Ποια ηθική στον καιρό της πανδημίας

 


Γράφει ο Λάμπρος Βάρσος

Ο περίφημος Γερμανός φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ προειδοποιούσε ότι η σκέψη μας έχει γίνει μια σκέψη που λογαριάζει, μια υπολογιστική σκέψη. Έτσι θα καταλήξουμε να κατανοούμε μόνον αυτό που είναι ωφέλιμο και δεν θα μπορούμε να αναγνωρίζουμε, να κατανοούμε πλέον τι είναι ωραίο, τι είναι δίκαιο, τι είναι ιερό, τι είναι αληθινό.

Τότε, αυτές οι ανθρωπιστικές έννοιες που διαμόρφωσαν την ιστορία της δυτικής σκέψης, ξεθωριάζουν, χάνονται στο βάθος σε σχέση με την σκέψη που λειτουργεί σχεδόν και μόνον υπολογιστικά. Και δυστυχώς σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ αλλά και σύγχρονους διανοητές δεν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις στον κυρίαρχο αυτό τρόπο σκέψης. Φαίνεται λοιπόν, πως έχουμε περιορίσει την ελευθερία της σκέψης μας, σε ένα μικρό τμήμα της, το ωφελιμιστικό-ατομικιστικό πιστεύοντας ότι έτσι εξασφαλίζουμε λίγη ασφάλεια και προστασία όσων έχουμε.

Έρχεται όμως μια πανδημία, για να διασαλεύσει την ασφάλεια, που νομίζαμε ότι εξασφαλίσαμε. Και τώρα πού θα στηριχθούμε, για να νοιώσουμε την ασφάλεια, που χρειαζόμαστε; Ο ιός δεν κάνει διακρίσεις. Πλήττει όποιον βρει, όπου τον βρει. Ο ωφελιμισμός και ο ατομικισμός μάλλον δεν μας αρκούν! Είμαστε υποχρεωμένοι επομένως, να αναζητήσουμε για άλλη μια φορά τις ουμανιστικές έννοιες, που έχουμε παραμερίσει. Και πάνω απ’ όλα την προσφορά στον συνάνθρωπό μας που πάσχει όπως και εμείς.

Κατανοούμε όμως, ότι χρειαζόμαστε τη βοήθεια των άλλων ανθρώπων ή καταφεύγουμε στην αυτοαπομόνωση βλέποντας στον άλλο άνθρωπο μόνον έναν εν δυνάμει φορέα της νόσου, που μας απειλεί. Κατανοούμε ότι αν προσβληθούμε, μόνο στους άλλους μπορούμε να στηριχθούμε. Στο γείτονα που θα μας προσφέρει τα αναγκαία για την επιβίωσή μας τρόφιμα, φάρμακα και διάφορα αναγκαία άλλα είδη. Στο νοσηλευτή του ΕΚΑΒ, στη νοσοκόμα, στο γιατρό, στον ειδικευμένο νοσηλευτή, στο προσωπικό των νοσοκομείων γενικά, ίσως σε εθελοντές, στους ανθρώπους της εφοδιαστικής αλυσίδας, του κρατικού μηχανισμού και όλων των συνανθρώπων μας.

Παγκόσμια πρότυπα

Ο καθένας μας εξαρτάται σε τέτοιες περιπτώσεις από τους άλλους ανθρώπους και τη βοήθειά τους. Είναι σημαντική η προσφορά που θα δεχθούμε από άλλους αλλά και η αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας, που οι ίδιοι θα επιδείξουμε. Τα πρότυπα όμως που κυριαρχούν παγκόσμια, άλλα μας δείχνουν. Παρατηρώντας πώς αντιδρούν πολλά κράτη της υφηλίου έναντι άλλων, δυστυχώς διαπιστώνουμε έλλειψη αλληλεγγύης και μια ωφελιμιστική και προστατευτική σκέψη και συμπεριφορά αλλά ταυτόχρονα και διαχωριστική δράση (ωραία πρότυπα για τους πολίτες τους).

