έθνους. Είναι η συνέχιση της πολεμικής και στρατιωτικό-πολιτικής παράδοσης των βυζαντινών θεματικών στρατών και των Ακριτών που ξεπήδησαν μέσα από αυτούς.

Είναι εξάλλου, γνωστό, ότι τα ακριτικά τραγούδια, τραγουδιόντουσαν με πάμπολλες παραλλαγές σε όλες τις περιοχές, τόσο της κυρίως Ελλάδας αλλά και της Μικράς Ασίας, από τους υπόδουλους Έλληνες κατά την τουρκοκρατία.

Πρέπει έτσι να θεωρείται δεδομένο ότι, οι Κλέφτες και οι Αρματολοί, εμπνέονταν και εμψυχώνονταν από τα ηρωικά πρότυπα τα οποία εξυμνούνταν στα παλιά δημοτικά εκείνα τραγούδια.

Συνεχίζουμε παρουσιάζοντας, σε απόδοση στη δημοτική από την «Ελληνική Επανάσταση» του Δ. Κοκκίνου, τα αποσπάσματα που αφορούν την Ιστορία των Αρματολών.

Αρματολοί

(Σελ. 48-52)

"Αλλά για την οθωμανική αυτοκρατορία η κατάσταση (σ.σ. με τη δράση των Κλεφτών) έγινε αφόρητη. Επαρχίες ολόκληρες βρίσκονταν υπό την εξουσία των κλεφτών, τους οποίους δεν κατόρθωναν να καταβάλλουν σώματα ολόκληρα του τουρκικού στρατού. 

Εκτός αυτού, οι πολυάριθμοι εκείνοι Έλληνες ένοπλοι, συνέπρατταν συχνά με τους στρατούς και τους στόλους ευρωπαϊκών κρατών, που βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση με την Τουρκία. 

Αποφασίσθηκε λοιπόν, επί Σουλεϊμάν του μεγαλοπρεπούς, η συνθηκολόγηση με τους ισχυρότερους από τους καπετάνιους των κλεφτών, σύμφωνα με ένα ανάλογο προηγούμενο επί Ενετοκρατίας. Η ενετική κυβέρνηση είχε στην υπηρεσία της, όταν κατείχε ελληνικά τμήματα, πολλούς Έλληνες οι οποίοι σχημάτιζαν ξεχωριστά σώματα. 

Τους Έλληνες αυτούς, τους ονόμαζαν οι Ενετοί «αρματόρες» (σ.σ. πρόκειται για τους γνωστούς επίσης ως stradioti). Η Πύλη μεταχειρίσθηκε ένα μέρος των κλεφτών για τον σχηματισμό στρατιωτικών σωμάτων προς τήρηση της δημόσιας ασφάλειας και φρούρηση των επαρχιών από τις επιδρομές των άλλων κλεφτών. 

Τους ονόμασε, κατά μίμηση του ενετικού όρου, αρματολούς. Δημιουργήθηκαν τότε αρματολίκια από τον Αξιό μέχρι τον Ισθμό. Αναφέρονται, κατά τις παλαιότερες εποχές, δεκατέσσερα καπετανάτα. 

Στη Θεσσαλία και τη Μακεδονία σημειώνονται με τους τόπους: Καραβέρια, Ζαρβιά, Αλασσοί, Δέρβινο, Μηλιές, Έλυμπος, Μαυροβούνι, Κακιά, Άγραφα, Μαλακάσι, Παρατσίκι. Στην Αιτωλοακαρνανία ήταν τρία αρματολίκια. Στο Βενέτικο, στο Λιδωρίκι και στο Ξηρόμερο.

Η δημιουργία των αρματολών ήταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία της πολεμικής δυνάμεως του έθνους. Πολεμιστές προερχόμενοι από τα σώματα των κλεφτών μεταβλήθηκαν σε φύλακες του κράτους. Το έθνος απέκτησε κατ’ αυτόν τον τρόπο νόμιμους υπερασπιστές.

