Η διαφθορά ως εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής

 Γράφει ο Δρ. Σωτήριος Κ. Μπέλλος

Ο βασικός οδηγός των διεθνών σχέσεων είναι το εθνικό συμφέρον, το οποίο οριοθετείται αποκλειστικά με όρους ισχύος (Morgenthau, 1960). Η σύνδεση αυτή του εθνικού συμφέροντος με την ισχύ αποτελεί την βάση της Ρεαλιστικής Σχολής των διεθνών σχέσεων με την οποία παρακάμπτονται οι ιδεολογικές και ηθικές προτιμήσεις των συμμετεχόντων σε αυτές (Algosaibi, 1965).

Στο φάσμα των διαθέσιμων εργαλείων των διεθνών σχέσεων, σημαίνοντα ρόλο έχουν διαχρονικά παίξει εκείνα τα οποία συνδέονται με την χρήση οικονομικών μέσων. Η οικονομία αποτελεί κατά τον Edward Carr (1939) βασικό παράγοντα ισχύος, η οποία δεν μπορεί να διαχωρισθεί εύκολα από την πολιτική ισχύ. Τα οικονομικά εργαλεία θα μπορούσαν να ενταχθούν σε δύο κατηγορίες. Σε αυτά που σκοπεύουν στην ανάπτυξη και στην εμβάθυνση συμμαχιών μέσω παροχής βοήθειας και συνδρομής στην οικονομική ανάπτυξη φιλικά προσκείμενων χωρών, και σε εκείνα που αποσκοπούν στη μείωση της εθνικής ισχύος άλλων, κυρίως αντίπαλων, κρατών. Ως παράδειγμα για την πρώτη κατηγορία θα μπορούσε να αναφερθεί το σχέδιο Μάρσαλ των ΗΠΑ προς τις καθημαγμένες χώρες της Ευρώπης μετά τον Β’ ΠΠ, το οποίο συνετέλεσε στην εδραίωση της επιρροής των ΗΠΑ, ενώ ως παράδειγμα για την δεύτερη κατηγορία θα μπορούσε να αναφερθεί κάθε είδους οικονομικός πόλεμος, ο οποίος περιλαμβάνει κυρώσεις, περιορισμούς, αποκλεισμό από ευρύτερες διεθνείς δράσεις, κ.λπ. Στην δεύτερη κατηγορία είναι δυνατή μια περαιτέρω κατηγοριοποίηση και συγκεκριμένα στα εργαλεία εκείνα τα οποία χρησιμοποιούν νόμιμες μεθόδους, και σε εκείνα που χρησιμοποιούν μη νόμιμες. Ανεξαρτήτως της μεθόδου που χρησιμοποιείται, η μείωση της πολιτικής/οικονομικής ισχύος ενός άλλου κράτους χωρίς καταφυγή σε μέσα βίαιης επιβολής, αποτελεί κορυφαίο επίτευγμα, καθώς αυτό επιτυγχάνεται με τη μέγιστη δυνατή οικονομία στρατηγικών πόρων και δίχως έκθεση στην αβεβαιότητα που συνοδεύει τις μεθόδους βίαιης επικράτησης.

Στο παρόν άρθρο θα γίνει μία προσπάθεια να παρουσιασθούν και να αναλυθούν στοιχεία και πλευρές μιας μη νόμιμης μεθόδευσης που υιοθετείται στις διεθνείς σχέσεις, αυτήν της διαφθοράς. Ο Hans Morgenthau, εκπρόσωπος της ρεαλιστικής σχολής των διεθνών σχέσεων ανέφερε ότι ο διπλωμάτης (statesman in international relations) έχει τρία εργαλεία στην κατοχή του: την λογική (logic), την δωροδοκία (bribes) και τις απειλές (threats) (Maynes, 1965).

ΤΟ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ «ΑΝΑΔΥΣΗΣ» ΤΗΣ ΔΙΑΦΘΟΡΑΣ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Σύμφωνα με τον Mearsheimer (2001), και την θεωρητική προσέγγιση του επιθετικού ρεαλισμού (offensive realism), η διεθνής πολιτική βασίζεται σε 5 κεντρικές υποθέσεις.

1.Ο διεθνείς σχέσεις διεξάγονται σε ένα πεδίο το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως άναρχο και στο οποίο δεν υπάρχει κάποια «Κυβέρνηση των Κυβερνήσεων» για την επιβολή κανόνων και την τιμωρία των παραβάσεων των οποιοδήποτε κανόνων λειτουργίας της.

2.Κανένα κράτος δεν μπορεί ποτέ να είναι απολύτως σίγουρο για τις προθέσεις ενός άλλου κράτους, ούτε επίσης να είναι σίγουρο ότι τα άλλα κράτη δεν θα χρησιμοποιήσουν βία εναντίον του. Επιπλέον, τα κράτη υποφέρουν από ατελή πληροφόρηση για τις προθέσεις των άλλων κρατών, οι οποίες υπόκεινται σε συνεχείς μεταβολές. Έτσι οι τυχόν καλές προθέσεις μπορούν γρήγορα να μετατραπούν σε κακές και το αντίστροφο.

3.Η επιβίωση αποτελεί το κύριο κίνητρο όλων των κρατών στο διεθνές σύστημα. Η επιβίωση καθώς και η αυτονομία του κράτους είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την επίτευξη όλων των άλλων σκοπών που αυτό έχει.

4.Τα κράτη αποτελούν λογικές οντότητες με την οργανική έννοια της λέξης, δηλαδή, σκέφτονται στρατηγικά για την εξωτερική τους κατάσταση και επιλέγουν την στρατηγική που φαίνεται να μεγιστοποιεί τον βασικό τους στόχο, αυτόν της επιβίωσης και αυτονομίας.

5.Τα κράτη κατέχουν ισχύ βίας ικανή να προκαλέσει ζημιές σε αντίπαλα κράτη ή ακόμα και να οδηγήσει σε αμοιβαία καταστροφή των εμπλεκομένων.

Συνδυάζοντας αυτές τις υποθέσεις, ο Αμερικανός Πολιτικός Επιστήμονας John J. Mearsheimer συνάγει ότι τα κράτη συνειδητοποιούν σύντομα ότι ο μοναδικός τρόπος που εγγυάται την επιβίωσή τους σε ένα ουσιαστικά άναρχο διεθνές σύστημα, είναι η μεγιστοποίηση της ισχύος τους, μέσω της εκμετάλλευσης των αδυναμιών και των σφαλμάτων των ανταγωνιστών τους και με απώτερο στόχο να καταστούν κάποια στιγμή η ισχυρότερη δύναμη -δηλαδή, να ηγεμονεύσουν. Και αυτό επιτυγχάνεται μέσω επιθετικών κινήσεων, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν. Ωστόσο, δεν μπορούν όλα τα κράτη να μεγιστοποιήσουν την σχετική τους ισχύ ταυτόχρονα και, επομένως, το διεθνές σύστημα προορίζεται να αποτελεί μια αρένα συνεχούς ανταγωνισμού καθόσον αυτό διατηρεί την άναρχη φύση του. Η συνεχής, όμως, αναζήτηση της υπεροχής και μάλιστα με επιθετικότητα σε ένα περιβάλλον άκρως ανταγωνιστικό, οδηγεί ενίοτε στην εξάντληση κάποιων κρατών και στην υπερίσχυση κάποιων άλλων.

Διαβάστε την συνέχεια στο foreignaffairs