Η Κεντρική Ευρώπη από την Γιάλτα έως τον Τραμπ


Της ομάδας του South Front: J. Hawk, Daniel Deiss, Edwin Watson
Μετάφραση   ο Γιώργος του Κλικ

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και η πτώση των αυτοκρατοριών της Γερμανίας, της Αυστρο-Ουγγαρίας και της Ρωσίας οδήγησαν στην δημιουργία μιας ομάδας νέων ανεξάρτητων κρατών τα οποία, εξαιτίας της χαμηλής οικονομικής τους ανάπτυξης, ήταν πολύ ασθενή ώστε να λειτουργήσουν σαν “μαξιλάρι” μεταξύ του 3ου Ράιχ και της Σοβιετικής Ένωσης. Η αντιδραστική φύση των πολιτικών τους συστημάτων, με μόνη εξαίρεση την Τσεχοσλοβακία, σήμαινε ότι οι χώρες αυτές δεν μπορούσαν να σχηματίσουν συμμαχίες εναντίον της Γερμανίας. Ακόμα χειρότερα, πάλι με εξαίρεση την Τσεχοσλοβακία, έβλεπαν την ΕΣΣΔ σαν ένα κίνδυνο όχι επειδή φοβόντουσαν μια σοβιετική στρατιωτική επίθεση, αλλά λόγω της φοβίας του μαρξισμού. Οι περισσότερες από τις χώρες αυτές συμπαρατάχθηκαν με τις δυνάμεις του Άξονα. Ακόμα και η Πολωνία, η οποία βρισκόταν πολύ ψηλά στον κατάλογο των στόχων του Χίτλερ, συμμετείχε στην καταστροφή της Τσεχοσλοβακίας, εμπόδισε την ΕΣΣΔ να σπεύσει σε βοήθεια της και δεν άρχισε να μελετάει αμυντικά σχέδια για έναν πιθανό πόλεμο με την Γερμανία παρά μόνο την άνοιξη του 1939.

Περιττό να πούμε ότι θα ήταν τα σοβιετικά στρατεύματα που θα αναλάμβαναν να σώσουν τους λαούς της Κεντρικής Ευρώπης από την τρέλα των ηγετών τους, και ότι οι Διασκέψεις της Τεχεράνης, της Μάλτας και του Πότσνταμ θα αναγνώριζαν τις έννομες ανησυχίες της ΕΣΣΔ για την ασφάλεια της, αποδεχόμενες την έκταση της ζώνης επιρροής της έως τον ποταμό Έλβα. Οι επόμενες τέσσερις δεκαετίες θα αποδεικνύονταν εκείνες με την μεγαλύτερη και γρηγορότερη οικονομική και κοινωνική πρόοδο που γνώρισε ποτέ η Κεντρική Ευρώπη, και που μετέτρεψαν τα κράτη της από γεωργικά με αχαλίνωτη φτώχεια, ασθένειες και αναλφαβητισμό, σε σύγχρονα έθνη-κράτη των οποίων οι θεσμοί σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στην ποιότητα και στην παροχή παιδείας και υγείας, ξεπέρασαν του δυτικούς γείτονες τους. Παρά την σημερινή ρεβιζιονιστική ψαλμωδία περί Σοβιετικής “κατοχής”, “ιμπεριαλισμό” ή “εκμετάλλευση”, η εμπειρία των κρατών της Κεντρικής Ευρώπης εντός της σοβιετικής σφαίρας επιρροής δεν συγκρίνεται με την εμπειρία καμίας αποικίας των Δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Στο κάτω κάτω, οι σοβιετικοί στόχοι στην Κεντρική Ευρώπη ήταν εντελώς διαφορετικοί από αυτούς της Γαλλίας στην Ινδοκίνα ή στη Βόρεια Αφρική για παράδειγμα, ή τους Βρετανικούς στην Ινδία.

