Ναζιστική Γερμανία: Το «λίκνο της αιολικής ενέργειας»

 Του Βασίλη Στοϊλόπουλου

Μπορεί οι απαρχές της αιολικής ενέργειας να βρίσκονται στις ΗΠΑ του 19ου αιώνα ή κατ’ άλλους στη Δανία με τους ισχυρούς βόρειους ανέμους, όμως η μεγάλη ανάπτυξη της αιολικής τεχνολογίας έγινε αδιαμφισβήτητα από τους Γερμανούς εθνικοσοσιαλιστές. Επρόκειτο για το μεγαλομανές «φετίχ των εθνικοσοσιαλιστών» συνδεδεμένο κατά κύριο λόγο με τον Γερμανοαυστριακό «πάπα του ανέμου» Ούλριχ Χούτερ, καθηγητή αεροναυπηγικής στη Βαϊμάρη, η οποία θεωρείται το λίκνο της γερμανικής τεχνολογίας αιολικής ενέργειας. Ήταν ο Χούτερ ο πρώτος που κατασκεύασε πτερύγια ανεμογεννήτριας από συνθετικό υλικό και μελέτησε σε βάθος την ικανότητα απόδοσης των σημερινών ανεμογεννητριών.

Προς τα τέλη της δεκαετίας του ’20 τίποτα δεν έδειχνε ότι στη Γερμανία η αιολική ενέργεια θα είχε μέλλον, καθώς άλλες φθηνότερες και πιο ασφαλείς πηγές ενέργειας (άνθρακας, υδροηλεκτρικά) είχαν την απόλυτη προτεραιότητα. Αυτό όμως δεν ανταποκρινόταν καθόλου στο πρόγραμμα του εθνικοσοσιαλιστικού κινήματος, που ήθελε μια Γερμανία «ανεξάρτητη από την επιείκεια ξένων λαών». Και αυτό αφορούσε ασφαλώς και το ενεργειακό «πρόγραμμα αυτάρκειας», εκφρασμένο από τον Χανς Πόσε, γενικό γραμματέα του Χίτλερ.

Οι γιγάντιες ανεμογεννήτριες του εθνικοσιαλισμού

Στα πρώτα χρόνια της εξουσίας τους οι εθνικοσοσιαλιστές ήταν ενθουσιασμένοι με τον μεγαλομανή Γερμανό καθηγητή αεροδυναμικής Χέρμαν Χόνεφ, σχεδιαστή γιγαντιαίων ανεμογεννητριών ύψους 430 μέτρων –μεγαλύτερο κατά 100 μέτρα από τον Πύργο του Άιφελ– και με πέντε τεράστιες τουρμπίνες! Για τους ναζί, που αγαπούσαν οτιδήποτε το γιγαντιαίο, 900 τέτοια θεόρατα κατασκευάσματα, θα έλυναν το γερμανικό ενεργειακό πρόβλημα σε εργοστάσια και κατοικίες. Η πρώτη ανεμογεννήτρια που θα κατασκευάζονταν κοντά στο Βερολίνο θα περιελάμβανε και ένα εστιατόριο εννέα ορόφων. Τα οράματα του Χόνεφ με ουρανοξύστες – ανεμογεννήτριες που θα κάλυπταν τις ενεργειακές ανάγκες των μεγαπόλεων του μέλλοντος ήταν όμως προφανώς μεγαλομανή και ουτοπικά. Το θαύμα της γερμανικής μηχανικής τέχνης με τις γιγαντιαίες διαστάσεις θεωρήθηκε από αρκετούς σοβαρούς επιστήμονες ευάλωτο σε εχθρικές επιθέσεις και εγκαταλείφθηκε γρήγορα με την παρέμβαση μάλιστα και των Ες Ες που συνέλαβαν τον Χόνεφ το 1934, λίγο πριν τον υποδεχτεί ο ίδιος ο Χίτλερ για να ακούσει τα σχέδια του για την ενεργειακή ανεξαρτησία του Ράιχ. Ο «οραματιστής» Χόνεφ δεν τα κατάφερε τελικά και λίγα χρόνια αργότερα, παρά τα μέσα που του παρασχέθηκαν για να κατασκευάσει κάτι το αξιόπιστο, πέρασε στην αφάνεια μέχρι τον θάνατό του το 1961.

Μετά την «τελική νίκη»: 28.500 ανεμογεννήτριες στην Ανατολική Ευρώπη

Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το ναζιστικό καθεστώς ξανάβαλε μπροστά το σχέδιο της αιολικής ενέργειας. Μόνο που τώρα ο φύρερ ήταν ενάντια στα γιγάντια σχέδια και προτιμούσε τις μικρές μονάδες, «κατά προτίμηση μια μικρή ανεμογεννήτρια στην οροφή κάθε σπιτιού». Το μυστικό πρόγραμμα γίνονταν σε συνεργασία με την εταιρεία Thüringer Gustloff-Werken, ιδιοκτήτης της οποίας ήταν το υψηλόβαθμο στέλεχος των ναζί, Βάλτερ Σίμπερ.

