Ξέσπασμα ενάντια στο Αμερικανικό Όνειρο

Η ανελευθερία και η ανισότητα είναι το εφιαλτικό μεδούλι των ΗΠΑ

Γράφει ο Ερρίκος Φινάλης

Την Τρίτη ο Τομ Κότον, πρώην λοχαγός του αμερικανικού στρατού και νυν Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής από το Αρκάνσας, πρότεινε τη χρήση μιας… μεραρχίας αλεξιπτωτιστών για να κατασταλούν οι ταραχές που ξέσπασαν μετά την απάνθρωπη δολοφονία του 46χρονου Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικούς: «Ας δούμε τι μπορούν να κάνουν αυτοί οι αναρχικοί όταν βρουν απέναντί τους την 101η Αερομεταφερόμενη Μεραρχία», έγραψε στο τουίτερ.

Αλλά καθώς οι ταραχές εξαπλώνονταν πεισματικά σε όλη σχεδόν την έκταση των ΗΠΑ, ένιωσε ότι ίσως η εν λόγω μεραρχία να μην αρκεί, και ξαναέγραψε: «Εν ανάγκη ας χρησιμοποιηθούν και η 10η Ορεινή Μεραρχία, η 82η Αερομεταφερόμενη, η 1η Τεθωρακισμένη… οτιδήποτε χρειάζεται για την αποκατάσταση της τάξης. Και για τους ανατρεπτικούς, αναρχικούς, ταραξίες και πλιατσικολόγους ισχύει το “δεν πιάνουμε αιχμαλώτους”»!

Πρέπει να γυρίσει κανείς πάνω από ένα αιώνα πίσω για να βρει μια τέτοια εκπληκτική πρόσκληση μακελέματος πολιτών από το στρατό της χώρας τους. Τα λόγια αυτά ακούγονται ακραία σε έναν κανονικό άνθρωπο, αλλά αντηχούν σαν θεϊκή μελωδία στα αυτιά μεγάλου μέρους της βορειοαμερικανικής ελίτ. Επειδή αυτή γνωρίζει πολύ καλά τις βαθιές αιτίες για το ξέσπασμα οργής που ζουν σήμερα οι ΗΠΑ, το μεγαλύτερο εδώ και πολλές δεκαετίες, ενώ επίσης είναι διαποτισμένη από περιφρόνηση για τις τεράστιες στρατιές των απόκληρων που ζουν «αόρατοι» στην πλουσιότερη χώρα του κόσμου. Και, πάντα, η περιφρόνηση της ελίτ μετατρεπόταν σε ταξικό μίσος όποτε οι απόκληροι τολμούσαν να εισβάλουν στην κεντρική σκηνή – έστω κι όταν τα ξεσπάσματά τους δεν απειλούσαν την εξουσία της και «απλά» αμαύρωναν την εικονική πραγματικότητα του Αμερικανικού Ονείρου που οι ΗΠΑ πουλάνε στην υπόλοιπη υφήλιο.

Επάνω αριστερά, η φωτογραφία που έχει προκαλέσει διεθνή αποτροπιασμό: ο λευκός αστυνομικός Ντέρεκ Τσόβιν δολοφονεί αργά τον Τζορτζ Φλόιντ. Αυτή όμως είναι μια βολική μισή αλήθεια: δεν επρόκειτο για παρεκτροπή ενός ρατσιστή. Κάτω αριστερά, μια πιο τίμια φωτογραφία: το θύμα πατάνε με τα γόνατά τους άλλοι δύο αστυνομικοί, ενώ ένας τέταρτος είναι επιφορτισμένος να απειλεί τους διαμαρτυρόμενους περαστικούς. Δεξιά, από επάνω προς τα κάτω: Ο Του Τάο, που γρονθοκόπησε τον Φλόιντ πριν τον ρίξουν μπρούμυτα στο έδαφος και μετά απειλούσε όσους διαμαρτύρονταν. Ο Αλεξάντερ Κουένγκ, που πατούσε με το γόνατό του τη σπονδυλική στήλη του Φλόιντ. Ο Τόμας Λέιν, που είχε ακινητοποιήσει τα πόδια του θύματος. Πολυπολιτισμικότητα και ρατσισμός δεν είναι «αξίες» ασύμβατες…