Για να το πούμε καθαρά και ξάστερα, οι Δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις είχαν ως κίνητρο την επιθυμία να εκμεταλλευθούν οικονομικά τις αποικίες. Στην Σοβιετική περίπτωση, η εποχή της Κεντρικής Ευρώπης του Συμφώνου της Βαρσοβίας μπορεί να περιγραφεί καλύτερα χρησιμοποιώντας την έννοια της στρατιωτικής μεθορίου. Αν αυτές οι χώρες έπρεπε να εξυπηρετήσουν αποτελεσματικά τον σκοπό υπό αυτή την έννοια, τότε δεν μπορούσαν να είναι αντικείμενο οικονομικής εκμετάλλευσης – το αντίθετο, έπρεπε να ανοικοδομηθούν και να ενισχυθούν οικονομικά και στρατιωτικά.

Έτσι η Κεντρική Ευρώπη έγινε μέρος του Συμβουλίου για την Αμοιβαία Οικονομική Βοήθεια, γνωστό και σαν COMECON, που ήταν η πρώτη προσπάθεια οικονομικής ολοκλήρωσης της Ευρώπης καθώς έφτασε επίπεδα συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του επονομαζόμενου “μεταβιβάσιμου ρουβλιού” σαν κοινό νόμισμα, που δεν θα βλέπαμε στην Δυτική Ευρώπη μέχρι την ίδρυση της ΕΕ το 1992. Το COMECON, εκτός από την ολοκλήρωση της Σοβιετικής Οικονομίας με τις οικονομίες των κρατών της Κεντρικής Ευρώπης, επέκτεινε την επιρροή του μέχρι το Βιετνάμ και την Κούβα, με το Μεξικό, την Αιθιοπία, την Γιουγκοσλαβία, την Φιλανδία, την Νότια Υεμένη και αρκετές άλλες χώρες που είχαν την ιδιότητα του παρατηρητή.

Τελικά, πάντως, το σχέδιο αποδείχτηκε μη βιώσιμο εξαιτίας μιας σειράς λόγων που περιλάμβαναν το κόστος του αγώνα δρόμου των εξοπλισμών, τα προβλήματα που σχετίζονταν με την διαδικασία του κεντρικού σχεδιασμού των 5ετών Σχεδίων, και φυσικά τα υπέρμετρα έξοδα τα σχετικά με τις επιδοτήσεις των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης οι οποίες απολάμβαναν τέτοια προνόμια όπως την δυνατότητα να αγοράζουν πετρέλαιο με τα μεταβιβάσιμα ρούβλια, πετρέλαιο που η ΕΣΣΔ θα μπορούσε να διαθέτει στην διεθνή αγορά με αντάλλαγμα σκληρό νόμισμα.

Όσοι στην Κεντρική Ευρώπη περιμένουν ότι η ΕΕ θα συνεχίσει από το σημείο που το COMECON σταμάτησε, θα απογοητευθούν, γιατί τα συμφέροντα των Δυτικών δυνάμεων δεν προβλέπουν την δημιουργία οικονομικών ανταγωνιστών αλλά την εύρεση αντικαταστατών για την Ελλάδα, την Ισπανία ή ακόμα και την Ιταλία – τις Νότιες χώρες της Ευρώπης που αποστεγνώθηκαν οικονομικά  και καταχρεώθηκαν από τους ισχυρότερους γείτονες τους. Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης έχουν απωλέσει το μεγαλύτερο μέρος των εθνικών βιομηχανιών τους μέσω ταχύτατων ιδιωτικοποιήσεων υπέρ ξένων ομίλων που επιδίδονται σε μαζικές αρπαγές. Οι πρακτικές αυτές, σε συνδυασμό με την κρίση του 2008 και τις τρέχουσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, έχουν μετατρέψει την Κεντρική Ευρώπη σε σκέτο βάρος για την Δύση.

Ο Πρόεδρος της Λετονίας Raimonds Veinonis δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξη ότι η χώρα του δεν έχει πια μια δική της οικονομία και ότι η οικονομική επιβίωση της εξαρτάται από τις επιδοτήσεις και τις επιχορηγήσεις της ΕΕ. Όποτε υπάρξει μια καθυστέρηση στις εκταμιεύσεις, η οικονομική δραστηριότητα της χώρας επιβραδύνεται επικίνδυνα. Αυτή δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση. Τα μίντια και άλλων πρώην κομμουνιστικών χωρών όπως η Πολωνία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία αφηγούνται παρόμοιες ιστορίες που υπογραμμίζουν την εξάρτηση αυτών των χωρών από τα χρήματα της ΕΕ. Με τις βιομηχανίες της εποχής του COMECON να έχουν σαρωθεί από τις ιδιωτικοποιήσεις και από το ξεπούλημα των περιουσιακών τους στοιχείων, η εξασφάλιση επιχορηγήσεων έχει γίνει ένα από τα πιο σπουδαία ζητήματα στα φτωχότερα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης.

