Η αποκαλυπτική συνέντευξη Μέρτεν που καίει τον "εθνάρχη"

Στα τέλη Σεπτεμβρίου 1960, μια δημοσιογραφική αποκάλυψη εκρηκτικών διαστάσεων ταλάνισε τον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας. Όταν έφθασαν στην Αθήνα τα πρώτα αντίτυπα του γερμανικού περιοδικού Spiegel της 28ης Σεπτεμβρίου εξαφανίστηκαν αμέσως. Το Spiegel αποκάλυπτε τις άγνωστες μέχρι τότε πτυχές της περίφημης "υπόθεσης Μαξ Μέρτεν " που αφορούσε στη δράση του Γερμανού Πολιτικού Διοικητή στη Βόρεια Ελλάδα κατά την περίοδο της Κατοχής.

Σύμφωνα με το περιοδικό, ο Μέρτεν ήταν κάτοχος μιας φωτογραφίας η οποία παρουσίαζε τον ίδιο, τη γραμματέα του Δοξούλα Λεοντίδου, τον μνηστήρα της Δημήτριο Μακρή και τον θείο της Κωνσταντίνο Καραμανλή σε μια εκδρομή στα περίχωρα της Θεσσαλονίκης. Ο Μέρτεν θυμόταν πως "οι τρεις έλαβαν την αποθήκην μεταξωτών ενός εκτοπισθέντος Εβραίου, αξίας 15.000 λιρών στερλινών" ως αντάλλαγμα για τις πολύτιμες πληροφορίες στρατιωτικής φύσης που μετέδιδαν. Η συνέχεια του δημοσιεύματος είναι ακόμα πιο αποκαλυπτική. Το κύριο τμήμα του επίμαχου κειμένου, όπως το μετέφρασε τότε η Ελληνική Γενική Γραμματεία Τύπου, έχει ως εξής: "... Άλλωστε, κύριε Στρατιωτικέ Σύμβουλε, μεθαύριον πρόκειται να ανατιναχθεί η γέφυρα του Γοργοποτάμου", λέγει η νεαρά δεσποινίς η οποία εργάζεται από μερικών ημερών εις τα γραφεία του Μέρτεν. "Η γέφυρα του Γοργοποτάμου;". Ο Μέρτεν ανεπήδησε. Εάν η γέφυρα αυτή ανατιναχθεί, απειλείται σοβαρώς ο ανεφοδιασμός της Θεσσαλονίκης. ...

" Πόθεν γνωρίζετε τούτο ; ", ερωτά. Η νεαρά δεσποινίς χαμογελά. " Ακούγονται μερικά ", λέγει. Όμως ο Μέρτεν είναι ήδη εκτός του δωματίου και κατεβαίνει πηδώντας τις σκάλες μέχρι των γραφείων του Διοικητού Θεσσαλονίκης - Αιγαίου, στρατηγού φόνο Κρένσκυ. Αναφέρει ό,τι προ ολίγου ήκουσεν. Ο στρατηγός δεν δίδει σημασίαν. "Ψευδής συναγερμός, Μέρτεν" λέγει. Όχι, δεν είναι ψευδής συναγερμός. Η Δοξούλα Λεοντίδου του έχει δώσει μερικάς πολύτιμους πληροφορίας. Ο Κρένσκυ υψώνει τους ώμους. "Καλά λοιπόν, θα στείλω εκεί μερικούς στρατιώτας. Δεν πιστεύω όμως εις την ανατίναξιν". Ο Κρένσκυ ηπατάτο. Ακριβώς κατά την υποδειχθείσαν ώρα η γέφυρα ανετινάσσετο υπό τα όμματα των φυλασσόντων αυτήν στρατιωτών. Εις το σκότος οι Έλληνες αγωνισταί αντιστάσεως κατόρθωσαν άνευ πολλού να εξαπατήσουν τους Γερμανούς.

