Τυνησία: Πραξικόπημα ή «δεύτερη επανάσταση»;

 Της Elizia Volkmann

Τύνιδα: Ενώ η 25η Ιουλίου είναι η επέτειος της πραγματικής γέννησης της Τυνησίας ως ανεξάρτητης δημοκρατίας, φέτος η ημερομηνία αυτή σηματοδοτήθηκε από το ξέσπασμα μαζικών διαδηλώσεων που κορυφώθηκαν καθώς ο πρόεδρος Καΐς Σαγιέντ ανέστειλε τις εργασίες του κοινοβουλίου, απέλυσε τον επικεφαλής της κυβέρνησης και βασικούς υπουργούς του. […]  

Η πιο βίαιη διαδήλωση συνέβη στην πόλη του Τοζέρ, στον Νότο, που κάποτε ήταν προορισμός διακοπών πολυτελείας, αλλά σήμερα αποτελεί μια από τις πιο παραμελημένες περιοχές και υποφέρει από μαζική ανεργία. Βίντεο που κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχναν αγανακτισμένους άνδρες να εισβάλλουν στα τοπικά γραφεία του κινήματος Ενάχντα καταστρέφοντας στο διάβα τους έπιπλα και τηλεοράσεις. Πλάνα σκληρών συγκρούσεων με την αστυνομία καθώς και υπερβολικής χρήσης χημικών κατέκλυσαν το Facebook. Οι πιο συγκλονιστικές λήψεις έδειχναν έναν άνδρα που ανέμιζε μια σημαία της Τυνησίας στην ταράτσα ενός κτηρίου, να σπρώχνεται από έναν άγνωστο στο κενό.   

Φήμες για τη διεξαγωγή διαδηλώσεων στις 25 Ιουλίου κυκλοφορούσαν επί εβδομάδες. […] Τους προηγούμενους έξι μήνες, η Τυνησία υπέφερε μέσα σε’ ένα κλίμα πολιτικής αστάθειας, υπό την κυριαρχία μιας πολιτικής τάξης που ενδιαφέρεται περισσότερο για την προσωπική της εξασφάλιση παρά για την αναζήτηση πραγματικών λύσεων απέναντι στην κλυδωνιζόμενη οικονομία της χώρας, το αποδυναμωμένο νόμισμα τις  αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Η κοινή γνώμη της χώρας θα βλέπει όλον αυτόν τον καιρό μια σύγκρουση μεταξύ των «τριών προέδρων» – του προέδρου της χώρας, Καΐς Σαγιέντ, του προέδρου του κοινοβουλίου και ηγέτη του μουσουλμανικού δημοκρατικού κόμματος Ενάχντα, Ρασέντ Γκανούτσι, και του πρωθυπουργού και υπουργού Εσωτερικών, Χικέμ Μετσίτσι. Η αντιπαλότητα μεταξύ των τριών βάθαινε, δίχως να υπάρχει πραγματικά χώρος για κάποια συνεννόηση.

Η αστάθεια αυτή οδήγησε σε πολυάριθμες αλλαγές κυβερνητικών αξιωματούχων· χαρακτηριστικά, οι αλλεπάλληλες αλλαγές στο υπουργείο Υγείας θεωρήθηκαν και ως αιτία για την απώλεια ελέγχου της πανδημίας στην χώρα. […] Όπως δήλωσε στις 25 Ιουλίου στο Al-Monitor ένας διαδηλωτής που δουλεύει στη φαρμακευτική βιομηχανία, «πέρασαν 5 διαφορετικοί υπουργοί Υγείας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οπότε, δεν υπήρχε καμία σταθερότητα, καμία στρατηγική για την καταπολέμηση του κορωνοϊού».

Η Μίριαμ μπεν Γκαγιές, φοιτήτρια και μέλος του «Κινήματος της 25ης Ιουλίου», δήλωσε στο Αλ Μόνιτορ ότι, παρ’ όλο που οι ρίζες του κινήματος είναι βαθύτερες, «η ομάδα στο facebook ιδρύθηκε μόλις στις 10 Ιουλίου […] και υπήρξε ένας κινητήρας του κινήματος, συμβάλλοντας στην οργάνωση πανεθνικών διαδηλώσεων». Τα μέλη της σελίδας προσεγγίζουν, σύμφωνα με την Γκαγιές, τις 550.000.  

