George Friedman - Η Επόμενη Δεκαετία

Συγγραφέας : George Friedman

Βιβλίο           : Η Επόμενη Δεκαετία

Εκδόσεις      : Ενάλιος

Έτους           : 2011

σελίδα 95

Η πιο σημαντική επίπτωση της κρίσης του 2008 στην επόμενη δεκαετία θα είναι γεωπολιτική και πολιτική, όχι οικονομική. Η οικονομική κρίση του 2008 έκανε τον κόσμο να συνειδητοποιήσει την σημασία της εθνικής κυριαρχίας. Μια χώρα που δεν έλεγχε το ίδιο της το χρηματοπιστωτικό σύστημα ή το ίδιο της το νόμισμα ήταν βαθιά ευάλωτη στις πράξεις άλλων χωρών. Αυτή η επίγνωση έκανε φορείς όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση να μην φαίνονται πια τόσο καλοπροαίρετες όσο πριν. Την επόμενη δεκαετία, η τάση θα απομακρυνθεί από τον περιορισμό της οικονομικής κυριαρχίας και θα στραφεί προς την αύξηση του οικονομικού εθνικισμού.

σελίδες 252-256

Σε ένα προηγούμενο κεφάλαιο αναλύσαμε το πρόβλημα που δημιουργήθηκε από την έξαρση στις στεγαστικές επενδύσεις και τις ανατολικοευρωπαϊκές υποθήκες σε ευρώ, ελβετικά φράγκα, ακόμη και γιεν. Τράπεζες σε άλλες χώρες της ΕΕ ήταν οι ιδιοκτήτριες πολλών τραπεζών της ανατολικής Ευρώπης. Αυτές οι τράπεζες στην δυτική Ευρώπη χρησιμοποιούσαν ευρώ και βρίσκονταν υπό την οικονομική εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του τραπεζικού συστήματος της ΕΕ. Οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες βρίσκονταν στην παράξενη θέση να μην είναι ιδιοκτήτριες των εγχώριων τραπεζικών συστημάτων τους. Αντί απλώς να επιβλέπονται από τις κυβερνήσεις τους, οι τράπεζες τους βρίσκονταν υπό την επίβλεψη της ΕΕ. Ένα έθνος που δεν ελέγχει το χρηματοπιστωτικό του σύστημα, έχει χάσει την κυριαρχία του. Και αυτό δείχνει το μελλοντικό πρόβλημα της ΕΕ. Τα ισχυρότερα μέλη, όπως η Γερμανία, διατήρησαν και εμπλούτισαν την κυριαρχία τους κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ενώ τα πιο αδύναμα έθνη είδαν την κυριαρχία τους να φθίνει. Αυτή η ανισορροπία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί την δεκαετία που έρχεται.

Δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν μια ενιαία οικονομική οντότητα, και δεδομένου του γεγονότος ότι οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες είχαν λιγοστούς πόρους και περιορισμένο έλεγχο στις ίδιες τους τις τράπεζες, η προσδοκία ήταν ότι οι πιο υγιείς χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα διέσωζαν τις ανατολικές τράπεζες. Αυτή δεν ήταν η προσδοκία μόνο της ανατολής, αλλά και των ευρωπαϊκών χωρών που είχαν κάνει επενδύσεις εκεί. Η Γερμανία είχε την πιο δυνατή οικονομία και το πιο τραπεζικό σύστημα, επομένως ήταν αναμενόμενο να πάρει τα ηνία.

Αλλά η Γερμανία το απέφυγε. Δεν ήθελε να εγγυηθεί την διάσωση της ανατολικής Ευρώπης. Τα χρήματα ήταν παρά πολλά, και η Γερμανία απλώς δεν ήθελε να σηκώσει το βάρος. Αντίθετα, οι Γερμανοί ενθάρρυναν τους Ανατολικοευρωπαίους να πάνε στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για διάσωση. Αυτό θα μείωνε το γερμανικό και το ευρωπαϊκό βάρος, μετριάζοντας την ευθύνη τους με συνεισφορές από τους Αμερικανούς και άλλους ευεργέτες του ΔΝΤ.

