Αθήνα: 10 θρυλικές ταβέρνες, τυλιγμένες με ιστορίες και μύθους χρόνων

Μιλούμε για τις ταβέρνες εκείνες που ανοίγεις την εξώπορτα με δέος σαν να μπαίνεις σε ξωκλήσι, προσκυνάς τα «άγια των αγίων» εδεσμάτων, μεταλαμβάνεις ιερές γεύσεις,  προσεύχεσαι και ομνύεις, γονυπετής από την ικανοποίηση, να επιστρέψεις

«Την καταγωγή της ταβέρνας θα τη βρούμε στα βάθη των αιώνων, 2.500 χρόνια πριν, την εποχή της Αρχαίας Αθήνας, στα κρασοπωλεία της αγοράς, στα καπηλειά και τα πανδοχεία» γράφει ο Γιώργος Πίττας στο εξαιρετικό βιβλίο του «Η αθηναϊκή ταβέρνα», αρχίζοντας την ιστορία του που κυλάει σαν παραμύθι… Με τις αθηναϊκές ταβέρνες που περάσαμε το κατώφλι τους και νιώσαμε το άρωμα της Ιστορίας να ερεθίζει την όσφρησή μας ανακατεμένο με τη θεία οσμή από τα τσουκάλια που σιγόβραζαν τον «θησαυρό» τους θα ασχοληθούμε. Μιλούμε για τις ταβέρνες εκείνες που ανοίγεις την εξώπορτα με δέος σαν να μπαίνεις σε ξωκλήσι, προσκυνάς τα «άγια των αγίων» εδεσμάτων, μεταλαμβάνεις ιερές γεύσεις, προσεύχεσαι και ομνύεις, γονυπετής από την ικανοποίηση, να επιστρέψεις.

Το κουτούκι του Κιούπη

Στον Κιούπη πήγαμε συστημένοι. Πώς να πας, άλλωστε, σε ένα μαγαζί που δεν έχει πινακίδα, που η αυλόπορτά του δεν μοιάζει με τίποτα με είσοδο ταβέρνας; Σπρώχνεις μια σιδερένια πόρτα και βαδίζεις σε έναν αύλειο χώρο που θυμίζει χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων… Κατευθύνεσαι με την όσφρηση καλύτερα, παρά με την όραση. Και μπαίνεις στην αίθουσα όπου μυσταγωγεί ο Κιούπης…

Μια δεκαετία πριν πατήσει τα 100 πια, ο μπαρμπα-Νίκος, ακμαίος και αειθαλής, σκυθρωπός και σοβαρός ακόμα και όταν τραγουδάει με τη στεντόρεια φωνή του τη «Φτωχογειτονιά», και άλλοι δίπλα απολαμβάνουν τον φρέσκο ανθότυρο, τις ελιές τις χαραχτές, τις ξιδάτες, τις σπιτικές, το χοιρινό του φούρνου και όλα τα καλά της κουζίνας…

«Το μαγαζί το έδωσα» λέει με μια υποψία συγκίνησης στη φωνή ο Νίκος Κιούπης, που όμως παραμένει η κολόνα και η ψυχή της ταβέρνας. Ο «Κιούπης» θα ανοίξει ξανά τη χαμηλή του πόρτα στους «υψηλούς» επισκέπτες του στα τέλη του Νοέμβρη.

ΤΟ ΚΟΥΤΟΥΚΙ ΤΟΥ ΚΙΟΥΠΗ: ΚΟΝΤΟΥ 28, ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ), ΤΗΛ.: 210-9355095

Ο Λελούδας

Στον «Λελούδα», με… πυξίδα παλιές ιστορήσεις του αξιομνημόνευτου φίλου και συναδέλφου Πάνου Γεραμάνη πήγαμε. Η ταβέρνα, χαμένη στα βάθη του χρόνου, κάπου στη βιομηχανική περιοχή του Βοτανικού. Από το 1928 και μέχρι τις αρχές της 10ετίας του ’70, ο «Λελούδας» λειτουργούσε ως παντοπωλείο - κρεοπωλείο, και αν μια παρέα ξέμενε τα μεσημέρια, άραζε σ’ ένα τραπεζάκι, κι όλο και κάποιος μεζές θα συντρόφευε το κατρούτσο με τη ρετσίνα.