Ο Ζιέντ Τζχεζαέιντι, ένας από τις διαχειριστές της σελίδας του κινήματος στο Facebook, φαρμακοποιός, δήλωσε στο Al-Monitor: «Πιστεύω ότι όλοι στην Τυνησία έχουν έρθει κατά κάποιον τρόπο αντιμέτωποι με τον κορωνοϊό, είτε έχουν αρρωστήσει οι ίδιοι, είτε έχουν χάσει κάποιον δικό τους άνθρωπο». Κατά τους πρόσφατους μήνες, υπήρχε μια διαρκής αναθεώρηση των μέτρων κοινωνικού περιορισμού, που μπέρδευε τους πολίτες, ενώ σε ορισμένες πόλεις, όπως η Καϊρουάν και η Σούσε, χρειάστηκε η επέμβαση του στρατού για να επιβληθούν τα λοκντάουν.

Η δυσαρέσκεια και η σύγχυση των πολιτών αυξάνει ολοένα και περισσότερο από τις διαρκείς αλλαγές στους κοινωνικούς περιορισμούς αλλά και το πάγωμα της οικονομικής ζωής. […]

Την ημέρα πριν τη διενέργεια των διαδηλώσεων, 317 άνθρωποι πέθαναν από τον κορωνοϊό· η χώρα έχει καταγράψει συνολικά 18.600 θανάτους και 573.394 κρούσματα σε έναν πληθυσμό λίγο πιο κάτω από τα 12 εκ. Οι περιορισμοί στο εμπόριο έχουν εντείνει μια ήδη εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση για τις επιχειρήσεις και το εμπόριο στην Τυνησία. Ο Τζχεζαέιντι υποστηρίζει πως η φαρμακευτική βιομηχανία στην Τυνησία έχει δυνατότητες ανάπτυξης αλλά μπλοκάρεται από τη γραφειοκρατία και την πολυνομία.

Η διαδήλωση έξω από το κοινοβούλιο διαλύθηκε από την αστυνομία, που καταδίωξε τους διαδηλωτές με γκλομπ και χρήση χημικών.

Στην αρχή φάνηκε ότι επρόκειτο για ένα μικρό λαϊκό κίνημα. Ωστόσο, ο πρόεδρος ανακοίνωσε την παύση των εργασιών του κοινοβουλίου (για 30 ημέρες, σ.τ.μ.), επικαλούμενος το άρθρο 80 του τυνησιακού Συντάγματος. Απόλυσε τρεις υπουργούς σε θέσεις-κλειδιά – τον Μετσίτσι, τον υπουργό Άμυνας, Μπραχίμ Μπαράγκι, και τον Χάσνα μπεν Σλιμένε, που είναι υπουργός υπεύθυνος για τη λειτουργία του κρατικού μηχανισμού αλλά και προσωρινός υπουργός Δικαιοσύνης.

Το απόγευμα της 25ης Ιουλίου ξέσπασαν πανηγυρισμοί στους δρόμους της Τύνιδας, αλλά και σε ολόκληρη την χώρα, καθώς ο πρόεδρος φάνηκε να φέρνει μια γρήγορη λύση στα προβλήματά τους, εκδιώκοντας τους μη δημοφιλείς υπουργούς, κάτι βέβαια που όξυνε τον ανταγωνισμό με το κόμμα Ενάχντα του Γκανούτσι. Σε μια δήλωσή του, ένα μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του κόμματος είπε ότι «ο πρόεδρος προσήλθε στο κοινοβούλιο μαζί με έναν αριθμό βουλευτών για να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει σε λειτουργία και θα συνεδριάζει κανονικά σύμφωνα με το Σύνταγμα». Ωστόσο, η είσοδός τους δεν επιτράπηκε από τον στρατό. […]

Κατά τις πρωινές ώρες της 26ης Ιουλίου, υπήρξε αντιπαράθεση έξω από το κοινοβούλιο μεταξύ υποστηριχτών του Ενάχντα και υποστηρικτών του Σαγιέντ και του λαϊκού κινήματος. Ωστόσο, μετά την επέμβαση της αστυνομίας, η περιοχή αποκλείστηκε και έτσι περιορίστηκαν στην ανταλλαγή φραστικών αντεγκλήσεων. Οι υποστηρικτές του Ενάχντα ζητούσαν να επιτραπεί η είσοδος στο κοινοβούλιο για τον ηγέτη τους και την κοινοβουλευτική του ομάδα, ενώ το άλλο στρατόπεδο απαιτούσε από τον Γκανούτσι να «ξεκουμπιστεί», σύνθημα που είχε ακουστεί και εναντίον του Προέδρου Μπεν Αλί, πριν από 10 χρόνια. 