Ακούσαμε λοιπόν για οικειοποίηση και παράνομη κατακράτηση εμβολίων από μυστικές υπηρεσίες κρατών, πράγμα που συνέβη και με τις μάσκες στην πρώτη φάση της πανδημίας. Ακούσαμε, επίσης, ότι φαρμακευτικές εταιρείες εξήγαγαν 34 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων για τον νέο κορωνοϊό, που προορίζονταν για την ΕΕ σε περίπου τριάντα χώρες σε διεθνές επίπεδο από την 1η Φεβρουαρίου.


Το επιβεβαίωσαν στο Γερμανικό Πρακτορείο Ευρωπαίοι αξιωματούχοι οι οποίοι εκφράστηκαν υπό τον όρο να μην κατονομαστούν. Τα εννέα εκατομμύρια από τις δόσεις αυτές εξήχθησαν στη Βρετανία, τέσσερα εκατομμύρια στον Καναδά, τρία εκατομμύρια στο Μεξικό και ένα εκατομμύριο στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους αυτούς αξιωματούχους. Πόσο ηθικό άραγε είναι, να παίζονται πολιτικά και γεωπολιτικά παιχνίδια στις πλάτες των λαών με όπλο τα εμβόλια ή τα φάρμακα, τη στιγμή που μια πανδημία καλπάζει;

Στρεβλώσεις στην ΕΕ

Στρεβλώσεις όμως διαπιστώθηκαν και στην εσωτερική λειτουργία της ΕΕ δυστυχώς, η οποία δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και έτσι επέτρεψε, ή δεν απέτρεψε, διάφορες χώρες κυρίως της κεντρικής Ευρώπης να δράσουν αυτόνομα για την εξασφάλιση ποσοτήτων εμβολίων. Δηλώθηκε δε από την ηγεσία της ότι εξασφάλισε τις αναγκαίες ποσότητες εμβολίων που όμως δεν είχε εξασφαλίσει τις παραδόσεις τους έγκαιρα. Εγκατέλειψε, μάλιστα, στην αξιοπιστία των εταιρειών την υπόθεση των εμβολίων χωρίς επίβλεψη και ελέγχους.

Συγκεκριμένα, δεν εγκατέστησε μηχανισμούς ελέγχου της παραγωγής εμβολίων, όπως ένας τόσο μεγάλος πελάτης όπως η ΕΕ μπορούσε να κάνει.  Δεν προέβλεψε ρήτρες ή άλλες ποινές για την περίπτωση μη τήρησης όσων συμφώνησε και όχι μόνον. Αποδέχθηκε όμως αποποίηση ευθυνών των εταιρειών!!!  Αποδείχθηκε ανίκανη να οργανώσει μια τόσο σημαντική για τους λαούς της επιχείρηση, που είχε σοβαρό κόστος σε ανθρώπινες ζωές και ταλαιπωρία ασθενών και συγγενών. Πληρώνει όμως κανονικά τις εταιρείες. Εκτός αν έχουν και αυτές παράπονα!

Η μέριμνα τελικά της ΕΕ για την επάρκεια εμβολίων υπήρξε ανεπαρκής, τουλάχιστον. Φροντίδα καμία για τους πληθυσμούς της. Αδιαφορία για τις συνέπειες που δεν είναι μόνον υγειονομικές αλλά κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, ασφάλειας, εργασιακές, μέλλοντος, ψυχικές, και πολλές άλλες.

Ανθρωποκεντρική προσέγγιση

Αν όμως είχαν γνωρίσει τον Αίσωπο (620-560πχ) θα γνώριζαν ότι «Των ανθρώπων τους φρονίμους δει πρότερον τα τήλε των πραγμάτων σκοπείν, ειθ’ ούτως αυτοίς επιχειρείν». (Οι συνετοί πρέπει να βλέπουν τα πράγματα από μακριά πριν τα επιχειρήσουν). Χρειαζόμαστε μια σκέψη, που στο κέντρο της βάζει τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Η ηθική συμπυκνώνει πολλές πλευρές του τρόπου αυτού σκέψης. Δεν μπορεί να υπάρχει ανθρωπιστική ενσυναίσθηση χωρίς ηθικό υπόβαθρο. Έτσι δεν μπορούμε να φανταστούμε ιατρική και τις συναφείς με αυτή επιστήμες χωρίς την ηθική τους πλευρά.

