Η παγκοσμιοποίηση σε κρίση – Το δίλημμα για το αύριο

Σάββας Ρομπόλης-Βασίλης Μπέτσης

Πλησιάζοντας η παγκόσμια οικονομία προς το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας 2009-2019, ολοένα και περισσότερο υποστηρίζεται, μεταξύ των άλλων, ότι η διεθνής χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση του 2008-2009, ανέδειξε τις σοβαρές αντιθέσεις και αντιφάσεις του μοντέλου που αποκαλείται παγκοσμιοποίηση, και το οποίο εγκαθιδρύθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο κατά τις τελευταίες τρείς δεκαετίες.

Ακολουθήστε μας στο Facebook Τελευταία Έξοδος 

Κινητήρια δύναμη της μετάβασης στο καθεστώς της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, αποτέλεσαν η ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου από το 1991 και μετά καθώς και οι νέες συνθήκες της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, της πληροφορικής, της ρομποτικής, του αυτοματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες την «κατέστησαν αναγκαία και αναπόφευκτη».

Στο πλαίσιο αυτό, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, οι επιλογές της παγκοσμιοποίησης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής επικεντρώθηκαν, κατά κύριο λόγο, στην οικονομική, κοινωνική και γεωοικονομική-γεωπολιτική σφαίρα της παγκόσμιας οικονομίας. Παράλληλα, ο σχεδιασμός και η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης, συνέβαλαν στην ένταση της κερδοφορίας του χρηματιστικού κεφαλαίου από μη παραγωγικές δραστηριότητες καθώς και στην υποβάθμιση της εργασίας, στην καθίζηση των αμοιβών, στην αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και του κοινωνικού κράτους.

Στις συνθήκες αυτές επωάσθηκε η κρίση του καθεστώτος της παγκόσμιας νομισματικής, εμπορικής και χρηματιστικής απελευθέρωσης: α) από την αυτονόμηση του από πολιτικές επιλογές και λειτουργίες της πραγματικής οικονομίας και β) από την ενυπάρχουσα αντίφαση ανάμεσα στην ολοκλήρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα και την αποσύνθεση της πραγματικής οικονομίας (αλλαγή της παραγωγικής διάρθρωσης) και ιδιαίτερα της εργασίας, της απασχόλησης και του κοινωνικού κράτους σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εμπορικός προστατευτισμός

Έτσι, εξ’ αυτών των λόγων, μεταξύ των άλλων, η διεθνής οικονομική κρίση του 2008-2009, σε συνδυασμό με την ένταση των συστατικών στοιχείων της προαναφερόμενης αντίθεσης, πλήττει εντονότερα, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, όλες τις πτυχές (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές) του παγκόσμιου συστήματος. Το αποτέλεσμα αυτών των εξελίξεων συνίσταται σε δύο γεγονότα:

• Πρώτον, το παγκόσμιο εμπόριο δεν είναι η κινητήρια δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας.
• Δεύτερον, το παγκόσμιο εμπόριο ομοίως δεν αποτελεί κινητήρια δύναμη στη δημιουργία –σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο– συνθηκών αμφισβήτησης ή ανατροπής της παγκοσμιοποίησης.

Οι συνθήκες αυτές μάλιστα, ιδιαίτερα κατά την τρέχουσα δεκαετία, εκφράζονται κοινωνικά και πολιτικά με τη διεύρυνση της επιρροής των δυνάμεων της αντι-παγκοσμιοποίησης, του προστατευτισμού, του εθνοκεντρισμού, της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Στις συνθήκες αυτές, ιδιαίτερα της τρέχουσας δεκαετίας, δεσπόζουσα θέση κατέχουν, σε όφελος των πάσης φύσεως αποκλεισμών, ο εμπορικός προστατευτισμός, οι δασμοί, οι εμπορικοί πόλεμοι, οι κυρώσεις και οι περιορισμοί στα μεταναστευτικά και προσφυγικά ρεύματα.

Στην κατεύθυνση αυτή, οι τεχνολογικά-καινοτομικά και οικονομικά ανεπτυγμένες οικονομίες σχεδιάζουν και οργανώνουν τη νέα κινητήρια δύναμη (υπερσύγχρονες τεχνολογίες) της παγκόσμιας οικονομίας, ως εφευρέτες και παραγωγοί της ρομποτικής, του αυτοματισμού, της τεχνητής νοημοσύνης, της νανοτεχνολογίας, κ.λ.π., εκτοπίζοντας παράλληλα, με διάφορους τρόπους (π.χ. υπονόμευση διεθνών συμφωνιών) ανταγωνίστριες οικονομίες από την παγκόσμια αγορά.

Εποπτεία για την Ελλάδα

Όμως, η απόπειρα εγκαθίδρυσης ενός τέτοιου μοντέλου των διεθνών οικονομικών σχέσεων, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, σε περιβάλλον αντιπαραθέσεων ως ηγεμονικό παγκόσμιο μοντέλο ανάπτυξης (imperium) για την αντιμετώπιση της κρίσης της παγκοσμιοποίησης, αντικαθιστά τη στρατηγική επιλογή της πολυπολικότητας του ευρωπαϊκού και του διεθνούς καταμερισμού εργασίας.

Ειδικότερα, για την Ελλάδα, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας, η επιλογή του ηγεμονικού παγκόσμιου μοντέλου ανάπτυξης σημαίνει, μετά την προσηλωμένη υλοποίηση των Μνημονίων, εποπτεία και παρακολούθηση κατά τη μεταμνημονιακή περίοδο. Αυτή η επιλογή όμως ενέχει τον κίνδυνο να οδηγηθεί η ελληνική οικονομία και τα άλλα κράτη-μέλη της Ανατολής και του Νότου της EE προς τον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, με την οικονομική και παραγωγική τους μετάλλαξη σε φθηνά υπεργολαβικά εργαστήρια των ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών.

Η παρατήρηση αυτή αναδεικνύει με τον πιο εύληπτο τρόπο ότι οι ισομερείς διεθνείς οικονομικές σχέσεις αποτελούν τη λύση για την πλήρη (πολιτική, οικονομική, αναπτυξιακή, τεχνολογική, κοινωνική) αποκατάσταση της διεθνούς ισορροπίας. Είναι η εναλλακτική στρατηγική επιλογή αντιμετώπισης της κρίσης του παγκοσμιοποιημένου κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου της άνισης ανταλλαγής, των ανισοτήτων, της φτωχοποίησης, κλπ, στη διεθνή-ευρωπαϊκή οικονομία και στο νέο περιεχόμενο του διεθνούς-ευρωπαϊκού καταμερισμού εργασίας.

Πηγή