ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΡΝ-ΑΠΟΛΕΙΠΕΙΝ Ο ΘΕΟΣ ΑΝΤΩΝΙΟΝ (K.Π.Καβάφης)

Απολείπειν ο θεός Aντώνιον

Σαν έξαφνα, ώρα μεσάνυχτ’, ακουσθεί

αόρατος θίασος να περνά

με μουσικές εξαίσιες, με φωνές—

την τύχη σου που ενδίδει πια, τα έργα σου

που απέτυχαν, τα σχέδια της ζωής σου

που βγήκαν όλα πλάνες, μη ανωφέλετα θρηνήσεις.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που φεύγει.

Προ πάντων να μη γελασθείς, μην πεις πως ήταν

ένα όνειρο, πως απατήθηκεν η ακοή σου·

μάταιες ελπίδες τέτοιες μην καταδεχθείς.

Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος,

σαν που ταιριάζει σε που αξιώθηκες μια τέτοια πόλι,

πλησίασε σταθερά προς το παράθυρο,

κι άκουσε με συγκίνησιν, αλλ’ όχι

με των δειλών τα παρακάλια και παράπονα,

ως τελευταία απόλαυσι τους ήχους,

τα εξαίσια όργανα του μυστικού θιάσου,

κι αποχαιρέτα την, την Aλεξάνδρεια που χάνεις.

Ο τίτλος είναι παράθεμα από το ακόλουθο χωρίο του Πλουτάρχου (Βίος Αντωνίου, 75): Εν ταύτη τη νυκτί, λέγεται, μεσούση σχεδόν, εν ησυχία και κατηφεία της πόλεως διά φόβον και προσδοκίαν του μέλλοντος ούσης, αιφνίδιον οργάνων τε παντοδαπών εμμελείς τινας φωνάς ακουσθήναι και βοήν όχλου μετά ευασμών και πηδήσεων σατυρικών, ώσπερ θιάσου τινός ουκ αθορύβως εξελαύνοντος· είναι δε την ορμήν ομού τι διά της πόλεως μέσης επί την πύλην έξω την τετραμμένην προς τους πολεμίους, και ταύτη τον θόρυβον εκπεσείν πλείστον γενόμενον. Εδόκει δε τοις αναλογιζομένοις το σημείον, απολείπειν ο θεός Αντώνιον, ω μάλιστα συνεξομοιών και συνοικειών εαυτόν διετέλεσεν. Στο χωρίο αυτό ο Πλούταρχος διηγείται ένα θαυμαστό φαινόμενο που άκουσαν οι κάτοικοι της Αλεξάνδρειας τον Αύγουστο του 30 π.Χ., την νύχτα της παραμονής της εισόδου των στρατευμάτων του Οκταβίου στην πολιορκημένη Αλεξάνδρεια, που την υπεράσπιζε ο Αντώνιος. Το φαινόμενο (που συνοψίζεται από τον Καβάφη στους στ. 1-3) ερμηνεύτηκε από τους Αλεξανδρινούς ως θεϊκό σημάδι: ότι ο ίδιος ο προστάτης-θεός του Αντωνίου, ο Διόνυσος, τον εγκατέλειπε και περνούσε μαζί με τον θίασο του, δηλαδή την συνοδεία του, στο εχθρικό στρατόπεδο. (Ο Καβάφης είχε ήδη περιγράψει την συνοδεία του Διονύσου στο ομώνυμο ποίημα που δημοσίεψε το 1907 και που μπορεί να εικονογραφηθεί θαυμάσια με την ανάγλυφη παράσταση του κρατήρα από το Δερβένι, ο οποίος βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης). Η ίδια περικοπή του Πλουτάρχου, έχει εμπνεύσει και μια σκηνή από το Αντώνιος και Κλεοπάτρα (Δ´, γ´) του Σαίξπηρ. Σημειώνω επίσης ότι ο Καβάφης εμπνεύστηκε από την τραγωδία αυτή του Σαίξπηρ για να γράψει, τρία χρόνια πριν από το «Απολείπειν ο θεός Αντώνιον», τον Ιούνιο 1907, ένα ποίημα που έμεινε ανέκδοτο ως το 1968
πηγή:www.kavafis.gr