Αυτές οι επιπτώσεις από την κρίση του 2008 υπογράμμισαν το πόσο πολύ απείχε η Ευρώπη από το να γίνει μια ενιαία χώρα. Επίσης έδειξαν ότι η Γερμανία ήταν ουσιαστικά εκείνη που έπαιρνε τις αποφάσεις στην Ευρώπη. Εάν η Γερμανία χρειαζόταν διάσωση, η Ευρώπη θα την πρόσφερε.

Αλλά οι οικονομικές επιπτώσεις δεν τελείωσαν εκεί. Καθώς η ύφεση χτύπησε την Ευρώπη, οι φορολογικές εισπράξεις μειώθηκαν και ο δανεισμός για τις κοινωνικές υπηρεσίες αυξήθηκε. Κάποιες χώρες βρέθηκαν κάτω από τρομερή πίεση, με τα προβλήματα τους συχνά να επιδεινώνονται από την εγχώρια πολιτική πίεση. Για εκείνες που χρησιμοποιούσαν το ευρώ, κάποια από τα βασικά εργαλεία για την διαχείριση ενός τέτοιου προβλήματος δεν υπήρχαν. Για παράδειγμα, ένα νόμισμα σε πτώση κάνει τις εισαγωγές πιο ακριβές και τις εξαγωγές πιο φτηνές και ανταγωνιστικές. Αυτό είναι ζημιογόνο από την πλευρά της κατανάλωσης, αλλά βοηθά να δημιουργηθούν δουλειές και αυξάνει τα έσοδα από φόρους. Η προσαρμογή της αξίας του νομίσματος είναι ο βασικός μηχανισμός για την αντιμετώπιση της ύφεσης, αλλά χώρες όπως η Ελλάδα δεν έλεγχαν οι ίδιες το νόμισμα τους· δεν είχαν καν δικό τους νόμισμα. Η ασυμμετρία των δυνάμεων μετέτρεψε την ΕΕ σε πεδίο μάχης. Η Γερμανία δεν θέλησε να αναλάβει την ευθύνη της διάσωσης των πιο αδύναμων χωρών, αλλά οι αδύναμες χώρες δεν είχαν πλήρη έλεγχο των οικονομιών τους, επομένως δεν μπορούσαν να πάρουν τον έλεγχο της μοίρας τους. Το ερώτημα από εδώ και πέρα είναι το εάν η ΕΕ, ιδιαίτερα λόγω της ευρωπαϊκής ιστορίας, μπορεί να αντέξει αυτή την φυγόκεντρο δύναμη. Η απάντηση βρίσκεται εν μέρει σε αυτό που θα επιλέξουν να κάνουν οι Γερμανοί.

Το ευρώ εξυπηρετεί μια σειρά χωρών σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης και σε διαφορετικά σημεία του επιχειρηματικού κύκλου τους, και το νόμισμα που βοηθά μία χώρα, δεν βοηθά απαραιτήτως και μια άλλη. Προφανώς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανησυχεί περισσότερο για την κατάσταση της οικονομίας της Γερμανίας παρά για εκείνη μιας μικρότερης χώρας, και αυτό επηρεάζει τις αποφάσεις αξιολόγησης.