Οι αρματολοί βρίσκονταν σε διαρκή επαφή με τους δημογέροντες και τον ελληνικό λαό, από τον οποίο και πληρώνονταν. Βοηθοί και προστάτες των ομογενών τους, κατόρθωναν να περιορίζουν τις τουρκικές αυθαιρεσίες μέσω της επιβολής τους στους Οθωμανούς.

Η ωφέλεια αυτή δεν ήταν καθόλου μικρή. Η αυτοκρατορία είχε αναγκασθεί να επιτρέψει στο υπόδουλο έθνος την διατήρηση ενός είδους στρατού ασφαλείας.

Δημιουργήθηκαν τότε οι γενιές των αρματολών, οικογένειες στρατιωτικές, ένας κόσμος ολόκληρος πολεμιστών: ο Χρήστος Μηλιώνης, ο Στουρνάρης, οι Μπουκουβαλαίοι, οι Τσαραίοι από την Ελασσόνα, οι Βλαχαβαίοι, οι Κοντογιανναίοι, οι Σκυλοδημαίοι, ο Ζήτρος, ο Μακρυθανάσης, ο Καρακίτσος, ο Νικολός Τζιοβάρας, οι Λαζαίοι, οι Φωτομαραίοι, οι Σταθάδες, ο Κατσαντώνης, οι Μπασδέκηδες, οι Τσογκαίοι, οι Βαρνακιώτες, οι Ανδρούτσοι, οι Γιολδασαίοι, οι Χορμοβαίοι, ο Διάκος, ο Πανουριάς, ο Δυοβουνιώτης. 

Είναι αδύνατο να αναφερθούν όλα τα ονόματα στην συνοπτική αυτή μελέτη. Είναι ένα πλήθος."

Η ιδιαίτερη κατάσταση της Πελοποννήσου

"Κάτω στην Πελοπόννησο γινόταν ανάλογη κίνηση. Εκεί δεν αναγνωρίσθηκαν αρματολίκια. Η Πελοπόννησος δεν υποτάχθηκε εντελώς στους Τούρκους, παρά μόνο κατά τις αρχές του 18^ου αιώνα. 

Αλλά τα βουνά ολόκληρης της περιοχής γέμισαν από καπετανάτα ευθύς μόλις η ημισέληνος άπλωσε την σκιά της από τον Ισθμό μέχρι τον Ακρίτα. 

Είπαμε ήδη ότι υπήρχαν εκεί παλαιοί πολεμιστές (σ.σ. οι Έλληνες «αρματόρες» ή «stradioti» της ενετοκρατίας). Η Πελοπόννησος δεν είχε υποταγεί πλήρως όταν υποδουλώθηκαν οι άλλες περιοχές, αλλά είχε υποστεί αλλεπάλληλες επιδρομές και δεν μπορούσε να ησυχάσει εδώ και αιώνες. 

Ήδη από την ενετοκρατία οι Πελοποννήσιοι πολεμιστές είχαν συνηθίσει να πολεμούν τους Οθωμανούς. Ο Μοροζίνης είχε διορίσει καπετάνιους των «αρματόρες» τον Χρονά και τον Κουλά. 

Κατά το τέλος του 17^ου αιώνα εμφανίζεται ο Λιμπεράκης Γερακάρης. Κουρσάρος στην αρχή κατά των Τούρκων, έπειτα σύμμαχος και βοηθός τους για να εκδικηθεί τους Ενετούς και έπειτα πάλι κουρσάρος κατά των Τούρκων. 

Υπήρχε λοιπόν παράδοση πολεμική εκεί κάτω. Ο Αλή Κουμουρτζής υπέταξε την Πελοπόννησο αλλά δεν κατέβαλε ποτέ την πολεμική ψυχή της. Στην Γορτυνία κατά τα μέσα του 18^ου αιώνα εμφανίζονται τρείς αρχηγοί κλεφτών. 

Ο Μπότσικας από την οικογένεια των Κολοκοτρωναίων, ο Μαντάς και ο Κόλιας. Αυτοί σκοτώνονται ο ένας μετά τον άλλο, αλλά στις θέσεις τους ξεπηδούν άλλοι."

