Το ευρώ και η Ελλάδα στο μυαλό της Angela Merkel…

Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου

Πώς αποκρυπτογραφούνται τα μηνύματα από τη συνάντηση με τον Mario Draghi κι από τις διακηρύξεις της υπέρ του ενιαίου και αδιάσπαστου της Ευρωζώνης, τι μηνύματα επιφυλάσσει η καγκελάριος στον αρχηγό της ΝΔ.

Στην Angela Merkel καταλογίζουν πολλοί ότι δεν είναι ο πιο αποφασιστικός άνθρωπος του κόσμου. Για την ακρίβεια, ότι είναι επικίνδυνα αναποφάσιστη ως καγκελάριος της Γερμανίας και άτυπη ηγέτιδα της Ε.Ε. Κι υπάρχουν ποικίλα γεγονότα που το πιστοποιούν. Κορυφαία, βεβαίως, θεωρείται η βραδύτητα με την οποία αποδέχθηκε ότι η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 έχει μολύνει την Ευρωζώνη κι η ακόμη μεγαλύτερη βραδύτητα με την οποία συμφώνησε στο να ληφθούν μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους. Χαρακτηριστικό είναι κι αυτό: το 2011, όταν ο Mario Draghi προαλειφόταν ως διάδοχος του Jean Claude Trichet στην ηγεσία της ΕΚΤ, αν και είχε την υποστήριξη των περισσότερων ευρωπαίων αξιωματούχων -και, παραδόξως, τη θερμή στήριξη του Schaeuble- η Merkel ήταν μέχρι τέλους επιφυλακτική.

Ενδεχομένως θεωρεί ότι η επεκτατική νομισματική πολιτική που ακολούθησε η ηγεσία της ΕΚΤ μετά το 2012 και ιδιαίτερα από το 2015 -η περίφημη ποσοτική χαλάρωση- δικαιώνει τις επιφυλάξεις που είχε τότε. Δικαίωση που ισχύει και έναντι του W. Schaeuble, υποστηρικτή του Draghi τότε, αλλά σταθερού πολέμιού του την τελευταία διετία. Λιγότερο δικαιωμένη μπορεί να αισθάνεται για την απόφασή της να φέρει το ΔΝΤ στην Ευρώπη και να το εμπλέξει όχι μόνο στα προγράμματα «διάσωσης», αλλά στους κατ’ εξοχήν ευρωπαϊκούς θεσμούς της κρίσης, όπως ο ESM. Ο Schaeuble είχε διαφωνήσει στην ιδέα -κατά δήλωσή του-, αλλά είναι αυτός που την αξιοποιεί στο έπακρο στα ασαφή σχέδιά του για το μέλλον της Ευρωζώνης και της Ελλάδας σ’ αυτήν.

Η Ευρωζώνη της μιας ταχύτητας

Ωστόσο, η συνάντηση που είχε με τον πρόεδρο της ΕΚΤ την περασμένη Πέμπτη στο Βερολίνο εκ πρώτης όψεως δηλώνει ότι η Merkel αποφάσισε να είναι αποφασιστική σ’ ένα πράγμα: στους 7-8 μήνες προεκλογικής διαπάλης στη Γερμανία δεν πρόκειται να πριμοδοτήσει σενάρια διάσπασης ή ακρωτηριασμού της Ευρωζώνης. Παρ’ ότι η ίδια εκτέθηκε ως ανακόλουθη, μια και είχε προηγηθεί η δήλωσή της υπέρ μιας «Ε.Ε. πολλαπλών ταχυτήτων που θα μπορούσε να συζητηθεί στην πανηγυρική σύνοδο κορυφής του Μαρτίου», μετά τη συνάντηση με τον Draghi αναγκάστηκε να διευκρινίσει ότι αυτές οι «ταχύτητες» δεν αφορούν την Ευρωζώνη. «Για εμένα, δεν υπάρχει ζήτημα δύο ταχυτήτων εντός της Ευρωζώνης. Πρέπει να μείνει ενωμένη και τα κράτη να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους», είπε η καγκελάριος. Φυσικά, γεννάται το ερώτημα ποιους αφορά τελικά η δεύτερη ή τρίτη ταχύτητα της Ε.Ε. μεταξύ των 27; Τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία ή την Πολωνία;