Με την 4η Βιομηχανική Επανάσταση προς τον κοινωνικό Καιάδα

Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο σήμερα, όταν το κύρος του 1% που εξουσιάζει τη ζωή της μεγάλης πλειοψηφίας έχει τρωθεί σε μεγάλο βαθμό. Ο πρωτοφανής ενδοσυστημικός εμφύλιος παροξύνει τις αντιθέσεις και την αδυναμία των «από πάνω» να διαχειριστούν έστω την πολύπλευρη κρίση. Η διεθνής υποβάθμιση των ΗΠΑ βαθαίνει, και η πρωτοκαθεδρία τους απειλείται από νέους παίκτες. Τέλος, η πανδημία λειτούργησε ως το κερασάκι στην τούρτα: πέραν των ομαδικών τάφων για 110.000 μέχρι στιγμής νεκρούς στην πλουσιότερη χώρα του κόσμου με το πιο ανύπαρκτο σύστημα δημόσιας υγείας, πάνω από 40 εκατομμύρια Βορειοαμερικανών προστέθηκαν στις λίστες των ανέργων και θέτουν πλέον υποψηφιότητα για μόνιμη κατρακύλα, από την τάξη των εργαζόμενων φτωχών στο χάος του κοινωνικού Καιάδα που ήδη αλέθει περίπου 50 εκατομμύρια ανθρώπων.

Και ποια είναι τα σχέδια της ελίτ μπροστά σε τέτοιας έκτασης καταστροφή; Να επιταχύνει τη λεγόμενη 4η Βιομηχανική (Ψηφιακή) Επανάσταση που θα ρίξει ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού στη μαύρη τρύπα των ΗΠΑ, ανατρέποντας όχι μόνο τις όποιες εργασιακές κ.ά. «κανονικότητες» επιβίωναν ακόμη, αλλά ακόμη και τον σημερινό ανθρωπότυπο*. Μ’ αυτήν την έννοια, μια ανάλυση που τα ρίχνει όλα στον Τραμπ ή στην αστυνομική βία εναντίον των μαύρων είναι ανεπαρκής. Διότι οι αιτίες είναι πολύ βαθύτερες: φτάνουν στα ίδια τα θεμέλια των ΗΠΑ, που χτίστηκαν πάνω στη θεσμοποιημένη αδικία και ανισότητα με τούβλα ματωμένα από αλλεπάλληλες γενοκτονίες και απίστευτα εγκλήματα στο εσωτερικό και το εξωτερικό, πασπαλισμένα με μια ευπροσάρμοστη και επιτυχή (αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε) προπαγάνδα. Χάρη στην τελευταία οι ΗΠΑ πλασάρονται ως η Χώρα της Ευημερίας και της Ελευθερίας, ενώ στην πραγματικότητα ούτε ενιαία χώρα αποτελούν, ούτε ενιαία κοινωνία διαθέτουν – η δε ευημερία και ελευθερία στην πραγματικότητα περιορίζονται σε μια μειοψηφία του πληθυσμού.

