Η ΦΙΝΕΤΣΑΤΗ ΠΙΝΕΛΙΑ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

 

Το «δαντελένιο» κτιριακό συγκρότημα κρύβεται πίσω από την καταπράσινη περίφραξη | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Συντάκτης: Χαρά Τζαναβάρα

Στεγάζεται σε ένα κτίριο που αποτελεί σπουδαίο δείγμα της αρχιτεκτονικής του ρομαντισμού, ενώ συμπληρώνει φέτος 170 χρόνια παρουσίας και δράσης στη χώρα μας.

Είναι η πρώτη αρχαιολογική σχολή που εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή της από τον οθωμανικό ζυγό, αλλά και η πρώτη που ίδρυσε η Γαλλία στο εξωτερικό, λόγω του έντονου φιλελληνικού κλίματος που επικρατούσε εκείνη την εποχή στο Παρίσι

Είναι ίσως ο πιο όμορφος φράχτης στην πρωτεύουσα, με άφθονο πράσινο και ψηλά δέντρα. Κρύβει όμως έναν εξίσου καλαίσθητο κήπο και κυρίως το κτιριακό συγκρότημα που δικαίως θεωρείται από τα καλύτερα της Νεάπολης και μαζί με το γειτονικό ινστιτούτο συνθέτει τη γαλλική πινελιά στο κέντρο της Αθήνας.

Η κατασκευή του βασικού κτιρίου ολοκληρώθηκε το 1873 και αποτελεί την τρίτη και οριστική μετακόμιση της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που ήδη μετρά 170 χρόνια στη χώρα μας.

Συγκροτήθηκε το 1846 με διάταγμα της γαλλικής κυβέρνησης, το οποίο εκδόθηκε μετά από αλλεπάλληλα διαβήματα φιλελλήνων που είχαν έρθει στη χώρα μας στις αρχές του 19ου αιώνα και είχαν διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στους αγώνες για την απελευθέρωσή της από την οθωμανική κατοχή.

Σημαντική ήταν η συμβολή του Ι. Κωλέττη (1774-1847), που εκείνη την εποχή διετέλεσε πρεσβευτής της Ελλάδας στο Παρίσι και ήταν γνωστός για τη σύνδεσή του με πρωταγωνιστές της γαλλικής πολιτικής σκηνής.

Η πρώτη Σχολή

 

Το πιστοποιητικό «γέννησης» της σχολής | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Ηταν η πρώτη που ιδρύθηκε σε χώρα εκτός Γαλλίας και ακολούθησαν η Ρώμη, το Κάιρο, η Ινδία και η Μαδρίτη. Προηγήθηκε μάλιστα σε σχέση με τις συνολικά 17 αρχαιολογικές σχολές άλλων χωρών στην Ελλάδα, όπως της αμερικανικής (1882), της γερμανικής (1884), της αγγλικής (1886) και της αυστριακής (1888).

Κατά την πολύχρονη παρουσία τους στη χώρα μας, οι Γάλλοι αρχαιολόγοι έχουν πάρει μέρος σε σημαντικές ανασκαφές στο Αργος, τη Δήλο, τους Δελφούς, τους Φιλίππους, τα Μάλια και τον Ιτανο στην Κρήτη. Αλλά και οι Ελληνες, παρά την έντονη παρουσία των Βαυαρών του Οθωνα, διατηρούσαν πολλαπλές σχέσεις με τη Γαλλία, που στηρίχθηκαν στο εμπόριο αλλά είχαν επεκταθεί και στον πολιτιστικό τομέα.

Το ακίνητο

Η όψη του κτιριακού συγκροτήματος από την οδό Σίνα | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Η πρώτη Σχολή στεγάστηκε στο μέγαρο του Ν. Γεννάδιου, στη διασταύρωση της Ακαδημίας με τη Χαριλάου Τρικούπη, η οποία ώς το 1906 ήταν η οδός Πινακωτών. Το 1856 μετακόμισε σε νοικιασμένους χώρους στο μέγαρο Αντώνη Δημητρίου, στο Σύνταγμα, που αργότερα κατεδαφίστηκε και χτίστηκε εκεί το σημερινό ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία».

Το 1871 περιήλθε στην κατοχή της Σχολής το οικόπεδο των 12 στρεμμάτων το οποίο καλύπτει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Διδότου, Σίνα, Αραχώβης και Πρασσά, στους πρόποδες του Λυκαβηττού.

Πρόκειται για ακίνητο το οποίο παραχωρήθηκε στους Γάλλους από το ελληνικό Δημόσιο ως αντάλλαγμα για την προσφορά του χώρου γύρω από το περίφημο χορηγικό μνημείο του Λυσικράτους στην καρδιά της Πλάκας. Είναι άγνωστο πώς βρέθηκε ο αρχαιολογικός χώρος στην ιδιοκτησία των Γάλλων, πιθανότατα να συνδέεται με το μοναστήρι των Καπουτσίνων.

Ο δημοσιογράφος Γιάννης Καιροφύλας δίνει μια άλλη εκδοχή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της ευρύτερης περιοχής. Στο βιβλίο του «Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια» κάνει λόγο για τα οικόπεδα Μακρυγιάννη, που κάλυπταν ολόκληρη την περιοχή ώς την οδό Μασσαλίας, όπου υπήρχε αρχαίο νεκροταφείο. Αναφέρει ότι ο αγωνιστής του '21 τα είχε αγοράσει το 1830 από Τούρκο αγά με τίμημα μια ασημένια κουμπούρα.

