Ιδιωτική τηλεόραση: 27 χρόνια φαγούρα

Την 1η Σεπτεμβρίου 1984 η Νέα Δημοκρατία δεν γυρίζει απλώς σελίδα στην ιστορία της αλλά αλλάζει και κεφάλαιο και τόμο. Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, αν και από πολλούς εθεωρείτο ξένο σώμα, εκλέγεται πρόεδρος του κόμματος. Μαθημένος στις ίντριγκες, ο «εφιάλτης» τού Γεωργίου Παπανδρέου καταφέρνει να συγκεντρώσει 70 ψήφους έναντι 40 του αντιπάλου του Κωστή Στεφανόπουλου, ο οποίος πέφτει από τα σύννεφα όταν ανακοινώνεται το αποτέλεσμα. Όταν η Ν.Δ. θα έχανε τις εκλογές του 1985, ο Στεφανόπουλος θα έφευγε για να συστήσει την ΔηΑνα και ο Μητσοτάκης θα άρχιζε να στρίβει το κόμμα περισσότερο προς τα δεξιά.

Ένα από τα πλέον διατυμπανισμένα μέτρα που είχε στο πρόγραμμά της η Ν.Δ. σ’ εκείνες τις εκλογές, ήταν η απελευθέρωση της τηλεόρασης από τον κρατικό έλεγχο (κάτι στο οποίο δεν διαφωνούσαν τα κόμματα της αριστεράς) και η θεσμοθέτηση της μη κρατικής τηλεόρασης. Όχι τυχαία, τα στελέχη τού κόμματος δεν μιλούσαν για «ιδιωτική» αλλά για «μη κρατική» τηλεόραση, θέλοντας να αναγάγουν το θέμα σε σημαία του αντικρατισμού τον οποίο ευαγγελίζονταν. Μάλιστα δε, η Ν.Δ. δεν δίσταζε να οργανώσει μέχρι και διαδηλώσεις υπέρ της «μη κρατικής» τηλεόρασης.

Βέβαια, από την άλλη, το ΠαΣοΚ αντιπαρέταξε τους εργαζόμενους της ΕΡΤ, οι οποίοι πίστεψαν ότι η Ν.Δ. θα ιδιωτικοποιούσε την κρατική τηλεόραση. Ο Μητσοτάκης επέμενε αλλά, παρά την ένταση, ο Παπανδρέου δεν έκανε πίσω. Η μόνη παραχώρηση της κυβέρνησης ήταν να συμπεριλάβει στον Ν.1730/1987 (ΦΕΚ Α’ 145/18-8-1987), με τον οποίο ιδρύθηκε η ΕΡΤ Α.Ε., διάταξη με την οποία επιτρεπόταν η ίδρυση ιδιωτικού ραδιοφωνικού σταθμού κατόπιν αδείας.

Η κόντρα κράτησε ως το 1989, οπότε το ΠαΣοΚ έχασε τις εκλογές και σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας Ν.Δ. και Συνασπισμού υπό τον Τζαννή Τζαννετάκη. Ένα από τα νομοθετήματα αυτής της βραχύβιας κυβέρνησης ήταν και ο Ν.1866/1989 (ΦΕΚ Α’ 222/6-10-1989) «Ίδρυση Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεοράσεως και παροχή αδειών για την ίδρυση και λειτουργία ιδιωτικών τηλεοπτικών σταθμών», ο οποίος αποτελούσε ουσιαστικά επέκταση του Ν.1730/1987 και στην τηλεόραση.

Στο άρθρο 4 («Άδεια μη κρατικής τηλεόρασης»), ο Ν.1866/1989 ορίζει ρητά ότι «είναι δυνατή η χορήγηση σε ανώνυμες εταιρείες ή οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως άδειας ιδρύσεως και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθμών τοπικής εμβελείας«. Επίσης, στο άρθρο 7 («Παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών») προβλέπεται ότι «οι εταιρείες τηλεοπτικών σταθμών διαθέτουν το 1,5% των ετήσιων ακαθαρίστων εσόδων τους (…) για την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών (…) με απαραίτητο προορισμό την προβολή σε κινηματογραφικές αίθουσες». Και ακόμη, στο άρθρο 9 («Εκχώρηση ποσοστού κερδών») ορίζεται ότι κάθε τέτοια εταιρεία «εκχωρεί κατ’ έτος στο κράτος ποσοστό των καθαρών κερδών της, το ύψος του οποίου καθορίζεται με την σύμβαση».