Πολλές χώρες σε μία, με ελάχιστους να γεύονται πλούτο και ελευθερία

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Πρώτον, οι διαφορές από Πολιτεία σε Πολιτεία είναι τεράστιες, και στο εσωτερικό της καθεμιάς βρίσκει κανείς όχι μία, αλλά πολλές κοινωνίες – που μόνο σπάνια και κατά τύχη (ή λόγω «ατυχήματος») συναντιούνται. Αυτό δεν είναι κάποια εκ γενετής αδυναμία, αλλά επιλογή των αρχουσών τάξεων: να κρατιέται πάνω από το 50% του πληθυσμού στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό περιθώριο, σε συνθήκες αμορφωσιάς, αποχαύνωσης και διαπαιδαγώγησης στη βαρβαρότητα και τον ακραίο ατομισμό. Τα υπόλοιπα τα αναλαμβάνουν οι φανατικοί ιεροκήρυκες, οι κάθε κατηγορίας συμμορίες και τα ναρκωτικά – πραγματικά και μεταφορικά. Επικουρικά λειτουργεί και ένα πολιτικό σύστημα βασισμένο σε αλλεπάλληλες διαμεσολαβήσεις, με εκλογικές ρυθμίσεις τέτοιες που αποτρέπουν την επιβίωση οποιασδήποτε «αιρετικής» φωνής.

Δεύτερον, η ευημερία (που δεν περιορίζεται στο πώς μοιράζεται ο πλούτος αλλά και στο βαθμό πρόσβασης των πολιτών σε υγεία, παιδεία, πολιτισμό κ.λπ.) είναι μοιρασμένη τόσο άνισα όσο σε κανένα άλλο κράτος του δυτικού μπλοκ. Αρκετά σχετικά στοιχεία εμπεριέχονται στην πρόσφατη αρθρογραφία του Δρόμου**. Εδώ αρκεί, ενδεικτικά, να επαναληφθεί ότι το πλουσιότερο 10% νέμεται το 70,2% του συνολικού πλούτου, ενώ στο φτωχότερο 50% αντιστοιχεί μόλις το 1,5%! Όσο για την πρόσβαση στην υγεία, η πανδημία έκανε βούκινο την «αποτελεσματικότητα» του πιο ταξικού παγκοσμίως συστήματος υγείας και μιας κυβέρνησης που «κατάφερε» να παραμείνει εγκληματικός θεατής. Τα ίδια και για την εκπαίδευση, όπου ακόμη κι όσοι από τους μη προνομιούχους καταφέρουν να ξεπεράσουν τους φραγμούς και να σπουδάσουν, είναι δεμένοι χειροπόδαρα επί δεκαετίες με τοκογλυφικά φοιτητικά δάνεια. Και ούτω καθεξής…

Τρίτον, η ελευθερία, η δημοκρατία, τα δικαιώματα: αυτά ισχύουν τύποις για όλους, στην πραγματικότητα όμως μόνο για όσους έχουν τον πλούτο να τα επιβάλουν για λογαριασμό τους, και συνήθως κόντρα στην υπόλοιπη κοινωνία. Πολλή πολιτική ορθότητα, πολλά εξατομικευμένα δικαιώματα, πολλή «πολυπολιτισμικότητα»… και στο βάθος ένας λευκός αστυνομικός, επικουρούμενος και από μη λευκούς συναδέλφους του (ιδού η «πολυπολιτισμικότητα»…), να πατάει με το γόνατο τον λαιμό ενός φτωχού μαύρου μέχρι να τον πνίξει. Δεν ήταν η εξαίρεση, ήταν ο κανόνας. Απλά τώρα η βιντεοσκοπημένη αργή και σαδιστική δολοφονία «συναντήθηκε» ως θρυαλλίδα με όλα τα προηγούμενα, δηλαδή με μια σειρά διαφορετικές αιτίες που μαζί συνέθεσαν ένα εκρηκτικό μείγμα – πολύ πιο εκρηκτικό από αυτό του 1992, εξ ου και η πολύ μεγαλύτερη έκταση και ένταση του ξεσπάσματος, αυτή τη φορά με μαζική συμμετοχή φυλών και στρωμάτων που είχαν πολύ μειοψηφική παρουσία σε προηγούμενες εκρήξεις.

* Βλ. ενδεικτικά «Νέα κανονικότητα και τεχνολογική “πρόοδος” (φύλλο 496).