Σήμερα ο «Λελούδας» παραμένει μια ευχάριστη παρένθεση στην πολιτισμική εισβολή των γκουρμέ, των «πειραγμένων» γεύσεων, των «MasterChef» και της δήθεν διασκέδασης. Λιτός χώρος, απέριττος γι’ αυτούς που γοητεύονται από τα παλαιοπωλεία μνήμης και γνώσης. Οι πρόγονοι σε παρακολουθούν από τα κάδρα τους ανέκφραστοι να ρουφάς τη σούπα σου.

Οι θαμώνες σκεπτικοί, βυθισμένοι στο αβέβαιο μέλλον τους. Ρετσίνα από τα βαρέλια, μαγειρευτά από τα τσουκάλια, μπακαλιάρος να τσιτσιρίζει στο τηγάνι, έξω να ψιλοβρέχει, ο «Τζιμπλόντος» να χαμογελάει σαν πιτσιρίκος που του χάρισαν έναν χαρταετό, και εσύ να κοιτάζεις στην πόρτα, περιμένοντας να μπει μέσα ο εαυτός σου παιδί, να σε πάρει από το χέρι και να σε φέρει βόλτα στην Ιστορία. Αυτός είναι ο «Λελούδας»: Ανθισμένος πάντα με τα πιο όμορφα λουλούδια της χαμένης νιότης.

Ο ΛΕΛΟΥΔΑΣ: ΣΑΛΑΜΙΝΙΑΣ 8, ΒΟΤΑΝΙΚΟΣ, ΤΗΛ.: 210-3464167

Η κληματαριά

Η «Κληματαριά» φέρνει στον νου παλιά αρχόντισσα, παλιά αυλή ελληνικού κινηματογράφου, αναμνήσεις από την παλιά Αθήνα. Η σκόνη του χρόνου δεν σκέπασε αυτό το διαμάντι της παραδοσιακής γαστρονομίας και της διασκέδασης. Διαβάζουμε από την ιστορία της: «Προς τα τέλη του 19ου αιώνα, ο χώρος χρησιμοποιείται ως καφενείο του Ι. Ν. Αγίου Ιωάννη, για τις τελετές της εκκλησίας και μετατρέπεται από τον κ. Γεροδήμο το 1927 σε Οινομαγειρείο με το όνομα ΚΛΗΜΑΤΑΡΙΑ. Κάτω από τη Βαρβάκειο Αγορά και δίπλα από τα δερματάδικα και τσαγκαράδικα του Ψυρρή, η Κληματαριά, όπως και οι περισσότερες ταβέρνες της περιοχής και εποχής (Δίπορτο, Η στοά του Βαγγέλη κ.ά.), ξεκουράζει τους ανθρώπους του εμπορίου και των συντεχνιών, με φασολάδα, ρέγγα, γαρδούμπες και απλά μαγειρευτά φαγητά. Το κρασί ρέει άφθονο από τα δρύινα βαρέλια και ο χώρος ζεσταίνεται από τις ανάσες των θαμώνων γύρω από τη μαντεμένια ξυλόσομπα». Τι άλλο να προσθέσεις τώρα; Πως παραμένουν οι ίδιες εικόνες; Οι ίδιες στιβαρές γεύσεις και κάποιες βραδιές μουσικές σαν γοητεία γηραιάς κυρίας που καλοστέκεται ακόμη ακμαία και ευθυτενής! Η «Κληματαριά» 100 χρόνια μετά παραμένει νέα κι αγέρωχη.

