Μανώλης Γλέζος: H Ιστορία αλλιώς του μίλησε

Γράφει ο Βασίλης Ασημακόπουλος

«Η ελκτική δύναμη της ιστορίας, καθώς τη δημιουργούμε μέσα στον καθημερινό αγώνα, υπήρξε πάντοτε, για μένα, ισχυρότερη από την ανιστόρησή της»

Μανώλης Γλέζος

Είναι η εναρκτήρια φράση από το προοίμιο, του μνημειώδους δίτομου έργου του Μανώλη Γλέζου, "Εθνική Αντίσταση 1940-1945" (εκδ. Στοχαστής, 2007, σελ. 1286).

Πρόκειται για μια εξαντλητική μελέτη, υποδειγματικά επιστημονική από άποψη μεθοδολογίας και διαχείρισης πηγών, με συνεχείς παραπομπές, για μια καθοριστική στιγμή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μια επιστημονική εργασία, την οποία κάθε ερευνητής της περιόδου που φιλοδοξεί να αναμετρηθεί με το αντικείμενο, είναι υποχρεωμένος να την λάβει υπ’ όψιν του, καθώς αποτελεί έργο αναφοράς στο θέμα. Αλλά και κάθε πολίτης αυτής της χώρας και αυτού του έθνους πρέπει να το έχει στη βιβλιοθήκη του και να το διαβάσει.

Τα Πανεπιστήμια στην Ελλάδα αν και απελευθερώθηκαν από το δεσποτισμό της έδρας με τη μεταρρύθμιση του 1982 στην κατεύθυνση του εκδημοκρατισμού, δεν μπόρεσαν να αξιοποιήσουν σε ικανοποιητικό κατά τη γνώμη μου βαθμό, την παρουσία, τον λόγο και το έργο ανθρώπων που τυπικά δεν ήταν μέλη του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, ουσιαστικά όμως το Πανεπιστήμιο θα μπορούσε να είχε μια λειτουργική σχέση μαζί τους.

Αυτό δεν έγινε παρά σε πολύ μικρό βαθμό, καθώς η ακαδημαϊκή κοινότητα στην πλειοψηφία της έδειξε μια τάση συντηρητική και αυτοαναφορική ως προς το συγκεκριμένο ζήτημα. Άνθρωποι, που είχαν μια βιωματική σχέση με την Ιστορία, που την συνδιαμόρφωσαν μέσα από τον καθημερινό τους αγώνα και παράλληλα κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα αξιόλογο πνευματικό έργο, υπήρχαν στην ελληνική κοινωνία, ιδίως στο χώρο της Αριστεράς. Οι άνθρωποι αυτοί, στην πλειοψηφία τους έχουν φύγει.

Οι νέοι επιστήμονες στερήθηκαν την αύρα τους. Το έργο τους όμως υπάρχει και περιμένει τους συνομιλητές του. Ένας απ’ αυτούς ήταν ο Μανώλης Γλέζος. Αυτή θα μπορούσε να είναι και η ουσιαστική σημασία της ανακήρυξης επίτιμου διδάκτορα, όπως έχει συμβεί με τον Μανώλη Γλέζο από τρία Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Ενός ανθρώπου που τυπικά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην ΑΣΟΕΕ, καθώς η «ιστορία αλλιώς του μίλησε».

Από το σχολείο στην Αντίσταση

Ο Μανώλης Γλέζος γεννήθηκε το σπαρακτικό για τον ελληνισμό και την Ανατολική Μεσόγειο Σεπτέμβριο του 1922. Αιγαιοπελαγίτης από την Απείρανθο Νάξου, πήγε σχολείο στην Αθήνα, στο 4ο Γυμνάσιο, το προλεταριακό Γυμνάσιο της Αθήνας, όπως το χαρακτήριζε ο Γλέζος, στο Μεταξουργείο. Η πρώτη του πολιτική συμμετοχή ήταν η δημιουργία με συμμαθητές του μιας πατριωτικής-αντιφασιστικής ομάδας για την απελευθέρωση-ένωση της Δωδεκανήσου, το 1939.

Την περίοδο της Κατοχής συμμετέχει ενεργά στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Πέραν της κορυφαίας και πρωτοπόρας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο συμβολικής και απολύτως γενναιόψυχης πράξης να αφαιρέσουν τη ναζιστική σημαία από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης με τον συναγωνιστή και φίλο του Απόστολο Σάντα (30 Μαϊου 1941), συνελήφθη τρεις φορές από τις δυνάμεις κατοχής. Παρέμεινε κρατούμενος, υφιστάμενος βασανισμούς για αρκετούς μήνες.

Την 3η φορά δραπέτευσε. Ο αδελφός του Νίκος εκτελέστηκε από τους Ναζί για αντιστασιακή δράση τον Μάιο 1944. Μετά την Απελευθέρωση υπήρξε συντάκτης και στη συνέχεια αρχισυντάκτης του Ριζοσπάστη. Από τότε και μέχρι τη Μεταπολίτευση, δηλαδή για 30 χρόνια, θα βιώσει σε προσωπικό και πολιτικό επίπεδο την τραγωδία του Εμφυλίου Πολέμου, την βία του μετεμφυλιακού κράτους και την προσπάθεια εξόντωσης του αριστερού κινήματος, αυτό που ονομάστηκε "αποεαμοποίηση του πληθυσμού".