** Βλ. μεταξύ άλλων «ΗΠΑ εναντίον Κίνας» (φύλλο 499).

Δημοκρατικοί: «Γυρίστε σπίτια σας και ψηφίστε μας»

Αφού οι ΗΠΑ άρχισαν να φλέγονται απ’ άκρη σ’ άκρη, ο Μπάιντεν βγήκε από τον λήθαργο και ξιφουλκεί εναντίον του Τραμπ. Μαζί του ενεργοποιείται όλο το βαρύ πυροβολικό των «φιλελεύθερων» παγκοσμιοποιητών: καταδικάζουν τη δολοφονία του Αφροαμερικανού και δείχνουν με το δάχτυλο τον Αμερικανό πρόεδρο ως κύριο –ή μοναδικό– φταίχτη. Όλοι, ή σχεδόν: η Αφροαμερικανοτζαμαϊκανή Σούζαν Ράις, πρώην Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας επί Ομπάμα, είπε πολύ σοβαρά ότι οι διαμαρτυρίες «υποκινούνται από τη Ρωσία»… Οι υπόλοιποι, που ακόμη δεν τα ρίχνουν στον Πούτιν, μάλλον ξεχνούν πως το κίνημα Black Lives Matter ξεπήδησε όταν πρόεδρος ήταν ο Αφροαμερικανός Ομπάμα, υπουργός Δικαιοσύνης ο επίσης Αφροαμερικανός Χόλντερ και υπουργός Εσωτερικής Ασφάλειας ο Τζόνσον, Αφροαμερικανός κι αυτός.

Επίσης ξεχνούν ότι εκεί που ξεκίνησαν όλα, στη Μινεάπολη, δήμαρχος και «πολιτικός προϊστάμενος» της αστυνομίας είναι ένας Δημοκρατικός, ενώ όλοι οι δημοτικοί σύμβουλοι (πλην ενός Πράσινου) είναι επίσης Δημοκρατικοί. Είναι ο ίδιος δήμαρχος –κι όχι κάποιος Τραμπ– που έδωσε εντολή για γενική επιστράτευση της Εθνοφρουράς (την πρώτη τέτοιας έκτασης επιστράτευση από το τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου), μιλά για «εισαγόμενη τρομοκρατία» και «έξωθεν ενορχηστρωμένη αποσταθεροποίηση της Πολιτείας» και, καυχώμενος για την απευθείας συνεννόησή του με τον Τραμπ και τον υπουργό Άμυνας Έσπερ, απειλεί ότι θα βγάλει στους δρόμους τον τακτικό στρατό. Τα ίδια και στο Σικάγο, το Λος Άντζελες, τη Νέα Υόρκη και δεκάδες ακόμη πόλεις με Δημοκρατικές πλειοψηφίες, οι οποίες έσπευσαν να επιβάλλουν κατάσταση έκτακτης ανάγκης, απαγόρευση κυκλοφορίας κ.λπ., αφήνοντας λυτά και τα χέρια των δυνάμεων καταστολής για να συνεχίσουν το όργιό τους.

«Πανστρατιά εναντίον Τραμπ»

Αλλά η υποκρισία δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα: πλέον οι αντιτραμπιστές επικεντρώνουν σε νουθεσίες για απομόνωση των «λίγων ταραξιών» και εκκλήσεις «πανστρατιάς για να διώξουμε τον Τραμπ». Στην πραγματικότητα, αυτό είναι το μόνο που τους ενδιαφέρει. Ανέχονται τη διαμαρτυρία στο βαθμό που υπηρετεί το στρατόπεδό τους στον ιδιότυπο ενδοαμερικανικό εμφύλιο, και ταυτόχρονα τη φοβούνται. Έτσι πολλαπλασιάζονται οι «προειδοποιήσεις» ότι τυχόν συνέχιση των ταραχών θα ευνοήσει τον Τραμπ, που με το σύνθημα «Νόμος και Τάξη» θα συσπειρώσει συντηρητικά στρώματα γύρω του και θα ανατρέψει τις δυσάρεστες γι’ αυτόν δημοσκοπήσεις. Εν ολίγοις λένε στους «ταραξίες» να γυρίσουν σπίτι τους και να τους ψηφίσουν για να (μην) λυθεί το πραγματικό πρόβλημα. Επιπλέον, ως υποδειγματικοί πατερναλιστές, υποστηρίζουν ότι τα προβλήματα δεν τα προκαλούν οι προφανώς… ανίκανοι μαύροι, λατίνοι κ.λπ. αλλά «εισαγόμενοι λευκοί αναρχικοί»!