ΚΛΗΜΑΤΑΡΙΑ: ΠΛ. ΘΕΑΤΡΟΥ 2, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3216629

Σαλταμάνης

Και ο «Σαλταμάνης» με την ταμπέλα της μπακαλοταβέρνας βγήκε στην αγορά και έπειτα μεταλλάχτηκε, διατηρώντας μονάχα το δεύτερο συνθετικό του χαρακτήρα του. Του χρόνου η κηφισιώτικη ταβέρνα κλείνει τα «100» και κάθε χρονιά δείχνει όλο και πιο νέα. Στην κουζίνα θα παρελάσουν κυνήγια, άγρια μανιτάρια από τα Γρεβενά και τη Φλώρινα, «ψαγμένα» πιάτα με προσήλωση στην παράδοση. Σημείο αναφοράς των παλιών Κηφισιωτών, ο «Σαλταμάνης» δεν σταματά ποτέ να εκπλήσσει ευχάριστα τον επισκέπτη.

ΣΑΛΤΑΜΑΝΗΣ: ΑΓ. ΤΡΥΦΩΝΟΣ & ΣΥΓΓΡΟΥ, ΚΗΦΙΣΙΑ, ΤΗΛ.: 210-8015394

Ο πλάτανος

«Αυτός ο στάβλος της Πλάκας, σαν φάτνη της Βηθλεέμ, είχε κατοικηθεί από ένα αληθινό πνεύμα» έγραφε ο Σπύρος Μελάς σε χρονογράφημά του για τον «Πλάτανο». Και πραγματικά από τα τραπέζια (Από τις καρέκλες! Εκεί θα τα χαλάσουμε τώρα;) της παλιάς αθηναϊκής ταβέρνας έχουν περάσει ο Παλαμάς, ο Ξενόπουλος, η Κοτοπούλη, η Κυβέλη, ο Δημήτρης Μητρόπουλος, ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Η ταβέρνα έχει συνδέσει την ιστορία της με το καλλιτεχνικό ατελιέ που στήθηκε στον πάνω όροφο, στις αρχές της δεκαετίας του 1920 από τη θρυλική τριανδρία: τον ζωγράφο Περικλή Βυζάντιο, τον ζωγράφο Παύλο Καλλιγά κα τον γλυπτή Φωκίωνα Ρωκ.

Η ιστορία του «Πλάτανου» αρχίζει το 1930 και συνεχίζεται ως τις μέρες μας, με άφθονη ρετσίνα, κοκκινιστό κατσικάκι με χοντρά μακαρόνια, λαδερά, μαγειρευτά αξιολάτρευτα, τραπεζάκια έξω και αρώματα Ιστορίας να σε μεθούν.

ΠΛΑΤΑΝΟΣ: ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ 4, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3220666

Η αυλή

Προσπερνάς αν δεν γνωρίζεις πως ένας στενός διάδρομος σαν να κυκλοφορείς σε υποβρύχιο, σε οδηγεί στην μαγική αυλή των γεύσεων, της παράδοσης και της έντασης. Ο χώρος; Παλιά αυλή! Τώρα λες θα βγει ο Ηλιόπουλος από κάποιο παραθύρι και θ’ αρχίσει να ζωγραφίζει, θα φωνάζει ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, η Νόρα Βαλσάμη και η Ελένη Προκοπίου από την ταινία «Οι κυρίες της αυλής»…

Αντ’ αυτών έρχονται κεφτεδάκια άψογα τηγανισμένα από τον κύριο Τάκη και τους «δικούς» του, συκωταριά, τηγανιά,  καγιανάς, καλό κρασί και ασταμάτητο κέφι. Φοιτητές, μεσήλικες, Γιαπωνέζοι, Γερμανοί, ανακατεύονται και ζουν ένα κομμάτι ιστορίας της Αθήνας πίσω από τους τοίχους μιας αυλής, της «Αυλής» των γεύσεων και της απόλαυσης.