Οι επιχορηγήσεις της ΕΕ όμως κάθε άλλο παρά μόνιμη κατάσταση είναι. Είναι μάλλον προσωρινά μέτρα που υποτίθεται ότι θα επιτρέψουν στις χώρες αποδέκτες να αποκτήσουν “ταχύτητες διαφυγής” οικονομικής ανάπτυξης που θα κάνουν τις οικονομίες τους να λειτουργούν ανεξάρτητα. Πάνω από μια δεκαετία μετά την εξάπλωση της ΕΕ προς ανατολάς, είναι εμφανές ότι δεν έφτασαν την κατάσταση όπου οι οικονομίες τους να μπορούν να ευημερούν από μόνες τους και ούτε πρόκειται να καταφέρουν κάτι τέτοιο όσο μένουν στην ΕΕ. Υπάρχουν κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις όπως η Δημοκρατία της Τσεχίας για παράδειγμα, αλλά και αυτή η χώρα δείχνει ακόμα ευάλωτη.  Πρόκειται για ένα θεμελιώδες γεγονός που σχεδόν όλοι οι μεγάλοι παίκτες αναγνωρίζουν αλλά κανείς τους δεν θέλει να παραδεχτεί γιατί τότε θα ετίθετο υπό αμφισβήτηση ολόκληρο το πρόγραμμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Εντούτοις, τα εκατομμύρια Πολωνών, Σλοβάκων, Λετονών, Ρουμάνων και μεταναστών άλλων χωρών που τρέπονται σε φυγή προκειμένου να βρουν μια οποιαδήποτε ταπεινωτική δουλειά στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, είναι ο ξεκάθαρος δείκτης της αληθινής κατάστασης των πραγμάτων.

Η υποτιθέμενη “φιλορωσική” ρητορική που εκπέμπουν ο Donald Trump, η Marine Le Pen, και άλλοι συντηρητικοί Δυτικοί πολιτικοί είναι απλά το αποτέλεσμα του γεγονότος ότι δεν επιθυμούν να συνεχίσουν να επιδοτούν την Κεντρική Ευρώπη εσαεί. Οι Γάλλοι συντηρητικοί ηγέτες, όπως και η Le Pen και ο Fillon, όντας δημοσιονομικά συντηρητικοί έχουν τέτοιες απόψεις. Στο κάτω κάτω κάθε ανατολική εξάπλωση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ μετά το 1991 έχει μετατραπεί σε ένα ξεκάθαρο οικονομικό βάρος για τους πλουσιότερους εταίρους. Οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης δεν έχουν μόνο καταστεί μόνιμοι αποδέκτες επιχορηγήσεων, αλλά είναι και καθαροί καταναλωτές ασφάλειας αντί να είναι χορηγοί ασφάλειας. Η Πολωνία και η Ρουμανία ζήτησαν αμερικανικές βάσεις, (συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής αντιπυραυλικής άμυνας), βασικά επειδή μόλις αυτές οι βάσεις θα είναι έτοιμες, οι ΗΠΑ θα γίνουν ο de-facto υπεύθυνος για την οικονομική και πολιτική σταθερότητα αυτών των χωρών, πράγμα που μπορεί πολύ γρήγορα να αποδειχτεί ένα πολύ ακριβό χόμπι. Συνεπώς, καθώς περνά ο καιρός, φαίνεται ότι το εναλλακτικό σχέδιο της Ευρασιατικής ολοκλήρωσης, ο νόμιμος διάδοχος του COMECON που τώρα περιλαμβάνει την Κίνα, ίσως αναγνωριστεί στις Δυτικές πρωτεύουσες σαν μια ευπρόσδεκτη εναλλακτική αντί της συνεχούς ανάγκης για επιχορηγήσεις προς την Κεντρική Ευρώπη. Τα τελευταία δημοψηφίσματα και οι τελευταίες εκλογές στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες σίγουρα δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση.


Πηγή:southfront

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.