Το σημαντικό είναι ότι ώς τα μέσα του 19ου αιώνα η περιοχή ήταν αραιοδομημένη και την επέλεξαν τεχνίτες που έφταναν σωρηδόν από όλη την απελευθερωμένη χώρα για να βρουν δουλειά χάρη στη ραγδαία ανοικοδόμηση της πρωτεύουσας.

Οι τιμές της γης ήταν πολύ φτηνές και έτσι δημιουργήθηκε ο πρώτος πυρήνας του Προάστιου με αυθαίρετα σπίτια. Ηταν η Νέα Πόλη, σε αντιδιαστολή με την παλιά, που περιοριζόταν στην περιοχή γύρω από την Ακρόπολη. Πήρε το όνομα Νεάπολη, που στην αρχή είχε προταθεί για το επίσης αναπτυσσόμενο Μεταξουργείο.

Ο Ευγένιος Τρουμ

 

Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, το σήμα κατατεθέν του κτιρίου | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Ο αρχιτέκτονας του αρχικού κτιρίου ήταν Γάλλος. Πρόκειται για τον Ευγένιο Τρουμ, που ήρθε στην Αθήνα για πρώτη φορά το 1872 και παρέμεινε για πέντε χρόνια, ενώ τη δεύτερη παρέμεινε από το 1885 ώς το 1910. Ηταν ιδιαίτερα αγαπητός στους Αθηναίους που τον αποκαλούσαν Τρουμπ, προφέροντας και το τελευταίο γράμμα του ονόματός του.

«Τα έργα του διεπνέοντο από αξιοπρέπειαν και καλαισθησίαν», σημειώνει ο ιστορικός της αρχιτεκτονικής Κ. Μπίρης, που θεωρεί δείγματα της τέχνης του το κτίριο του Στρατοδικείου και βεβαίως το κτίριο της Σχολής.

Το τελευταίο χωροθετήθηκε στο κέντρο του προνομιακού οικοπέδου και ενσωματώνει το νεοκλασικό ύφος, αλλά και κάποιες ιδέες του μπαρόκ, τα οποία ο Τρουμ φρόντισε να μπολιάσει με δικές του νεωτεριστικές πινελιές. Στην πρόσοψη του διώροφου κτιρίου ξεχωρίζουν οι μπαλκονόπορτες με τα τοξωτά τελειώματα και η σοφίτα στην ταράτσα.

Μοναδικός πλούτος πληροφοριών

 

Ανεκτίμητος ο πλούτος των βιβλίων και κυρίως των αρχείων που διαθέτει η βιβλιοθήκη | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Από την ίδρυσή της, η Σχολή ήταν πόλος έλξης Γάλλων που επισκέπτονταν την Αθήνα για να πλουτίσουν τις γνώσεις τους στην αρχαιολογία. Δεν ήταν όμως λίγοι και οι αρχιτέκτονες που ήρθαν στη χώρα μας και αποτύπωσαν με το πενάκι τους τα μνημεία της απελευθερωμένης χώρας. Πολύ γρήγορα τα κτίρια πολλαπλασιάστηκαν για να καλύψουν τις νέες ανάγκες, καθώς η βιβλιοθήκη της Σχολής διαθέτει πάνω από 80.000 βιβλία, 550.000 φωτογραφίες και 35.000 χάρτες.

Πολλά από αυτά τα έργα περιλαμβάνουν μοναδικές πληροφορίες για την ιστορία της Ελλάδας. Παρά την αρχιτεκτονική και ιστορική αξία του, μόλις το 2014 κηρύχθηκε διατηρητέο μόνον το αρχικό κτίριο, με ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων, καθώς, όπως αναφέρεται, αποτυπώνει τη μακρά ιστορία του γαλλικού φιλελληνισμού. Τα υπόλοιπα κτίρια εξαιρέθηκαν γιατί έχουν υποστεί πολλές επεμβάσεις.

1. Η Διδότου

Η είσοδος της Σχολής βρίσκεται στην οδό Διδότου. Πρόκειται για το εξελληνισμένο όνομα του Ambroise Firmin Didot (1790-1876), του Γάλλου φιλολόγου και φίλου του Αδαμάντιου Κοραή, που υπήρξε ιδρυτής του φιλελληνικού κομιτάτου.

Ανήκε σε οικογένεια τυπογράφων, που είχε στην ιδιοκτησία της τον σπουδαίο εκδοτικό «Φρανσουά» από τον οποίο κυκλοφόρησαν έργα όλων των αρχαίων Ελλήνων δημιουργών. Για τη δράση του κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης ανακηρύχθηκε δημότης Αθηναίων και δόθηκε το όνομά του στην καταπράσινη οδό της Νεάπολης. Είχε πει πως «ό,τι ωραίον έχομεν το οφείλομεν εις τους Ελληνας».

2. Η Λαμπέτη

Στο αρχοντικό στη διασταύρωση της Διδότου με την οδό Δελφών έζησε πολλά χρόνια η αξέχαστη Ελλη Λαμπέτη. Το θυμίζει στους περαστικούς η προτομή της, που τοποθετήθηκε το 1998 και είναι έργο του γλύπτη Αναστάσιου Γκιόκα.

3. Οι αγγλικοί κήποι

Η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή περιβάλλεται από κήπου... αγγλικού στιλ | Φωτ.: Βασίλης Μαθιουδάκης

Το ενδιαφέρον με τους κήπους της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής είναι ότι διαμορφώθηκαν με βάση τους... αγγλικούς κανόνες. Δίνουν την εικόνα της ελεύθερης βλάστησης, σε αντίθεση με το γαλλικό στιλ που επιτάσσει την αυστηρή διαμόρφωση και υποτάσσει το πράσινο σε γεωμετρικά σχήματα.

ΠΗΓΗ: efsyn