ΑΥΛΗ: ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ 12, ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ.: 210-3217642

Η Μεταξού

Εν αρχή ην... μπακάλικο· σαν μεγάλωσε έγινε μπακαλοταβέρνα. Η «Μεταξού» ζει και ανασαίνει μισό αιώνα και βάλε. «Εκείνα τα χρόνια βγάζαμε τα τραπεζάκια έξω στο δρόμο αφού καταβρέχαμε τους χωματόδρομους για να μη σηκώνεται σκόνη. Εκεί πλακώνανε οι παρέες το τραγούδι και το βάσταγαν μέχρι τα μεσάνυχτα» λέει η ιδιοκτήτρια Ντίνα Μεταξά στον Γιώργο Πίττα. Σήμερα τα πράγματα είναι αλλιώς, όμως όλο και κάτι έχει μείνει να θυμίζει το ωραίο «τότε».

Τα τραπεζάκι έξω ξανά, το τραγούδι πάλι, όμως πιο σιγά για να μην πέφτουν πρόστιμα, οι γεύσεις αυθεντικές και τίμιες. Γιουβέτσι, κοκκινιστό με μακαρόνια, γαριδομακαρονάδες και ό,τι λαχταράει η όρεξη ενός «ψαγμένου» καλοφαγά. Χρόνια από μετάξι, που ξαναζούν στη «Μεταξού» κι αξίζει να τα ζήσουν, έστω για λίγην ώρα, όσοι τα ακούνε μόνο από τους παλιούς.

ΜΕΤΑΞΟΥ: ΠΥΘΟΔΩΡΟΥ 10, ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ, ΤΗΛ.: 210-5229290

Το κουτούκι της Χαρίκλειας

Τότε τη Μεταμόρφωση την έλεγαν «Κουκουβάουνες» και από τότε η ταβέρνα του Τάκη και της Χαρίκλειας, «Το κουτούκι της Χαρίκλειας» δηλαδή, ζούσε στιγμές ξεχωριστές και πρόσφερε ανάλογες στους θαμώνες της. Από τα χρόνια μετά τον πόλεμο, όταν μια παράγκα γέμισε βαρέλια και τραπεζάκια και καρέκλες ψάθινες και αγάπη και μεράκι, άρχισε το μικρό κουτούκι της περιοχής να μεγαλώνει και να κερδίζει μόνο φίλους. Σήμερα παραμένει εκεί που γεννήθηκε, όχι… μεταμορφωμένο σαν το όνομα της περιοχής του, αλλά αυθεντικό.

«Όταν μπαίνεις στη μικρή αίθουσα έχεις την αίσθηση ότι βρίσκεται σ' ένα μικρό λαογραφικό μουσείο. Και τι δεν έχει: Παλιά βαρέλια, Ηλεκτρόφωνο. Ένα ραδιόφωνο του '50 Sada. Μια παλιά ραπτομηχανή Σίνγκερ. Μπακίρια, όμορφα γυαλισμένα. Δέρματα άγριων ζώων. Μια μπαντανία μικρασιάτικη, με παραστάσεις κεντημένες από παλιές προσφυγοπούλες της Νέας Ιωνίας» γράφει ο Πάνος Γεραμάνης για να συμπληρώσει το «ζητούμενο»: «Ανατολίτικη και ελληνική: σουτζουκάκια σμυρναίικα σπέσιαλ, σπλήνα γεμιστή, γαρδούμπα, μπακαλιάρο σκορδαλιά, λαχανίδες βραστές, φάβα, μαριδάκι, γόπες, καλαμάρι γεμιστό, τας κεμπάπ, γιουβέτσι στον φούρνο, πατάτες ριγανάτες στη στόφα, προβατίνα στα κάρβουνα, παϊδάκια, μπιφτέκια. Κι όταν κάνει κρύο, το κουτούκι σερβίρει βραστό»… Αξεπέραστε Γεραμάνη!

«ΤΟ ΚΟΥΤΟΥΚΙ ΤΗΣ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑΣ»: ΑΡΤΗΣ 29, ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ, ΤΗΛ.: 210-2833833

Ο Καραβίτης

«Στου Λινάρδου την ταβέρνα βλέπεις πρόσωπα μοντέρνα»… Είναι οι στίχοι από το τραγούδι του Παναγιώτη Τούντα, που για την ταβέρνα του Καραβίτη μιλάει. Από το 1920 ο «Καραβίτης» γράφει τη δική του ιστορία στην Πλατεία Προσκόπων στο Παγκράτι. Βαρέλια δρύινα για σκέπη τον χειμώνα, στον κήπο το καλοκαίρι, με κλασικά ελληνικά εδέσματα που ευφραίνουν ουρανίσκους.   