Από την ίδρυση της το 1993, μέχρι το 2008, η ΕΕ απήλαυσε μια περίοδο πρωτόγνωρης ευημερίας, και για ένα διάστημα αυτή η ευημερία υπερκάλυψε όλα τα ζητήματα που δεν είχαν επιλυθεί ποτέ ολοκληρωτικά. Το μέγεθος μιας πολιτικής οντότητας υπολογίζεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις αντιξοότητες, και με την κρίση του 2008, όλα τα ανεπίλυτα ζητήματα ήρθαν στην επιφάνεια, και μαζί τους και ο εθνικισμός που η ομοσπονδία είχε στόχο να θάψει. Κατά καιρούς αυτός ο εθνικισμός έγινε αρκετά ισχυρός πολιτικά. Η πλειοψηφία των Γερμανών ήταν αντίθετη στην παροχή της βοήθειας προς την Ελλάδα. Μια πλειοψηφία των Ελλήνων προτιμούσε την πτώχευση παρά την συμμόρφωση στους όρους της ΕΕ, τους οποίους θεωρούσαν γερμανικούς όρους. Η κατάσταση ηρέμησε όταν καταλάγιασε η οικονομική κρίση, αλλά πήραμε μια γεύση των δυνάμεων που βράζουν και κοχλάζουν κάτω από την ευρωπαϊκή ηρεμία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα εξαφανιστεί, σίγουρα όχι μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Ιδρύθηκε ως μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου και θα παραμείνει τέτοια. Αλλά δεν θα εξελιχθεί σε ένα πολυεθνικό κράτος, με την δυνατότητα να γίνει σημαντικός παίκτης στην παγκόσμια σκηνή. Δεν υπάρχει αρκετό κοινό συμφέρον μεταξύ των εθνών ώστε να μοιραστούν μια στρατιωτική δύναμη, και χωρίς στρατιωτική δύναμη η Ευρώπη δεν έχει αυτό που ονόμασα "βαθιά δύναμη". Οι Ευρωπαίοι πάλεψαν ανάμεσα στην εθνική κυριαρχία και σε μια ευρωπαϊκή λύση στην οικονομική κρίση. Η πρόκληση που έθεσαν τα οικονομικά ζητήματα για την ευρωπαϊκή ενότητα εμποδίζει την στρατιωτική ενοποίηση ακόμη πιο πολύ. Τελικά, υπάρχει μια ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, αλλά όχι ένα ευρωπαϊκό κράτος.

Από την άλλη, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο εάν πολλοί από τους οικονομικούς ελέγχους που διατηρεί τώρα η ΕΕ θα επιβιώσουν και μετά την δεκαετία. Όπως ανακάλυψαν οι μικρότερες χώρες, εκείνοι οι έλεγχοι τους έβαλαν σε σοβαρά μειονεκτική θέση. Η διαχείριση τους γίνεται από ένα σύστημα, το οποίο βρίσκεται υπό τον έλεγχο μεγαλύτερων χωρών. Είναι δύσκολο να πειστούν οι πολίτες των μεγαλύτερων χωρών ότι πρέπει να δουλέψουν για να χτίσουν πολιτικούς συνασπισμούς, ώστε να βοηθήσουν άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες. Η υποτίμηση του νομίσματος είναι ένας πολύ πιο απλός τρόπος να κάνει κάποιος φτηνές εξαγωγές και πιο ακριβές εισαγωγές και να βελτιώσει έτσι την οικονομία. Αλλά και πάλι, η Ελλάδα, για παράδειγμα, δεν είχε αυτή την επιλογή, επειδή δεν είχε δικό της νόμισμα.

 Στα αμέσως επόμενα χρόνια, οι σοβαροί οικονομικοί περιορισμοί αναμφίβολα θα συνεχιστούν. Οι δυσκολίες δεν θα είναι πρωτόγνωρες ή μη αντιμετωπίσιμες, ωστόσο θα εξακολουθήσουν, δημιουργώντας διαφορετικά προβλήματα για τα διάφορα έθνη. Σίγουρα το οικονομικό άγχος θα φέρει διχασμό ανάμεσα σε αυτά τα έθνη και θα γεννήσει σοβαρές αμφιβολίες για τα οφέλη ενός ενιαίου νομίσματος. Δεν αμφιβάλλω ότι η ΕΕ θα επιβιώσει, αλλά δεν θα εντυπωσιαζόμουν ιδιαίτερα εάν κάποια μέλη της ευρωζώνης αποχωρούσαν, ή εάν άλλα έθεταν περιοριστικούς όρους στον βαθμό ελέγχου που θα παραχωρήσουν στην γραφειοκρατία των Βρυξελλών.

Είδαμε ήδη το αποκορύφωμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Καθώς η παλίρροια θα υποχωρεί κατά τα επόμενα δέκα χρόνια, αυτό που θα αποκαλυφθεί πάνω από όλα είναι η δύναμη της Γερμανίας.

ΠΗΓΗ:protagorasnews