(σ.σ. Οι Κλέφτες εκδιώχθηκαν από την Πελοπόννησο μόνο μετά την αποτυχία των Ορφωλικών, στα τέλη του 18^ουαιώνα. Αλλά για πολύ λίγο όπως αποδείχθηκε, αφού λίγες μόλις δεκαετίες αργότερα επέστρεψαν: αυτή τη φορά για το 1821.)

Η σχέση τους με την οθωμανική εξουσία

"Αλλά ποτέ η Πύλη δεν είχε εμπιστοσύνη στους αρματολούς. Τους ανεχόταν όταν δεν ήταν δυνατό να κάνει διαφορετικά, για να τους καταστρέφει όταν μπορούσε. Τους έπαυε και αυτό σήμαινε ότι άρχιζε η καταδίωξη εναντίον τους. 

Εκείνοι όμως δεν προσπαθούσαν απλώς να διασωθούν, αλλά και εκβίαζαν τους Τούρκους να τους κάνουν πάλι αρματολούς. Υπάρχει το δημοτικό τραγούδι που φανερώνει τη δύναμη αυτή των Ελλήνων πολεμιστών και την πεποίθησή τους ότι στο τέλος θα έπαιρναν το περιζήτητο αρματολίκι:

"Κάτω στου Βάλτου τα χωριά,

Ξηρόμερο και Άγραφα

Και στα πέντε βιλαέτια

Φάτε πιήτε μωρ’ αδέρφια.

Εκ΄ειν΄ οι Τούρκοι οι πολλοί

Ούλοι ντυμένοι στο φλωρί,

Κάθονται και τρων και πίνουν

Και την Άρτα φοβερίζουν.

Πιάνουν και γράφουν μια γραφή

Βρίζουν τα γένεια του κατή,

Γράφουνε και στο Κομπότι

Προσκυνούν και το Δεσπότη.

«Ραγιάδες κάμετε καλά,

Γιατί σας καίμε τα χωριά,

Γρήγορα τ’ αρματολίκι,

Γιατ’ ερχόμαστε σα λύκοι»"

Οι «ραγιάδες» από τους οποίους ζητούσαν οι κλέφτες το αρματολίκι ήταν οι δημογέροντες. Αυτοί ήταν που βρίσκονταν σε επαφή με τους Τούρκους και τους επηρέαζαν. Και πολύ συχνά οι καπετάνιοι στρέφονταν εναντίον  τους, πιεζόμενοι από την ανάγκη και οργισμένοι για την στάση τους. 

Οι δημογέροντες ήταν φυσικό να μη θέλουν να τα χαλάσουν με του Τούρκους, εφόσον επρόκειτο να τους έχουν πάνω από το κεφάλι τους και φοβούνταν ότι οι επιθέσεις και η ικανοποίηση των αξιώσεων των ενόπλων Ελλήνων θα τους εξέθεταν σε κινδύνους. 

Αλλά και εκείνοι, στην άρνηση των ευπόρων προκρίτων να τους υποστηρίξουν, έβλεπαν φιλοτουρκισμό και η φράση «τουρκογέροντες» επαναλαμβανόταν στα γράμματά τους."

Όταν πια αποφάσισε το οθωμανικό κράτος να λάβει δραστικά και αποφασιστικά μέτρα κατά των κλεφτών σε ολόκληρη την Ελλάδα, δηλαδή το 1805, λίγα μόλις χρόνια πριν την Επανάσταση, ήταν πλέον πολύ αργά – για τους Τούρκους.

Η Κλεφτουριά και οι Αρματολοί είχαν κάνει καλά την αποστολή τους αιώνες τώρα κρατώντας αναμμένη τη φλόγα της λευτεριάς. Σε λίγα χρόνια θα ξεσπούσε η μεγάλη επανάσταση του 1821 που θα σήμαινε για το Ελληνικό Έθνος και την τελική αποτίναξη της τουρκικής σκλαβειάς μετά από τέσσερις αιώνες ισλαμικού σκοταδιού και ανείπωτης βαρβαρότητας.

ΠΗΓΗ:  pronews μέσω protagorasnews