Γιατί φεύγει ο Νταβούτογλου. Πως επηρεάζονται τα ελληνοτουρκικά

 

Του ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ. 

Μια κρίση που ενδημούσε εδώ και καιρό εκδηλώθηκε δημοσίως την Τετάρτη το βράδυ με τη συνάντηση Ερντογάν- Νταβούτογλου και τη «βελούδινη» αποχώρηση του τούρκου πρωθυπουργού.

Το κυβερνών κόμμα της Τουρκίας AKP, θα πραγματοποιήσει συνέδριο στις 22 Μαίου για να εκλέξει νέο πρόεδρο. Στις εκλογές αυτές ο Αχμέτ Νταβούτογλου δεν θα υποβάλει υποψηφιότητα. Συνεπώς, θα αναδειχθεί νέος πρόεδρος ο οποίος, προφανώς, θα αναλάβει και την πρωθυπουργία.

Ο Νταβούτογλου, στενός συνεργάτης του Ερντογάν, υπήρξε το έμπιστο πρόσωπο του τούρκου Προέδρου όταν θέλησε από την πρωθυπουργία να μεταπηδήσει στην Προεδρία.

Όπως ο ίδιος ο Ερντογάν έλεγε κατά καιρούς, αν ήθελε πρωθυπουργό κάποιον που να εφήρμοζε τη δική του πολιτική, θα επέλεγε τον Αμπντουλάχ Γκιούλ πρώην Πρόεδρο της Τουρκίας. Συνεπώς, από τον Νταβούτογλου απαιτούσε υπακοή στην πολιτική του. Ο Νταβούτογλου του την υποσχέθηκε και ανέλαβε την πρωθυπουργία και την προεδρία του AKP. Φαίνεται, όμως, ότι όλες οι απαιτήσεις του Ερντογάν δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτές. Και η ρήξη επήλθε.

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥΣ

Από τις πρόσφατες διαφορές που χώριζαν τους δύο άνδρες ήταν το κουρδικό, στο οποίο ο Νταβούτογλου, ως πρωθυπουργός, ήθελε να επαναρχίσει τις συνομιλίες και το θέμα της ελευθερίας έκφρασης. Ο Ερντογάν, σε μια πρωτοφανή, για- υποτίθεται- δημοκρατική χώρα, παρενέβη στη δικαιοσύνη και απαίτησε την φυλάκιση δημοσιογράφων  που του άσκησαν κριτική, γεγονός που ενόχλησε ακόμη και τις ΗΠΑ. Ο Νταβούτογλου διαφώνησε μαζί του.

Ένας, ακόμη, λόγος που όξυνε τις σχέσεις των δύο ανδρών ήταν η υποτονική υποστήριξη του Νταβούτογλου στην προσπάθεια του Ερντογάν να μεταφέρει αρμοδιότητες στον Πρόεδρο με την αναθεώρηση του Συντάγματος.

Επιλογές υπουργών κατά το σχηματισμό της κυβέρνησης, παρεμβάσεις του προέδρου στη σύνθεσή της και στην πολιτική της ήταν, επίσης, αιτίες που προστέθηκαν στο χάσμα που δημιουργήθηκε.

ΟΙ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΠΟΥ ΞΕΧΕΙΛΙΣΑΝ ΤΟ ΠΟΤΗΡΙ

Δύο, ωστόσο, θα πρέπει να ήταν οι σταγόνες που ξεχείλισαν το ποτήρι.

Η πρώτη, η προτίμηση που έδειχναν Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες προς τον Νταβούτογλου και την πολιτική του και η απαρέσκεια που εκδήλωναν κατά του Ερντογάν. Ο τούρκος πρόεδρος θα πρέπει να το αισθάνθηκε πολύ καλά αυτό κατά την τελευταία επίσκεψή του στις ΗΠΑ, όπου μετά βίας στάθηκε δυνατόν να δει, για λίγο, τον αμερικανό πρόεδρο. Πέραν αυτού, όμως,  ό Ομπάμα κινήθηκε στο όριο της διπλωματικότητας όταν, απαντώντας σε σχετική ερώτηση είπε: «Δεν είναι μυστικό ότι υπάρχουν κάποιες τάσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας που με προβληματίζουν … 

Νομίζω ότι η προσέγγιση που έχουν κάνει στο θέμα του Τύπου είναι μια απο αυτές που θα μπορούσε να οδηγήσει την Τουρκία σε ένα μονοπάτι   πολύ ανησυχητικό». Δεν είναι μυστικό, επίσης, πως στις ΗΠΑ υπάρχουν κέντρα που προτείνουν τη δημόσια ρήξη με τον Ερντογάν και την πολιτική του καθώς, σε μια σειρά θεμάτων, μείζονος σημασίας για την Ουάσιγκτον, ο Ερντογάν βρίσκεται στην αντίθετη πλευρά. 