Δεν μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε λειτουργούς υγείας που στις δύσκολες συνθήκες που ζούμε αδιαφορούν για τους ασθενείς τους, κάνουν διακρίσεις μεταξύ των ασθενών τους, εγκαταλείπουν ασθενείς στην τύχη τους και πολλά άλλα. Ο όρκος του Ιπποκράτη περιλαμβάνει όρκο στους κανόνες της ηθικής όπως και στην απουσία βλάβης ή αδικημάτων κατά των ασθενών.


Στην ηθική όμως δεν περιλαμβάνονται μόνον οι λειτουργοί της υγείας αλλά και πολλοί άλλοι. Πριν απ’ όλους η πολιτεία μας που είναι υπεύθυνη για την οργάνωση της πρόληψης και της θεραπείας ασθενειών του συνόλου των ανθρώπων. Η πολιτεία μας επομένως είναι υπεύθυνη για τη στήριξη του εθνικού συστήματος υγείας (και όχι να το υποσκάπτει και να το συκοφαντεί). Επίσης, είναι υπεύθυνη για την κατάρτιση, εκπαίδευση, μετεκπαίδευση και στελέχωσή του, για τις υποδομές του (κτίρια, όργανα, υλικά κ.λπ. αναγκαία), για τη διοίκηση και οικονομική στήριξή του ώστε να εξασφαλίζεται η εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία του, καθώς και για το συντονισμό όλων των υπαρχουσών δομών υγείας (π.χ. τα ιδιωτικά θεραπευτήρια και κέντρα).

Ηθική υποχρέωση

Στην περίπτωση της πανδημίας όμως όλος ο κρατικός μηχανισμός πρέπει να συμβάλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Πρέπει να αναρωτηθούμε, αν πράγματι η πολιτεία ανταποκρίθηκε στους ρόλους της αυτούς, ώστε να αντιμετωπιστεί μια πανδημία, όπως η παρούσα του κορωνοϊού. Πέραν των όποιων ευθυνών δεν υπάρχει και η ηθική υποχρέωση των αρμοδίων; Πιστεύω ότι οι Έλληνες θα αποδώσουν εκεί που πρέπει τις όποιες δυσλειτουργίες, ελλείψεις, παραλείψεις κ.ά. Υπάρχουν όμως και ευθύνες πέραν αυτών. Σκοπός του κειμένου όμως είναι η υπενθύμιση των ηθικών υποχρεώσεών μας και όχι η απόδοση των όποιων ευθυνών, που είναι έργο άλλων αρμοδιοτέρων και του λαού συνολικά.

Οι άνθρωποι σε εποχές πανδημίας εμφανίζουν ιδιαίτερες ευαισθησίες και συμπεριφορές που υπό ομαλές συνθήκες δεν θα εμφάνιζαν, ίσως. Ο συναισθηματικός κόσμος διαταράσσεται από τις ειδήσεις που σχετίζονται με την πανδημία. Η λογική μας προσπαθεί να χειριστεί τα προβλήματα που αναδεικνύονται από τα πραγματικά περιστατικά αλλά και ταυτόχρονα να ελέγξει το φόβο που αναδύεται μπροστά στον άγνωστο (συνήθως) εχθρό και την έλλειψη (δοκιμασμένων) τρόπων αντιμετώπισής του. Έχουμε όλοι την ευθύνη να διατηρήσουμε την ηθική μας στάση στις δύσκολες καταστάσεις. Αυτό δείχνει και τον πολιτισμό μας.

Δυστυχώς η ΕΕ και η Ελληνική Πολιτεία αποδείχθηκαν ανίκανες να προστατέψουν τους πληθυσμούς τους αποτελεσματικά και έγκαιρα. Ευτυχώς όμως την κατάσταση έσωσαν, όσο βέβαια ήταν εφικτό, η ψυχραιμία των πολιτών ο επαγγελματισμός και η αυτοθυσία των λειτουργών της υγείας. Ένα δείγμα ηθικής στάσης και πολιτισμού στους ζοφερούς καιρούς που ζούμε.

από slpress

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Από το Blogger.