Μοιράζονται πάντως με τον Τραμπ αυτοί οι βιρτουόζοι της διπλότητας το ίδιο πρόβλημα: καρφάκι δεν καίγεται στα απηυδισμένα πλήθη που διαμαρτύρονται και εκρήγνυνται με κάθε τρόπο για το τι θα γίνει στις κάλπες του Νοεμβρίου. Έτσι κι αλλιώς στη μεγάλη πλειοψηφία τους είναι αποκλεισμένα –θεσμικά ή ντε φάκτο– από τις εκλογικές διαδικασίες. Και η συλλογική εμπειρία τούς θυμίζει ότι ακόμη και στις περιπτώσεις που ενισχύθηκε η εκάστοτε αντιπολίτευση σε περίοδο ταραχών (π.χ. εκλογή του Ρεπουμπλικάνου Νίξον στα τέλη της θυελλώδους δεκαετίες του 1960), οι ελίτ υποχρεώθηκαν σε γενναίες παροχές προς τους απόκληρους για να τους ηρεμήσουν. Ίσως αυτό να μετρά στα μάτια των αποκλεισμένων από μια αξιοβίωτη ζωή περισσότερο από την εκλογή ενός Μπάιντεν που βρίσκει θετικά μια σειρά νομοσχέδια του Τραμπ και τα υπερψηφίζει. Ή ενός Σάντερς που λέει πολλά αλλά τελικά υπερψηφίζει κι αυτός την προτεινόμενη από τον Τραμπ ένεση 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην «οικονομία που επλήγη από τον κορωνοϊό». Δηλαδή στον «επιχειρηματικό κόσμο», με ψίχουλα για τα δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων που δεν μπορούν πια να αγοράσουν φαγητό ή να πληρώσουν το νοίκι τους.

ΤΙ ΜΕΛΛΕΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ;

Η κατάληξη και οι άμεσες συνέπειες της αυθόρμητης έκρηξης ακόμη δεν έχουν διαφανεί, αλλά δύο πράγματα είναι σίγουρα: δεν θα διαρκέσει για πάντα, και ταυτόχρονα θα σφραγίσει τα μελλούμενα, μένοντας σαν μια σημαντική «στιγμή» της σύγχρονης ιστορίας των ΗΠΑ. Ο Κορνέλ Γουέστ, Αφροαμερικανός πανεπιστημιακός, υποστήριξε σε συνεντεύξεις του (CNN, Democracy Now κ.α.) το δίκαιο των εξεγερμένων και χαρακτήρισε τις ΗΠΑ «αρπακτικό καπιταλιστικό πολιτισμό που έχει εμμονή με τα χρήματα» και «αποτυχημένο κοινωνικό πείραμα», ενώ στράφηκε εναντίον και της «γερασμένης και παρακμιακής μαύρης νεοφιλελεύθερης ηγεσίας, χαρακτηριστικότερος εκπρόσωπος της οποίας είναι ο Ομπάμα, που τα έχει κάνει πλακάκια με την απληστία της Γουόλ Στριτ και με τη δολοφονική μηχανή του Πενταγώνου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ».