Διεθνή κέντρα, λοιπόν, που επηρεάζουν την διαμόρφωση πολιτικής επένδυαν, και, προφανώς, θα συνεχίσουν να επενδύουν, ως εναλλακτική λύση, στον Νταβούτογλου και στη συνεργασία του με τον πρώην πρόεδρο Αμπντουλάχ Γκιούλ. Αυτό οπωσδήποτε ήταν υπόψη του Ερντογάν. Η κίνησή του να αποπέμψει τον πρωθυπουργό απέβλεπε στην ανακοπή αυτής της διαμορφούμενης σχέσης.

Η δεύτερη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της ρήξης ήταν η ευρωπαϊκή πολιτική του Νταβούτογλου και η εμπιστοσύνη που του έδειχναν οι Βρυξέλλες σε σχέση, πάλι, με τον Ερντογάν. 

Η πρόταση για κατάργηση της βίζας για τους τούρκους πολίτες, πρόταση με άδηλο μέλλον μετά την απομάκρυνση του Νταβούτογλου, ήταν επιτυχία του τούρκου πρωθυπουργού. Αυτήν την επιτυχία δεν άφησε ο Ερντογάν να την καρπωθεί ο Νταβούτογλου.

Αλλά, με την απομάκρυνση Νταβούτογλου, στερείται και η Ευρώπη ενός αξιόπιστου συνομιλητή με ρεαλιστικές θέσεις, με τον οποίο θα μπορούσε να έρθει σε συνεννόηση. Το προσφυγικό και η συμφωνία που επετεύχθη είναι μετέωρα.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΕΡΝΟΓΑΝ ΕΙΝΑΙ Η ΡΗΞΗ

Σε αντίθεση, λοιπόν, με τον Νταβούτογλου που επεδίωκε μια προσέγγιση με την Ευρώπη, ο Ενρτογάν επιδιώκει τη ρήξη.

Ο τούρκος πρόεδρος δεν έχει καλή γνώση του διεθνούς πεδίου και της άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Συμπεριφέρεται στις εξωτερικές σχέσεις όπως και στο εσωτερικό. Του αποδίδουν, μάλιστα, την αντίληψη πως σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν δύομιση ηγέτες. Έναν θεωρεί τον Πούτιν. Ως δεύτερο δεν θεωρεί τον Ομπάμα αλλά, τον εαυτό του. Και ως μισό τον Ομπάμα. Αυτή η  μεγαλομανία του, μέχρι σήμερα, είχε αποτελέσματα. Από τώρα και στο εξής θα δοκιμαστεί.

Ο Ερντογάν, και η Τουρκία του Ερντογάν, ενόχλησαν. Και μερικούς τους φόβισαν. Στα οράματα του Ερντογάν είναι η περαιτέρω ενίσχυση του τουρκικού στρατού και, μάλιστα, της ναυτικής δύναμης, με την προσθήκη ενός αεροπλανοφόρου το οποίο κατασκευάζεται στα ναυπηγεία της Τούζλα, έξω από την Κωνσταντινούπολη. Χωρίς αμφιβολία, η μέχρι τώρα πορεία του Ενρτογάν ήταν επιτυχής. 

Είναι αμφίβολο αν θα συνεχίσει στον ίδιο ρυθμό. Διότι η πολιτική επιτυχία βασίζεται στην οικονομική ανάπτυξη και η οικονομική ανάπτυξη υπονομεύεται από την πολιτική ρευστότητα.

Ο Ερντογάν έδειξε αρετές σημαντικού ηγέτη αλλά είχε διαμορφώσει μια ομάδα γύρω του που συνέδραμε στο έργο του. Τις σχέσεις του με τα αμερικανικά κέντρα τις διευκόλυνε ο Ιμάμης Γκιουλέν που ζει στην Αμερική και με τον οποίο έχει έρθει σε σφοδρή σύγκρουση. Η μάχη που δίνει με την «παράλληλη δομή», όπως αποκαλείται στην Τουρκία η δομή επιχειρήσεων και επιρροών του Γκιουλέν, είναι, για τον Ερντογάν, ίδιας σπουδαιότητας με τον αγώνα κατά των κούρδων. 

Στην εξωτερική πολιτική, αλλά και ως εξισορροπιστικό, μετριοπαθή παράγοντα, είχε τον πρώην υπουργό εξωτερικών, πρώην πρωθυπουργό και πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας Αμπντουλάχ Γκιούλ, ο οποίος αποστασιοποιήθηκε. Το δόγμα της εξωτερικής πολιτικής και τη δυναμική της παρουσία την έδιδε ο Αχμέτ Νταβούτογλου, του οποίου το βιβλίο «Στρατηγικό βάθος» είναι ευρέως γνωστό. 