Παρένθεση. Θα είχε ενδιαφέρον η πληροφορία για το πόσα χρήματα έχουν διαθέσει τα διάφορα κανάλια σε παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών. Για παράδειγμα: το 1990, στην πρώτη ουσιαστικά χρονιά του, το Mega σημείωσε ετήσιο κύκλο εργασιών 6,5 δισ. δραχμές άρα, με βάση τις διατάξεις του άρθρου 7, έπρεπε να διαθέσει 97,5 εκατομμύρια για την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών ενώ μέχρι το 1995 θα έπρεπε να είχε διαθέσει κάπου ένα δισ. δραχμές. Όσο κι αν έψαξα, τέτοια πληροφορία δεν μπόρεσα να βρω. Κλείνει η παρένθεση.

Ο Ν.1866/1989, στην παράγραφο δ του άρθρου 4, περιλαμβάνει και μια διάταξη με νόημα: «Μεταξύ των κριτηρίων για την χορήγηση και ανανέωση της άδειας συνεκτιμώνται η πληρότητα και η ποιότητα του προγράμματος και η εμπειρία και παράδοση των μετόχων της εταιρείας στα μέσα μαζικής επικοινωνίας». Τα περί πληρότητας και ποιότητας του προγράμματος είναι απλώς το καρύκευμα (ποιός θα κάνει την εκτίμηση και για ποιό πρόγραμμα, αφού ακόμη δεν υπάρχει κανάλι;) του κυρίως μενού που δίνει πλεονέκτημα καναλάρχη στους ήδη εκδότες.

Εν πάση περιπτώσει, ο νόμος δημοσιεύεται στις 6 Οκτωβρίου 1989. Αμέσως, σπεύδει να πάρει άδεια (τοπικής εμβελείας, μη το ξεχνάμε) μια παρέα επιχειρηματιών-εκδοτών, οι οποίοι θέλουν να στήσουν το Mega channel. Στην παρέα περιλαμβάνονται ο Χρήστος Λαμπράκης (ΔΟΛ), ο Κίτσος Τεγόπουλος (Ελευθεροτυπία), ο Βαρδής Βαρδινογιάννης (Μεσημβρινή), ο Γιώργος Μπόμπολας (Πήγασος εκδοτική) και ο Αριστείδης Αλαφούζος (Καθημερινή). Στο κατόπι τους άλλη μια παρέα εκδοτών, που θέλουν να στήσουν τον Antenna TV: ο Άρης Βουδούρης (Ελεύθερος Τύπος), ο Γιάννης Πουρνάρας (Τηλέραμα), ο Χρήστος Καλογρίτσας (Πρώτη) και ο Μίνως Κυριακού (ο οποίος έχει ήδη τον ραδιοφωνικό σταθμό Antenna) ενώ δίπλα βρίσκονται και οι εφοπλιστές Γουρδομιχάλης, Ηλιάδης, Ξανθόπουλος και Παπαδόπουλος. Και οι δυο παρέες παίρνουν την πολυπόθητη άδειά τους. Βέβαια, οι άδειες αυτές είναι μόνο για δοκιμαστικούς λόγους, άρα προσωρινές. Όμως, όπως όλοι γνωρίζουν, ουδέν μονιμώτερον του προσωρινού εν Ελλάδι…

Εκείνη την εποχή, κάποιες κακές γλώσσες υποστήριξαν ότι όλο αυτό το σκηνικό στήθηκε με την συνεργασία εκδοτών και Μητσοτάκη. Η συναλλαγή ήταν απλή: η κυβέρνηση θα έδινε στους εκδότες τις άδειές τους κι εκείνοι θα βοηθούσαν την Νέα Δημοκρατία να κερδίσει με αυτοδυναμία τις επόμενες εκλογές. Σαν να ήθελαν να επιβεβαιώσουν αυτές τις κακές γλώσσες, η παρέα τού Mega channel κατάφερε το ακατόρθωτο: ίδρυσε την εταιρεία, την οργάνωσε, στελέχωσε το κανάλι και άρχισε να εκπέμπει κανονικά μέσα σε 45 ημέρες ακριβώς (20/11/1989), χρόνος που συνιστά ασύλληπτο ρεκόρ.