Καθώς οι θερμοκρασίες άγγιξαν τους 41ο βαθμούς Κελσίου, το πλήθος διαλύθηκε, πράγμα που διευκόλυνε την εφαρμογή των διαταγών του προέδρου.

Η Ένωση Συνταγματικού Δικαίου της Τυνησίας δήλωσε ότι η ερμηνεία που έδωσε ο πρόεδρος στο άρθρου 80 του Συντάγματος είναι «παράνομη» και «θα ανοίξει την πόρτα σε συνταγματική εκτροπή».

[ ] Και άλλα ανησυχητικά γεγονότα έλαβαν χώρα στις 26 Ιουλίου, καθώς επιβλήθηκε αναστολή των εργασιών στο τυνησιακό γραφείο του καταριανής ιδιοκτησίας τηλεοπτικού σταθμού Al-Jazeera, ενώ ο πρόεδρος διόρισε ως προσωρινό υπουργό Εσωτερικών των επικεφαλής της προεδρικής φρουράς, συνταγματάρχη Χαλέντ Γιαχουάουι.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν δήλωσε ότι παρακολουθεί στενά την κατάσταση και εξέφρασε την ανησυχία της, απευθύνοντας έκκληση σε όλες τις πλευρές «να αποφύγουν οποιεσδήποτε ενέργειες που θα μπορούσαν να βλάψουν το δημοκρατικό πλαίσιο και να οδηγήσουν στην όξυνση της βίας».

Ο Μπελχασέν Ενούρι, δικηγόρος που ενεπλάκη στην καταγραφή του Εθνικού Διαλόγου που ακολούθησε την επανάσταση του 2010, είπε: «Ναι, μπορούμε να πούμε ότι έλαβε χώρα μια εκτροπή από τη συνταγματική τάξη· ωστόσο, την ίδια στιγμή, παραμένει εξίσου παράνομο το γεγονός ότι το κοινοβούλιο απέτυχε να εκλέξει την εκπροσώπησή του στο συνταγματικό δικαστήριο, οπότε, υπάρχει ένα ευρύτερο ζήτημα για το τι είναι το κράτος δικαίου στην Τυνησία […] Ο πρόεδρος προσκάλεσε τις σημαντικότερες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών όπως είναι οι Les Femmes Democrates [Οι Δημοκρατικές Γυναίκες] και τη Γενική Ένωση Τυνήσιων Φοιτητών για να τους καθησυχάσει». «Η κοινωνία των πολιτών», πρόσθεσε, «είναι λιγάκι επιφυλακτική αν και υπάρχει μεγάλη νομιμοποίηση και πίστη στις πράξεις του προέδρου επειδή ο λαός έχει μπουχτίσει με τις αποτυχίες της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου. Σοκαρίστηκαν όταν το Ενάχντα απαιτούσε την καταβολή αποζημιώσεων [για τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια που συνέβησαν υπό το καθεστώς του Μπεν Αλί] σε μια στιγμή που η Τυνησία δεν έχει τα χρήματα για να αγοράσει ούτε χλωρίνη για τα πατώματα των νοσοκομείων, και παρόμοιες καταστάσεις σοκ συμβαίνουν σε καθημερινή βάση εδώ και 10 χρόνια».

Η Μπεν Γκαγιές, που ισχυρίζεται ότι δεν υποστήριξε ποτέ τον πρόεδρο, και ούτε τον ψήφισε, λέει ότι πιστεύει πως το αποτέλεσμα των κινήσεων του Σαγιέντ θα είναι μια χώρα που αλλάζει προς το καλύτερο. Η προθυμία της να παραβλέψει τον αυταρχικό χαρακτήρα των ενεργειών του Σαγιέντ μπορεί να αντικατοπτρίζει ένα μεγάλο μέρος των διαθέσεων των 550.000 μελών της ομάδας που διατηρεί το κίνημα της 25ης Ιουλίου στο facebook.

πρώτη δημοσίευση: al-monitor.com, στις 27 Ιουλίου 2021

Δημοσιεύθηκε στη Ρήξη Ιουλίου (φ. 170) που κυκλοφορεί

από ardin-rixi