Και αυτός αποστασιοποιείται. Μια σειρά άλλων επιφανών στελεχών του κόμματός του αδρανοποιήθηκαν επίσης. Ο Ερντογάν μένει μόνος με τη νέα γενιά στελεχών του η οποία είναι άδηλο αν και τι μπορεί να του προσφέρει. Πάντως, κοινός τόπος των τούρκων σχολιαστών, μετά τη ρήξη με τον Νταβούτογλου, είναι πως το ρήγμα άνοιξε στο  κυβερνών κόμμα της Τουρκίας και δεν πρόκειται να κλείσει. Δεν θα κλείσει, πολύ περισσότερο, διότι έχει διαμορφωθεί ένας πόλος πολιτικών στελεχών με τον οποίο η Δύση μπορεί και θέλει να συνδιαλλαγεί και του οποίου οι θέσεις είναι πιο ρεαλιστικές.

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΚΡΙΣΗ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ

Η ρευστότητα αυτή στο εσωτερικό της Τουρκία αλλά, κυρίως, η αποτυχία της μεσανατολικής της πολιτικής έχει, ήδη, τις επιπτώσεις,  για τις οποίες γράψαμε και άλλη φορά, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η Τουρκία, για να αποφύγει την κρίση στο εσωτερικό της από μια διαφαινόμενη ήττα της πολιτικής της στη Συρία, προκαλεί την Ελλάδα επιδιώκοντας τη δημιουργία θερμού επεισοδίου στο Αιγαίο. 

Στην ουσία, βρήκε ευκαιρία για να επιδιώξει τη δημιουργία μιας ακόμη «γκρίζας ζώνης» στην περιοχή, αυτήν τη φορά, των Οινουσών. Η αθηναϊκή παθητικότητα μπορεί να οδηγήσει σε νέα τετελεσμένα, ακόμη και με εδαφικές απώλειες, αν μια βραχονησίδα θα έχει την τύχη των Ιμίων. Είναι ανησυχητική, από της πλευράς αυτής η περίπτωση του επεισοδίου με τον έλληνα ψαρά στις Οινούσες και την μικρή ένταση που προκλήθηκε.

 Η τουρκική ακταιωρός που απείλησε τον ψαρά απομακρύνθηκε από την περιοχή, μετά την παρέμβαση ελληνικής κανονιοφόρου, αλλά προς βοήθειά της έσπευσαν τουρκικά πολεμικά. Από την περιοχή απομακρύνθηκαν, σύμφωνα με την ειδησεογραφία, και ο ψαράς και τα πολεμικά Ελλάδας και Τουρκίας. Γιατί; Από πού απομακρύνθηκε η ελληνική κανονιοφόρος; Από τα ελληνικά χωρικά ύδατα;

Ακόμη και οι ΗΠΑ- τις οποίες καλά θα κάνουμε να μην εμπιστευόμαστε στα θέματα του Αιγαίου γιατί οι θέσεις τους, όπως έχουν καταγραφεί διαχρονικά, συγκλίνουν με τις τουρκικές- δείχνουν να ανησυχούν από την προκλητικότητα της Άγκυρας. 

Η ταυτόχρονη πρόταση που έγινε από τους δύο αμερικανούς πρέσβεις στην Αθήνα και την Άγκυρα προς τα αντίστοιχα υπουργεία εξωτερικών να απομακρυνθούν οι ναυτικές δυνάμεις των δύο χωρών, να περιπολούν στον Εύξεινο Πόντο και να αφήσουν τον χώρο του Αιγαίου στο ΝΑΤΟ, είχε, ακριβώς, ως στόχο να αποφευχθεί ένα ελληνοτουρκικό επεισόδιο που θα εξυπηρετούσε, εν τέλει, τη Ρωσία. 

Η πρόταση απερρίφθη από την Αθήνα αλλά, για να διαφυλαχθεί η εθνική ακεραιότητα κάτι επι πλέον πρέπει να γίνει. Είναι γνωστό ότι η Άγκυρα επιδιώκει τον έλεγχο του Αιγαίου ανατολικά του 25^ου μεσημβρινού ο οποίος διέρχεται από το μέσον, περίπου του αρχιπελάγους.

Πάντως, ένα από τα ρητά που κυριαρχούν στις διεθνείς σχέσεις είναι πως «ο καθένας κρατά αυτά που μπορεί». Η Αθήνα δείχνει αδυναμία να μπορέσει να διασφαλίσει τα ελληνικά συμφέροντα στο Αιγαίο. Ας αναζητήσει όλες εκείνες τις προϋποθέσεις που θα κρατήσουν τη χώρα ακεραία. Ψυχραιμία, ναι. Αλλά, κάπου χρειάζεται και αποφασιστικότητα.

ΠΗΓΗ:  Δημήτρης Κυπριώτης