Λεπτομέρεια με σημασία: Φαίνεται πως κάποιοι ήξεραν πως θα πάρουν άδεια για κανάλι πολύ σύντομα. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός ότι η «Τηλέτυπος Α.Ε.» ιδρύθηκε στις 10/4/1989 με σκοπό «την παραγωγή και εμπορία τηλεοπτικών προγραμμάτων και εκπομπών, την εγκατάσταση , λειτουργία και εκμετάλλευση τηλεοπτικών σταθμών σε όλη την Ελλάδα, όταν επιτραπεί και με τις προϋποθέσεις που θα επιτραπεί». Μη ξεχνάμε ότι οι εκλογές στις οποίες ηττήθηκε το ΠαΣοΚ και «έπεσε ο φαύλος» (όπως έλεγε το πρωτοσέλιδο του μπομπόλειου «Έθνους») έγιναν στις 18 Ιουνίου.

Η αλήθεια είναι ότι όντως υπήρξε συναλλαγή. Ο Ν.1866/1989 ψηφίστηκε για να νομιμοποιήσει μια παρασκηνιακή συναλλαγή, η οποία δεν είναι ευρέως γνωστή. Η παρέα τού Mega είχε στα χέρια της άδεια από τις 8 Σεπτεμβρίου, έναν ολόκληρο μήνα πριν ψηφιστεί ο νόμος! Την είχαν υπογράψει από κοινού τέσσερις υπουργοί της κυβέρνησης Τζαννετάκη: Αθανάσιος Κανελλόπουλος (προεδρίας της κυβερνήσεως), Νίκος Κωνσταντόπουλος (εσωτερικών, ο μετέπειτα πρόεδρος του Συνασπισμού), Νίκος Γκελεστάθης (μεταφορών και επικοινωνιών) και Αντώνης Σαμαράς (οικονομικών). Για να νομιμοποιήσουν την απόφασή τους, οι τέσσερις υπουργοί επικαλέστηκαν την ευρωπαϊκή σύμβαση για τα ανθρώπινα δικαιώματα (!) και το χουντικό Ν.Δ.1284/16-10-1972 (!!).

Θα κλείσουμε για σήμερα αποκαλύπτοντας μια πλευρά τής προστυχιάς και της ξετσιπωσιάς που κρύβονται στην παραπάνω υπουργική απόφαση της 8/9/1989. Είπαμε ότι η άδεια που δόθηκε ήταν προσωρινή, για δοκιμαστικούς λόγους. Στο κείμενο της άδειας γράφτηκε η φράση «πειραματικές εκπομπές». Το Ν.Δ. 1284/16-10-1972 έχει τίτλο «Περί Λειτουργίας Ερασιτεχνικών και Πειραματικών Σταθμών Ασυρμάτου, Ειδικών Ραδιοδικτύων και Ιδρύσεως Υπηρεσίας Ελέγχου Ραδιοεκπομπών» και στο εδάφιο 2 του άρθρου 1 αναφέρει τα εξής: «Πειραματικοί σταθμοί θεωρούνται οι σταθμοί οι χρησιμοποιούντες τα ραδιοκύματα δι’ εκτέλεσιν πειραμάτων σκοπούντων εις την πρόοδον της Επιστήμης και Τεχνικής». Συμπέρασμα: βαφτίζουμε τις μεν τηλεοπτικές εκπομπές «πειραματικές» τον δε σταθμό «πειραματικό» και «σκοπούντα εις την πρόοδον της επιστήμης και της τεχνικής», οπότε όλα γίνονται νόμιμα! Και, μάλιστα, με την υπογραφή του αντιβασιλέως Γεωργίου Ζωιτάκη, υπογράφοντος εν ονόματι του βασιλέως Κωνσταντίνου. Καθ’ όσον η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα.

ΠΗΓΗ: ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