Από της ημέρας ταύτης εκτιμώνται αι πληροφορίαι της Δοξούλας Λεοντίδου και παρά τω στρατιωτικώ διοικητή. Η Δοξούλα ήταν ένα όμορφο νέο κορίτσι τότε, ακριβώς εις την ηλικίαν εις την οποίαν νέα κορίτσια αρχίζουν να ενδιαφέρονται κάπως περισσότερον δια τους άνδρας. Τα μαύρα μάτια της έβλεπαν πολλά.

Ο Μέρτεν ήταν τακτικός επισκέπτης της οικογένειάς της. Όχι όμως πάντως χάριν της νεαράς Δοξούλας. Περίπου αυτού εμερίμνα ήδη ο μνηστήρ της Μακρής. Όχι, αι επισκέψεις του Μέρτεν είχαν τελείως άλλην αιτίαν... Έτυχε να γνωρίζει ότι ο θείος της Δοξούλας Κωνσταντίνος εις Αθήνας δεν ησχολείτο μόνον με την πολιτικήν, αλλά παραλλήλως " έκαμνε και δουλειές με πληροφορίες ". Και δη υπό διπλήν ιδιότητα ...

Αφενός ως μέλος της κινήσεως αντιστάσεως και αφετέρου ως " έμπιστον πρόσωπον " της γερμανικής Υπηρεσίας Ασφαλείας. Δοθέντος ότι το ίδιο ίσχυεν και δια τον μνηστήρα της Δοξούλας, Μακρή, δεν ηδυνήθη ο Μέρτεν να αντιστή εις την παράκλησιν της Ελληνίδος όπως χρησιμοποιεί την υπεραστικήν γραμμήν προς Αθήνα δια συνομιλίας μετ' αυτού. "Όμως ", ενθυμείται ο Μέρτεν, " δεν ήσαν απλώς ερωτικοί ψίθυροι οίτινες έπαλλον τότε τα σύρματα".

Εις την Ελλάδα απέδιδε το να είναι τις πράκτωρ των Γερμανών. Υφίστατο μια σχεδόν υποχρεωτική διάταξις δια την " ανάλογον " αποζημίωσιν των Ελλήνων πρακτόρων. Εν τούτοις και κατ' άλλον τρόπον και μορφήν ηδύνατό τις να κερδίζει χρήματα.

Ακόμη και σήμερον ενθυμείται ο Μέρτεν τις βραδιές με την οικογένειαν Λεοντίδου. Ο θείος Κωνσταντίνος ήδη από τότε εκάθητο πλησίον της θερμάστρας και ανακάτευε σκεπτικός το φλυτζάνι του καφέ, ενώ ο Μέρτεν φλυαρούσε μετά του Μακρή και της Δοξούλας περί σχεδίων και αμοιβών. Ως ενθύμιον προσέφερεν εις τον Μέρτεν δια τα Χριστούγεννα 1942- 1943 ένα λεύκωμα φωτογραφιών το οποίον η ιδία είχε συνθέσει και επιγράψει. Επίσης υπάρχει και μία φωτογραφία η οποία παριστάνει τον Μέρτεν μαζί με τον Μακρή, τη Δοξούλα και τον θείον Κωνσταντίνον εις μίαν κοινήν εκδρομήν, εις τα περίχωρα ".