Η αυτοαναίρεση της Merkel θεωρήθηκε «άδειασμα» του Schaeuble και της αναφοράς του στο Grexit ως της μόνης δυνατότητας αν η Ελλάδα θέλει κούρεμα του χρέους. Τον Ιούλιο του 2015, με το ίδιο ακριβώς επιχείρημα που ουδείς τότε το αμφισβήτησε, ούτε η Merkel, ούτε ο Draghi, ούτε η Κομισιόν που υποτίθεται ότι είχε εκπονήσει και μελέτη-οδικό χάρτη εξόδου από την Ευρωζώνη, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ υποχρεώθηκε να υπογράψει το τρίτο Μνημόνιο. Τώρα, όμως, που τα σενάρια αποχώρησης, διάσπασης ή διάλυσης της Ευρωζώνης έχουν γίνει αρκετά δημοφιλέστερα σε πολιτικές δυνάμεις αρκετών χωρών της Ευρωζώνης -ακόμη και στην ίδια τη Γερμανία εκδοχές τους υποστηρίζουν η ακροδεξιά AfD και οι πρώην κυβερνητικοί εταίροι της A. Merkel, οι Ελεύθεροι Δημοκράτες-, το επιχείρημα δεν είναι εκλογικά βολικό στην καγκελάριο. Γι’ αυτό και αμέσως μετά τη συνάντηση με τον Draghi επέλεξε να πριμοδοτήσει το δικό του επιχείρημα, ότι η Ευρωζώνη δεν έχει έξοδο κινδύνου ή ότι τα «διόδιά» της είναι πανάκριβα. Ως γνωστόν ο πρόεδρος της ΕΚΤ επανειλημμένα το τελευταίο διάστημα υπενθυμίζει σε επίδοξους «αποστάτες» ότι η έξοδος προϋποθέτει εξόφληση των οφειλών στην ΕΚΤ, δηλαδή των χρημάτων που οφείλει (ή της οφείλονται) μια χώρα στο πλαίσιο του συστήματος διακανονισμού πληρωμών του Ευρωσυστήματος. Στα δυο άκρα του συστήματος αυτού βρίσκονται (αναλογικά) η Ελλάδα, που οφείλει περίπου 72 δισ. ευρώ και η Γερμανία, που το Ευρωσύστημα της οφείλει 745 δισ.!

Οι πιέσεις Τραμπ και Σουλτς

Ένας ακόμη λόγος που η Merkel είναι υποχρεωμένη να πολιτευτεί εντός και εκτός Γερμανίας ως εγγυήτρια της συνοχής της Ευρωζώνης είναι η πίεση που της ασκεί η κυβέρνηση Trump. Στα συστηματικά σχόλια του υποψήφιου νέου Αμερικανού πρέσβη στην Ε.Ε., Ted Malloch, ότι η Ευρωζώνη βαδίζει σε διάλυση και ότι είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να φύγει από το ευρώ, έστω κι αν χρειαστεί νέο πρόγραμμα με το ΔΝΤ, υποβόσκει το σκηνικό μιας ευρωατλαντικής σύγκρουσης, με απροσδιόριστη ακόμη διάσταση. Η συνάντηση με Draghi ήταν, κατά κάποιο τρόπο, και μια επίδειξη ενότητας μεταξύ των πόλων της ευρωπαϊκής εξουσίας. Τέλος, η Merkel πρέπει να υποστηρίξει την ενότητα της Ευρωζώνης απέναντι στον βασικό πολιτικό της αντίπαλο, τον Schultz, υποψήφιο καγκελάριο των σοσιαλδημοκρατών. Το ελληνικό ζήτημα ήδη παίζει στην πολιτική αντιπαράθεση κι οι αποστάσεις ασφαλείας από τον Schaeuble είναι ανακλαστικό αυτοσυντήρησης.

Ο Κυρ. Μητσοτάκης στην καγκελαρία

Ωστόσο, είναι άλλο η προεκλογική προσαρμογή κι άλλο η βαθύτερη στρατηγική της γερμανικής ηγεσίας. Η ρητορική της Merkel υπέρ της συνοχής της Ευρωζώνης όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα δεν σημαίνει ότι θα την υπερασπίσει ακόμη και με τίμημα τη γερμανική επικυριαρχία και τα οικονομικά της παρελκόμενα. Το τι θα συμβεί μετά τον εκλογικό Σεπτέμβριο είναι ένα άλλο κεφάλαιο. Και το τι μπορεί να συμβεί μέχρι τον εκλογικό Σεπτέμβριο με την «ειδική περίπτωση» Ελλάδα είναι επίσης διαφορετικό κεφάλαιο. Η αποτροπή διάσπασης της Ευρωζώνης δεν αποκλείει ένα καθεστώς εξαίρεσης, παρόμοιο με αυτό που πολλές φορές έχει βρεθεί η Ελλάδα στα χρόνια των μνημονίων, όπως ακόμη και τώρα συμβαίνει με την εξαίρεση από το QE της ΕΚΤ.

Τα σκαμπανεβάσματα στο γερμανικό εκλογικό βαρόμετρο δεν αποκλείεται να οδηγήσουν πολλές φορές το προσεχές διάστημα σε αλλαγή στάσης και τακτικής έναντι της ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα της αξιολόγησης. Κι έχει σημασία να παρακολουθήσει κανείς το ύφος και την τακτική που θα ακολουθήσει ο πρόεδρος της ΝΔ Κυρ. Μητσοτάκης μετά την επίσκεψή του, τη Δευτέρα, στην καγκελαρία. Αν πυκνώσει τις αναφορές του στην ανάγκη προσφυγής σε εκλογές, ίσως θα έχει λάβει κάποιο ενθαρρυντικό μήνυμα από την Merkel. Μόνο που δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι το μήνυμα αυτό δεν θα είναι παραπλανητικό. Κανείς δεν ξέρει τι πραγματικά έχει στο μυαλό της η Angela Merkel, πριν η ίδια αποφασίσει να το πει καθαρά.