Στο πλαίσιο αυτό, από το 1948 έως το 1971, ο Μανώλης Γλέζος καταδικάστηκε συνολικά 28 φορές για την πολιτική και αντιστασιακή του δράση, από τις οποίες 3 φορές σε θάνατο. Ο συνολικός χρόνος παραμονής του στις φυλακές θα είναι 11 έτη και 5 μήνες, ενώ στην εξορία θα μείνει 4 έτη και 6 μήνες. Οι δίκες και καταδίκες του προκάλεσαν παγκόσμιο ενδιαφέρον και διεθνείς πρωτοβουλίες διαμαρτυρίας και πίεσης στις ελληνικές κυβερνήσεις να μην εκτελεστούν σε βάρους του οι ποινές του θανάτου. Προσωπικότητες όπως ο Ντε Γκωλ, ο Πικάσο, ο Καμύ, ο Σαρτρ, το διεθνές προοδευτικό κίνημα, παράγοντες της ΕΣΣΔ κινητοποιήθηκαν.

Από την ΕΔΑ στο ΠΑΣΟΚ

Καθ’ όλη τη μετεμφυλιακή-προδικτατορική περίοδο ο Μανώλης Γλέζος συμμετείχε ενεργότατα στην προσπάθεια πολιτικής και οργανωτικής ανασυγκρότησης του αριστερού-προοδευτικού κινήματος της χώρας, στους αγώνες για εθνική ανεξαρτησία, δημοκρατία και κοινωνική προκοπή, μέσα από ηγετικές θέσεις στην ΕΔΑ, με την οποία είχε εκλεγεί βουλευτής ενώ ήταν φυλακισμένος, το 1951 και το 1961.

Ήταν μέλος της Δ.Ε. της ΕΔΑ, οργανωτικός της γραμματέας, ενώ διετέλεσε και Διευθυντής της εφημερίδας «ΑΥΓΗ». Παράλληλα το 1961 στο 8ο συνέδριο του (παράνομου) ΚΚΕ εκλέγεται μέλος της Κεντικής Επιτροπής. Την περίοδο της Δικτατορίας συλλαμβάνεται αμέσως και κρατείται σε φυλακές και τόπους εξορίας μέχρι το 1971.

Το 1968, ως κρατούμενος στο Παρθένι Λέρου, λαμβάνει μέρος στην εξέλιξη της διάσπασης του Κομμουνιστικού Κινήματος. Τοποθετείται απέναντι στη 12η Ολομέλεια (Φεβρουάριος 1968), κινούμενος στο χώρο της Ανανεωτικής Αριστεράς, χωρίς να εντάσσεται οργανωτικά στο ΚΚΕ εσωτερικού. Επιμένει στην αυτόνομη παρουσία της ΕΔΑ, όπως προκύπτει από γράμμα του προς το «Γραφείο Εσωτερικού», τον Μάιο 1968. Παράλληλα καταδικάζει την εισβολή των σοβιετικών τανκς στην "Άνοιξη της Πράγας" την ίδια χρονιά.

Μεταδικτατορικά θα συνεχίσει μαζί με τον Ηλία Ηλίου μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ, σε μετωπικά εκλογικά σχήματα είτε της Ενωμένης Αριστεράς το 1974, είτε της Συμμαχίας Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων το 1977. Το 1981 η ΕΔΑ θα υποστηρίξει το ΠΑΣΟΚ και ο Μανώλης Γλέζος θα εκλεγεί πρώτος βουλευτής Α' Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτής της συμμαχίας θα εκλεγεί με το ΠΑΣΟΚ Ευρωβουλευτής στις εκλογές του 1984 και βουλευτής Β' Πειραιά στις εκλογές του 1985.

Στις δημοτικές εκλογές του 1986 θα εκλεγεί Πρόεδρος της Κοινότητας Απειράνθου, επιχειρώντας να εφαρμόσει ένα πρωτότυπο σύστημα άμεσης δημοκρατίας. Καλό θα είναι οι Δήμοι που έχουν τιμήσει τον Μανώλη Γλέζο ως επίτιμο δημότη και γενικότερα οι θεσμοί της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να μελετήσουν το αμεσοδημοκρατικό κοινοτικό σύστημα που εφάρμοσε ο Γλέζος στην Απείρανθο.

Κατά της αντιανδρεϊκής γραμμής

Την περίοδο 1988-1990 δεν μετέχει στις διεργασίες συγκρότησης του Ενιαίου Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, καθώς διαφωνεί με την αντιανδρεϊκή γραμμή του ΣΥΝ και τη συμπόρευση με τη Δεξιά στην πολιτική της κάθαρσης. Θα συγκροτήσει μαζί με συνδικαλιστικά στελέχη της ΣΣΕΚ (διάσπαση της ΠΑΣΚΕ το 1985-86) το σχήμα Άμεση Δημοκρατία εν όψει των εκλογών του Ιουνίου 1989.

Στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του ευρύτερου χώρου ΠΑΣΟΚ, στη συγκυρία της συγκυβέρνησης Τζαννετάκη και των παραπομπών στο Ειδικό Δικαστήριο, ο Μανώλης Γλέζος μαζί με άλλα στελέχη θα στηρίξει το σχήμα που συγκροτεί το ΠΑΣΟΚ, τη Δημοκρατική Συμπαράταξη που ως πολιτικο-εκλογικό μέτωπο ΠΑΣΟΚ-Δημοκρατική Συμπαράταξη θα συμμετάσχει στις εκλογές του Νοεμβρίου 1989.

Η συμπόρευση-συνεργασία του Μανώλη Γλέζου με το ανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ πραγματοποιείται στη βάση της γραμμής της Εθνικής Λαϊκής Ενότητας, της συνεργασίας των δημοκρατικών-προοδευτικών δυνάμεων στην κατεύθυνση της σοσιαλιστικής αλλαγής, απέναντι στις δυνάμεις της εξάρτησης στη χώρα. Ένας κοινός-ηγεμονικός τόπος της Αριστεράς την περίοδο 1940-1989.

από slpress