Όταν επλησίαζεν ολοένα περισσότερον η γερμανική ήττα, εφρόντισεν ο Μέρτεν όπως η Δοξούλα προσληφθεί εις το γραφείον του Σουηδού βαρώνου φον Κύλενραμ, διαδόχου του Μπούρκχαρντ, και να αποφύγη ούτω ακόπως τας διώξεις της κινήσεως αντιστάσεως. Και η Δοξούλα έλαβε δικαίαν αμοιβήν δια τας πληροφορίας της. Μαζί με τον Μακρή και τον θείον Κωνσταντίνον, ο οποίος δεν ηδύνατο να ζήσει από το μικρόν δικηγορικόν γραφείον εις τας Σέρρας, έλαβε την αποθήκην μεταξωτών ενός Εβραίου, ήτις αντιπροσώπευεν οπωσδήποτε αξίας περίπου 15.000 λιρών στερλινών. Πάντως συνεδέετο με τούτο η υποχρεώσις της συνεχίσεως της λειτουργίας αυτής. Ενδέχεται ίσως ότι αι πολλαπλαί υποχρεώσεις ημπόδισαν τόσον τον θείον Κωνσταντίνον, όσο και τον Μέρτεν ως και την ωραία Δοξούλαν να εκπληρώσουν την ως άνω υποχρεώσιν. Πάντως επώλησαν συντόμως περαιτέρω την προς αυτούς υπό τύπον μεσεγγυήσεως παραδοθείσαν αποθήκην αντί λίαν αξολόγου ποσού.

Πάντα ταύτα είχον βεβαίως δια την περίπτωσιν του Δρος Μέρτεν μικρόν ενδιαφέρον, εάν η Δοξούλα δεν είχε καταθέσει ενόρκως εις την δίκην του Μέρτεν ότι είχεν, ίσως, συναντήσει καθ' όλην την ζωήν της τον Δρα Μέρτεν δύο ή τρείς φοράς και εκάστην φοράν " το πολύ επί δέκα λεπτά " . Ίσως υπάρχει κατανόησις δια την ψευδορκίαν μιας ωραίας γυναίκας όταν γνωρίζει τις ότι ο " θείος Κωνσταντίνος " Καραμανλής, ο μικρός δικηγόρος εκ Σερρών, είναι σήμερον πρωθυπουργός της Ελλάδος, όταν γνωρίζει τις ότι " ο πρώην μνηστήρ " - σήμερον σύζυγός της - Μακρής κατόρθωσε να γίνει εν τω μεταξύ υπουργός Εσωτερικών της χώρας του".

Βέβαια η επίμαχη φωτογραφία, περί της οποίας το Spiegel κάνει λόγο και η οποία αποτελεί το βασικό στοιχείο για να εδραιωθεί η ανάμιξη της ανηψιάς του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ουδέποτε δημοσιεύτηκε. Ειδικά για τους δύο τελευταίους, η ανάμιξής τους ποτέ δεν στοιχειοθετήθηκε, ωστόσο είναι ευνόητο ποιά ήταν η πλευρά που επιθυμούσε και είχε σοβαρούς λόγους να καταρρεύσει και να αποσιωπηθεί η κατάθεση Μέρτεν.

Αξιοσημείωτο επίσης είναι το γεγονός ότι ένας από τους ηγέτες της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο Γεώργιος Παπανδρέου, απέφυγε από τη στιγμή που ήλθε στο φως η υπόθεση κάθε επίθεση επί του θέματος, ώστε να μην παρεμποδιστεί η εγκατάσταση και ο διορισμός στο Ελληνικό Δημόσιο του γιου του Ανδρέα Παπανδρέου, ζήτημα που ήταν καθαρά στην αρμοδιότητα του τότε πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή να το αποφασίσει.

* Ιάκωβος Χονδροματίδης 

Οι Δωσίλογοι της Κατοχής 

Έκδοση του περιοδικού " Ιστορικά Θέματα "

* Να σημειωθεί ότι όπως αναφέρει η Καθημερινή, η συγγενική σχέση Καραμανλή - Δοξούλας Μακρή δεν επιβεβαιώνεται. Η εφημερίδα αναφέρει επίσης πως ο Καραμανλής δεν είχε μεταβεί στη Θεσσαλονίκη την επίμαχη περιόδο, περνώντας το διάστημα της Κατοχής στην Αθήνα έως την άνοιξη του 1944.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Καλή Σφέτσου

ΠΗΓΗ: kali.sfetsou