Ο Γουέστ εκτιμά ότι «η Αμερικανική Αυτοκρατορία υπόκειται ενδόρρηξη και τα θεμέλιά της κλονίζονται από τις εξεγέρσεις των από κάτω», και την ίδια στιγμή επισημαίνει ότι «η εξέγερση δεν έχει σχέση με επανάσταση: αυτό που χρειαζόμαστε είναι ένα μη βίαιο επαναστατικό σχέδιο μιας ολόπλευρα δημοκρατικής αναδιανομής της εξουσίας, του πλούτου, του σεβασμού – όλη αυτή η εξεγερτική ενέργεια πρέπει να διοχετευθεί μέσω οργανώσεων ριζωμένων στην αναζήτηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης». Τελικά, δεν είναι απαισιόδοξος: «Ξεσηκωνόμαστε. Αποτυγχάνουμε. Ξεσηκωνόμαστε ξανά. Αποτυγχάνουμε ξανά. Αλλά αποτυγχάνουμε όλο και λιγότερο» λέει, δείχνοντας ότι πρόκειται για έναν άγνωστης μεν έκβασης αλλά αναγκαίο και, κυρίως, παρατεταμένο πόλεμο.

Από την πλευρά της η επίσης πανεπιστημιακός Κιάνγκα-Γιαμάτα Τέιλορ εκτιμά ότι «το ξέσπασμα που ζούμε δεν είναι απλή επανάληψη προηγούμενων γεγονότων, αλλά μια ταξική εξέγερση, συνέπεια των επανειλημμένων αποτυχιών του κατεστημένου να επιλύσει τις πολλαπλές κρίσεις». Η Τέιλορ υποστηρίζει ότι η εξέγερση δεν έχει να κάνει μόνο με την αστυνομική-ρατσιστική βία αλλά με τη γενικότερη κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από μαζική ανεργία, εκατόμβες λόγω της πανδημίας, μείωση του προσδόκιμου ζωής («κάτι που τυπικά δεν συμβαίνει στον ανεπτυγμένο κόσμο», λέει) κ.ο.κ. Αυτή η κατάσταση, επισημαίνει η Τέιλορ, διαλύει τις ζωές και της λευκής νεολαίας, πράγμα που εξηγεί τον πολυφυλετικό χαρακτήρα του ξεσπάσματος: «Τι έχουν βιώσει οι σημερινοί νέοι; Την εμπλοκή σε πολέμους, μια βαθιά ύφεση και τώρα μια θανατηφόρα πανδημία. Έτσι βλέπουμε τη σύγκλιση μιας πολυφυλετικής ταξικής εξέγερσης που στο επίκεντρό της έχει το ρατσισμό… και φτάνουμε σε αχαρτογράφητες περιοχές».

Τα σενάρια της επόμενης μέρας είναι πολλά και αποκλίνοντα. Από το πιο «μαλακό», αυτό μιας προσωρινής έστω εκτόνωσης της οργής μέσα από την εκλογική διαδικασία, ως το πιο σκληρό: μια «ελεγχόμενη» (άγνωστο σε ποιο βαθμό και για πόσο) εκτροπή μέσα από κρατικές προβοκάτσιες, μαζική εμπλοκή του τακτικού στρατού στην καταστολή, ακόμη και αναβολή των προεδρικών εκλογών με πρόσχημα την «απειλητική για την επιβίωση των ΗΠΑ αστάθεια» λόγω κρίσης, πανδημίας και ταραχών. Το ρήγμα στο εσωτερικό των ελίτ είναι βαθύ, το κοινωνικό χάσμα αβυσσαλέο, οι συναινέσεις του παρελθόντος έχουν εκλείψει, και πλέον η πραγματική διακυβέρνηση διεκδικείται (και εν πολλοίς ήδη ασκείται) από συμμορίες με γραβάτες που έχουν στη δούλεψή τους πολιτικούς, διανοούμενους, δημοσιογράφους, επιστήμονες κάθε λογής – και «κανονικές» συμμορίες, ένστολες ή μη.

από edromos