Παράλληλα με τη ναζιστική ενεργειακή αυτονομία εκπονήθηκε και ένα άλλο ενεργειακό πρόγραμμα. Μετά την «τελική νίκη» (Endsieg) και την στρατιωτική κατάληψη του «Ζωτικού Χώρου» (Lebensraum) της Ανατολικής Ευρώπης, όλη αυτή η περιοχή θα κατοικούνταν από Άριους αγρότες-στρατιώτες υπερασπιστές της ξένης γης που θα τους πρόσφερε ο Χίτλερ. Σε αυτές τις περιοχές της Ανατολής το χιτλερικό καθεστώς σκόπευε να τοποθετήσει συνολικά 28.500 ανεμογεννήτριες της εταιρείας Ventimotor GmbH, στην οποία ο Ούλριχ Χούτερ εργάζονταν ως τεχνικός σύμβουλος. Τελικά, δεν κατασκευάστηκε καμία, καθώς από το 1943 και τη διαφαινόμενη πολεμική ήττα δόθηκε απόλυτο βάρος πλέον στους εξοπλισμούς. Έμεινε όμως η αναπτυγμένη «πράσινη» τεχνολογία με τη φαιά απόχρωση.

Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι το δυναμοηλεκτρικό αξίωμα και η εφεύρεση των γεννητριών ήταν ενός άλλου Γερμανού, του βιομήχανου Βέρνερ φον Ζίμενς το 1865. Αυτή η εφεύρεση ήταν η βάση της αιολικής ενέργειας και ήδη ένα χρόνο μετά ένας Αμερικανός επιστήμονας πρότεινε την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανεμογεννήτριες – όπως και έγινε το 1887 στο Τσαρλς Μπρας του Κλίβελαντ, αλλά ακόμα με πολύ μέτρια αποτελέσματα λόγω της πρώιμης τεχνολογίας, του υψηλού κόστους.

Ο «απλός συνοδοιπόρος» του ναζισμού και η αναβίωση της αιολικής ενέργειας

Μετά τον πόλεμο, ο ευρηματικός «πρωτοπόρος» καθηγητής Χούτερ θεωρήθηκε ένας απλός συνοδοιπόρος του ναζιστικού καθεστώτος και συνέχισε απρόσκοπτα τις επιστημονικές του ασχολίες και την τελειοποίηση της απόδοσης των ανεμογεννητριών. Το περίφημο μοντέλο StGW-34 που κυκλοφόρησε την δεκαετία του ‘50, από τα εργοστάσια Allgaier τα οποία βρίσκονται κοντά στη Στουτγάρδη, έχει τη δική του υπογραφή, και θεωρείται το μοντέλο πάνω στο οποίο βασίζεται η σημερινή τεχνολογία των ανεμογεννητριών.

Με το τέλος του πολέμου, ο καθηγητής Χούτερ ήδη διέθετε την απαραίτητη πείρα στην αιολική ενέργεια και στην κατασκευή αεροπλάνων, γι’ αυτό και τοποθετήθηκε αμέσως στο πανεπιστήμιο της Στουτγάρδης. Η πρόγνωση του Χούτερ από το 1974, όταν ενέσκηψε η πρώτη πετρελαϊκή κρίση, πως η Γερμανία μπορεί να καλύψει το 73% των ενεργειακών αναγκών της από αιολική ενέργεια, δεν ευοδώθηκε.

Ήδη, από το 1976 όμως, το Γερμανικό Κέντρο για Αερομεταφορές (DLR) συμπεριέλαβε τις ενεργειακές πηγές στα διαρκή ερευνητικά της πεδία και όπως αναμενόταν ο «πάπας» Ούρλιχ Χούτερ ήταν και πάλι παρών. Τότε δημιουργήθηκαν οι λεγόμενες MOD –ανεμογεννήτριες με ονομαστική απόδοση που έφτανε στα 2,5 Μεγαβάτ. Το 1983 κατασκευάστηκε και ο πρώτος «γίγαντας» («Growian») ανεμογεννήτρια, ύψους και διαμέτρου πτερυγίων 100 μ. και ονομαστική απόδοση 3 Megawatt, ο οποίος όμως παρουσίασε μεγάλα κατασκευαστικά και λειτουργικά προβλήματα και σταμάτησε για ένα διάστημα η παραγωγή του.

Την ίδια περίοδο στην Καλιφόρνια η αιολική ενέργεια σχετικά μικρού μεγέθους ανεμογεννητριών μπήκε πολύ δυναμικά στο ενεργειακό παιχνίδι, με αποτέλεσμα στη δεκαετία του ’80 να κατασκευαστούν περίπου 16.000 τουρμπίνες. Στο διάστημα αυτό η Γερμανία φαινόταν να χάνει το παιχνίδι της εναλλακτικής ενέργειας, παρότι το θεσμικό πλαίσιο ήταν ήδη έτοιμο.

Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τότε ότι η αιολική ενέργεια θα αποτελούσε τον μελλοντικό πυλώνα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και κυρίως έναν τομέα της οικονομίας δισεκατομμυρίων ευρώ, όπου η Γερμανία θα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια αγορά. Μέχρι που εμφανίστηκαν στο πολιτικό γίγνεσθαι της Γερμανίας το κόμμα των Πρασίνων και το οικολογικό κίνημα που σηματοδότησε και την επιστροφή της αιολικής ενέργειας στα ενεργειακά προγράμματα των ρετιρέ της εξουσίας, σε πολιτική και οικονομία. Σήμερα, με 30.000 ανεμογεννήτριες σε λειτουργία, η Γερμανία καλύπτει περίπου το 20% των ενεργειακών αναγκών της, αλλάζοντας τον ενεργειακό χάρτη της χώρας. Η ιστορία όμως της αιολικής ενέργειας δεν αλλάζει.

από ardin-rixi