Ο ΚΑΡΑΒΙΤΗΣ: ΑΡΚΤΙΝΟΥ & ΠΑΥΣΑΝΙΟΥ 4, ΠΑΓΚΡΑΤΙ, ΤΗΛ.: 210-7215155

Τα Μπακαλιαράκια του Δαμίγου

Και κλείνουμε με την αρχαιοτέρα των ταβερνών εν Αθήναις. Ο «Δαμίγος» γεννήθηκε το 1864, τη χρονιά που γεννήθηκε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τη χρονιά που ο Αβραάμ Λίνκολν στις ΗΠΑ αντιμετώπιζε την καταιγίδα του Εμφυλίου. Τόσο παλιά! Σήμερα η τέταρτη γενιά των ιδιοκτητών κρατάει παράδοση και Ιστορία 155 χρόνων στους ώμους της.

Αρχικά το μαγαζί λειτουργούσε  κι αυτό ως μπακαλοταβέρνα, μέχρι που στις αρχές του 20 αιώνα μετατράπηκε αμιγώς σε ταβέρνα με σπεσιλιατέ τον μπακαλιάρο. Και πραγματικά ο μπακαλιάρος είναι εξαιρετικός, όπως και η σκορδαλιά, ο ταραμάς και ο μαριναρισμένος και πικάντικος γαύρος. Πλήθος ηθοποιών, συγγραφέων, ποιητών και ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης έχουν κατέβει τα σκαλάκια του «Δαμίγου» «Δεν έρχομαι στου Δαμίγου για να φάω, έρχομαι για να προσκυνήσω» έλεγε ο Μάνος Κατράκης. Και τι να πεις εσύ τώρα για μια ταβέρνα φορτωμένη με θρύλους και ιστορίες; Απλώς υποκλίνεσαι!

ΤΑ ΜΠΑΚΑΛΙΑΡΑΚΙΑ ΤΟΥ ΔΑΜΙΓΟΥ: ΚΥΔΑΘΗΝΑΙΩΝ 41, ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 210-3225084

Κάτι σαν επίλογος...

Το θέμα γράφτηκε στη μνήμη του Γιώργου Καρούντζου, της «καρδιάς» ενός από τα εμβληματικότερα κουτούκια της Αθήνας: «Του Τριφυλλιού», που σταμάτησε να χτυπάει. Ο γιος της κυρα-Κούλας κράτησε το μαγαζί στο οποίο λάτρευε να πίνει το κρασί της και να συνομιλεί με τους φίλους της η συγγραφέας Λιλή Ζωγράφου, διατηρώντας την παράδοση και τη μαγεία του ζωντανή, κάτω από τα βαρέλια και μέσα στην ομίχλη του καμένου τηγανόλαδου.

Η «φυγή» του Γιώργου μάς έφερε στον νου ακόμα έναν «άρχοντα» της παλιάς αθηναϊκής ταβέρνας, τον Μίμη Μιχαλάκο, που στην περιοχή των Πατησίων είχε το στέκι του μέχρι τον θάνατό του. Επίσης, αφιερώνεται στον σπουδαίο Τάσο, τον «Πυροσβέστη» του Αγίου Δημητρίου, που αποφάσισε να βάλει εφέτος «λουκέτο» σε ένα μαγαζί με Ιστορία. Ας όψεται το τσιγάρο…

*** Για το θέμα αντλήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο του Γιώργους Πίττα «Η αθηναϊκή ταβέρνα» - εκδ. ΙΝΔΙΚΤΟΣ, από το αρχείο του Πάνου Γεραμάνη και από τις προσωπικές εμπειρίες του γράφοντος. 

από ethnos